De kinderopvang in Nederland staat onder groeiende druk. Het aantal kinderen dat gebruikmaakt van opvangplekken stijgt, terwijl het aantal beschikbare plekken en medewerkers niet bij kan houden. Volgens recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gingen vorig jaar voor het eerst meer dan een miljoen kinderen minstens één keer naar de kinderopvang. Tegelijkertijd dreigen regio's zoals het Gooi met een opvangtekort dat negen keer groter wordt als bepaalde kabinetsplannen worden doorgevoerd. In Friesland en Zuid-Limburg wordt een tekort van 1500 medewerkers per regio verwacht.
Voor de kinderopvangsector is dit een serieuze uitdaging, maar ook voor jonge ouders die moeite hebben om opvangplekken te vinden. Daarom pleit vakbond CNV voor een radicaal idee: een jaar ouderschapsverlof, gelijk verdeeld over vaders en moeders. Dit model is al in Zweden in gebruik, waar ouders samen 480 dagen verlof kunnen opnemen, waarvan een groot deel doorbetaald is. Volgens CNV-bestuurslid Daniëlle Woestenberg zou dit niet alleen ouders meer tijd geven met hun kind, maar ook de druk op de kinderopvang verlichten.
In dit artikel wordt ingegaan op de voorstellen van CNV, de huidige situatie in de kinderopvang, en wat experts zeggen over de mogelijkheden en risico's van een jaar ouderschapsverlof in Nederland.
De huidige situatie in de kinderopvang
De druk op de kinderopvangsector is de afgelopen jaren toegenomen. Het CBS meldt dat vorig jaar voor het eerst meer dan een miljoen kinderen gebruikmaakten van opvangplekken. Het aantal kinderen dat recht heeft op opvang blijft bijna gelijk, maar de vraag groeit sneller dan het aanbod. Dit leidt tot lange wachtlijsten en tekorten aan medewerkers.
Bijvoorbeeld in regio’s zoals het Gooi dreigt het opvangtekort tot negen keer groter te worden als opvang grotendeels gratis wordt, zoals op de planning van het kabinet staat. In Friesland en Zuid-Limburg wordt een tekort van 1500 medewerkers per regio verwacht. Deze tekorten zijn het gevolg van een combinatie van groeiende vraag en een dalend aantal opleidingen voor kinderopvangpersoneel.
Volgens Ed Buitenhek, adviseur op dit gebied, is het aantal mbo’ers dat een diploma opvangopleiding haalt namelijk afgenomen. Werkgevers gaan steeds harder concurreren om medewerkers, wat ook tot druk leidt op andere sectoren.
CNV’s voorstel: ouderschapsverlof van twaalf maanden
Vakbond CNV stelt voor dat jonge ouders een jaar lang ouderschapsverlof krijgen na de geboorte van hun kind. Het idee is dat ouders in die periode langer thuis kunnen blijven met hun kind, waardoor het aantal kinderen dat direct naar de opvang moet, afneemt. Dit zou de druk op de kinderopvangsector verlichten en ouders meer tijd geven met hun baby.
Het model dat CNV gebruikt als voorbeeld is afkomstig uit Zweden. Daar krijgen ouders samen 480 dagen ouderschapsverlof, waarvan een groot deel doorbetaald is. In Zweden is het ouderschapsverlof gelijk verdeeld over vaders en moeders, wat betekent dat beide ouders gelijke verantwoordelijkheid en deelname in de opvoeding kunnen hebben. In Nederland zou een soortgelijk model volgens CNV ook kunnen werken.
CNV-bestuurslid Daniëlle Woestenberg benadrukt dat dit verlofmodel niet alleen ouders meer tijd met hun kind kan geven, maar ook de vraag naar opvangplekken kan verlagen. "Zo krijgen ouders meer tijd met hun baby én daalt de vraag naar kinderopvang," zegt Woestenberg.
Voor- en nadelen van een jaar ouderschapsverlof
Voordelen
Een jaar ouderschapsverlof zou meerdere voordelen kunnen bieden. Allereerst zou het ouders meer tijd geven met hun kind in de belangrijke eerste levensjaren. Deze tijd is essentieel voor de emotionele en psychische ontwikkeling van het kind. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat de band tussen ouder en kind in deze periode van grote invloed is op de latere ontwikkeling van de kinderen.
Daarnaast zou een dergelijke maatregel ook de druk op de kinderopvangsector verlichten. Als ouders langer thuis kunnen blijven met hun kind, is er minder druk op opvangplekken, zodat het aantal kinderen dat opvang nodig heeft, afneemt. Dit zou kunnen helpen bij het oplossen van de huidige wachtlijsten en tekorten aan medewerkers in de sector.
Nadelen en kritiek
Toch zijn er ook kritische stemmen. Eefje Brul van de werkgeversvereniging AWVN zegt dat een jaar ouderschapsverlof niet de oplossing is voor het tekort aan opvangplekken. Volgens haar is de oplossing eerder in het vergroten van het aanbod van opvangplekken en het aantrekken van meer medewerkers te vinden.
Er zijn ook zorgen dat een jaar ouderschapsverlof leidt tot personeelstekorten in andere sectoren. Als ouders langer thuisblijven met hun kind, kan dat leiden tot tekorten in de arbeidsmarkt, wat op zijn beurt negatieve gevolgen kan hebben voor de economie. CNV zelf erkent deze mogelijkheid en benadrukt dat een oplossing moet worden gevonden waarbij de balans tussen de kinderopvangsector en andere sectoren niet verstoord raakt.
De huidige ouderschapsverlofregeling in Nederland
De huidige ouderschapsverlofregeling in Nederland verschilt per cao (collectieve arbeidsovereenkomst). Sinds augustus 2022 is er een wettelijke regeling waarbij ouders negen weken ouderschapsverlof kunnen opnemen in het eerste levensjaar van hun kind. Dit verlof is 70% doorbetaald. Daarna is ouderschapsverlof onbetaald en kan tot het achtste levensjaar van het kind worden genomen.
Bij een tweeling of drieling is het ouderschapsverlof per kind mogelijk. De exacte regels kunnen echter variëren per cao, wat betekent dat het belangrijk is dat ouders hun cao goed bekijken.
De huidige regeling is bedoeld om ouders te ondersteunen in de opvoeding van hun kinderen, maar volgens CNV is deze regeling onvoldoende om de groeiende druk op de kinderopvangsector te verlichten. Daarom pleit de vakbond voor een radicaalere maatregel.
Internationale vergelijking: Zweden als voorbeeld
Zweden is vaak genoemd als een land dat een succesvolle ouderschapsverlofregeling heeft. Daar krijgen ouders samen 480 dagen ouderschapsverlof, waarvan een groot deel doorbetaald is. Het verlof is gelijk verdeeld over vaders en moeders, wat betekent dat beide ouders gelijke verantwoordelijkheid en deelname in de opvoeding kunnen hebben.
In Zweden is het ouderschapsverlof niet alleen bedoeld om ouders te ondersteunen, maar ook om vaders meer betrokken te maken bij de opvoeding. De regeling maakt het mogelijk voor vaders om langer thuis te blijven met hun kind, wat leidt tot een verdeling van de opvoedverantwoordelijkheid.
CNV ziet dit model als een inspiratiebron voor Nederland. Volgens CNV-bestuurslid Daniëlle Woestenberg zou een soortgelijk model in Nederland ook kunnen werken, zolang het aanpasbaar is aan de Nederlandse arbeidsmarkt.
De toekomst van ouderschapsverlof en kinderopvang
Als ouders langer kunnen blijven met hun kind, kan dat leiden tot veranderingen in de opvoedcultuur in Nederland. Het biedt ouders de mogelijkheid om meer verantwoordelijkheid te nemen voor de opvoeding van hun kinderen en kan het leiden tot een grotere betrokkenheid van vaders bij de opvoeding. Dit zou ook bijdragen aan een betere werk-life balans voor ouders, wat positief is voor hun welzijn en het welzijn van de kinderen.
Toch is het belangrijk om te erkennen dat het implementeren van een jaar ouderschapsverlof niet zonder uitdagingen gaat. Het vraagt om een aanpassing van de arbeidsmarkt, waardoor werkgevers en medewerkers zich aan het nieuwe model moeten aanpassen. Daarnaast is het ook belangrijk om ervoor te zorgen dat de kinderopvangsector niet verder onder druk komt te staan, omdat ouders die langer thuisblijven, op een later moment wel weer terug moeten naar het werk.
Conclusie
De druk op de kinderopvangsector in Nederland is groter dan ooit. Het aantal kinderen dat gebruikmaakt van opvangplekken stijgt, terwijl het aantal beschikbare plekken en medewerkers niet bij kan houden. In deze context pleit vakbond CNV voor een radicaal idee: een jaar ouderschapsverlof, gelijk verdeeld over vaders en moeders. Dit model is al in Zweden in gebruik, waar ouders samen 480 dagen ouderschapsverlof kunnen opnemen, waarvan een groot deel doorbetaald is.
Volgens CNV zou dit verlofmodel niet alleen ouders meer tijd geven met hun kind, maar ook de druk op de kinderopvangsector verlichten. Toch zijn er ook kritische stemmen, die stellen dat de oplossing eerder in het vergroten van het aanbod van opvangplekken en het aantrekken van meer medewerkers te vinden is.
De huidige ouderschapsverlofregeling in Nederland verschilt per cao, maar is in principe bedoeld om ouders te ondersteunen in de opvoeding van hun kinderen. CNV ziet dit als onvoldoende om de groeiende druk op de kinderopvangsector te verlichten.
Internationaal is het ouderschapsverlofmodel van Zweden vaak genoemd als een inspiratiebron voor Nederland. In Zweden is het ouderschapsverlof niet alleen bedoeld om ouders te ondersteunen, maar ook om vaders meer betrokken te maken bij de opvoeding. Dit leidt tot een verdeling van de opvoedverantwoordelijkheid en maakt het mogelijk voor vaders om langer thuis te blijven met hun kind.
De toekomst van ouderschapsverlof en kinderopvang in Nederland hangt af van de beslissingen die worden genomen door de politiek, vakbonden en werkgeversverenigingen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de kinderopvangsector niet verder onder druk komt te staan, maar dat ouders tegelijkertijd de mogelijkheid krijgen om langer thuis te blijven met hun kind.