Het ouderschapsverlof is een belangrijk onderdeel van de arbeidsvoorwaarden voor werknemers in de gemeentelijke sector. Sinds de invoering van de Wet Betaald Ouderschapsverlof (Wbo) in 2022, zijn de rechten en regelingen rondom ouderschapsverlof verder uitgewerkt. De CAO Gemeenten en de CAO SGO, die gelden voor werknemers in gemeenten en aanverwante organisaties, bevatten aanvullende regels die het ouderschapsverlof concreter maken en flexibiliseren. Deze regels zijn vanaf 2023 verder aangepast en uitgebreid, met name in het kader van inclusiviteit en aanpassing aan moderne werk- en zorgverhoudingen.
In dit artikel worden de huidige regels en praktische toepassingen van ouderschapsverlof volgens de CAO Gemeenten en SGO beschreven, met een nadruk op wettelijke regelingen, aanvullende CAO-regels, loondoorbetaling, combinaties van verlofperiodes en situaties zoals bij adoptie, pleegzorg en meeroudergezinnen. Daarnaast worden de veranderingen vanaf 2024 en 2025 toegelicht, zodat zowel werknemers als werkgevers een duidelijk beeld krijgen van hun rechten en plichten.
Ouderschapsverlof en de CAO’s
De CAO Gemeenten en de CAO SGO regelen de arbeidsvoorwaarden voor werknemers in de gemeentelijke sector. Deze CAO’s zijn afgesloten tussen werkgeversorganisaties en vakbonden en bevatten onder andere afspraken over loon, werktijden, verlof en andere arbeidsvoorwaarden. Wat ouderschapsverlof betreft, sluiten deze CAO’s aan op de wettelijke regelingen die zijn vastgelegd in de Wet Betaald Ouderschapsverlof (Wbo), die sinds 2 augustus 2022 van kracht is.
De CAO’s bieden aanvullende regelingen die het ouderschapsverlof flexibel maken en aanvullen op de wettelijke regels. Deze regels zijn vanaf 2023 verder aangepast, met een nadruk op het verlenen van betaald ouderschapsverlof in een flexibele vorm en het toestaan van een grotere mate van keuze voor de werknemer. De loondoorbetaling tijdens ouderschapsverlof is afhankelijk van het salarisniveau van de werknemer en kan variëren tussen 70 en 80 procent.
Wettelijk ouderschapsverlof
Volgens de Wbo heeft iedere ouder het recht op ouderschapsverlof van 26 werkweken per kind. Hiervan is een deel wettelijk betaald ouderschapsverlof: 9 werkweken waarin een uitkering van 70 procent van het salaris wordt uitbetaald door de UWV. Deze uitkering is beperkt tot het eerste levensjaar van het kind en geldt per kind. Bij meerlingen geldt het wettelijke ouderschapsverlof per kind, maar werknemers hebben slechts recht op één keer 9 weken wettelijk betaald ouderschapsverlof.
Naast het wettelijk betaald ouderschapsverlof, kunnen werknemers ook gebruik maken van aanvullende regelingen uit de CAO, die verder betaald ouderschapsverlof mogelijk maken. Deze regelingen zijn bedoeld om ouders te ondersteunen bij het combineren van werk en kinderopvoeding, met name in de eerste jaren na de geboorte of aanneming van het kind.
Betaald ouderschapsverlof volgens de CAO Gemeenten
De CAO Gemeenten biedt aanvullende regels voor ouderschapsverlof, die verder betaald ouderschapsverlof mogelijk maken. Sinds 31 december 2023 is het mogelijk om 13 keer de formele arbeidsduur per week ouderschapsverlof op te nemen, waarbij een deel van het salaris doorbetaald wordt door de werkgever. Bijvoorbeeld: een werknemer die 32 uur per week werkt, heeft recht op 13 x 32 = 416 uur betaald ouderschapsverlof.
De loondoorbetaling tijdens ouderschapsverlof hangt af van het salarisniveau van de werknemer. Als het salaris niet hoger is dan het maximum van schaal 2, krijgt de werknemer 80 procent van het salaris doorbetaald. Als het salaris hoger is dan het maximum van schaal 2, maar lager dan het maximum van schaal 4, ontvangt de werknemer 70 procent van het salaris. Deze regels gelden per kind en zijn van toepassing tot de achtste verjaardag van het kind.
Combinatie van wettelijk en CAO-ouderschapsverlof
Werknemers kunnen kiezen voor een combinatie van wettelijk en CAO-ouderschapsverlof. In het eerste levensjaar van het kind kunnen ouders het wettelijk betaald ouderschapsverlof aanvullen met CAO-ouderschapsverlof. Bijvoorbeeld: een werknemer die 9 weken wettelijk ouderschapsverlof neemt en deze volledig doorbetaald wil hebben, kan dit combineren met de regeling uit de CAO. In dat geval ontvangt de werknemer 100 procent van het salaris over die 9 weken, en houdt hij nog 4 weken betaald ouderschapsverlof over uit de CAO-regeling.
Het is ook mogelijk om minder weken wettelijk ouderschapsverlof te nemen en hiermee meer weken CAO-ouderschapsverlof te combineren. In totaal blijft het aantal weken betaald ouderschapsverlof beperkt tot 13 weken. Deze regels bieden ouders de flexibiliteit om ouderschapsverlof aan te vullen op de manier die het beste aansluit bij hun persoonlijke situatie.
Ouderschapsverlof voor meerlingen
Bij twee- of meerlingen heeft een ouder per kind recht op ouderschapsverlof. In het geval van een tweeling of meerling is het wettelijk ouderschapsverlof per kind beschikbaar, maar de werknemer heeft slechts recht op één keer 9 weken wettelijk betaald ouderschapsverlof. Dit betekent dat ouders van een tweeling of meerling slechts één keer 9 weken wettelijk ouderschapsverlof kunnen opnemen, maar voor elk kind nog steeds ouderschapsverlof kunnen nemen, indien nodig.
De CAO-ouderschapsverlof is verder aangepast in het kader van meerlingen. Vanaf 1 oktober 2025 is de CAO afgestemd op de regels uit de Wet Aanvullende Zorg (Wazo), die het ouderschapsverlof voor meerlingen verder regelt. Deze wijziging is van toepassing op kinderen die na 1 oktober 2025 zijn geboren, maar ook op kinderen die daarvoor zijn geboren als ze nog rechten hebben.
Ouderschapsverlof in bijzondere situaties
De CAO-regelingen zijn ook uitgebreid naar bijzondere situaties, zoals adoptie, pleegzorg en meeroudergezinnen. In deze gevallen kan ouderschapsverlof worden verleend conform de wettelijke regelingen, mits de juridische verantwoordelijkheid en de band met het kind duidelijk zijn. Werkgevers en werknemers moeten samen afsporen of ouderschapsverlof mogelijk is in dergelijke gevallen.
Bij adoptie en pleegzorg is ouderschapsverlof mogelijk onder voorwaarden die zijn vastgelegd in de Wbo. De CAO biedt hier aanvullende regels, waaronder het mogelijk maken van betaald ouderschapsverlof in combinatie met de wettelijke regelingen. Voor adoptie of pleegzorg is het belangrijk om tijdig contact op te nemen met de werkgever en HR-dienst om duidelijkheid te krijgen over de mogelijkheden.
Ouderschapsverlof in meeroudergezinnen
In meeroudergezinnen is ouderschapsverlof verder uitgewerkt. Vanaf 1 januari 2026 is er een nieuwe regeling in de CAO die de verdeling van ouderschapsrechten regelt. Deze regeling maakt het mogelijk dat ouders in een meeroudergezin het ouderschapsverlof delen, afhankelijk van hun rol in de opvoeding en het juridische contact met het kind. De regeling vereist een overleggesprek tussen werkgever en werknemer om de omvang en het recht op ouderschapsverlof vast te stellen.
Deze wijziging maakt ouderschapsverlof inclusiever en aansluitender bij de werkelijkheid van moderne gezinnen. Het biedt ouders in meeroudergezinnen de mogelijkheid om ouderschapsverlof te delen, afhankelijk van de situatie en de wensen van de ouders.
Werkgevers en HR-diensten
Voor werkgevers en HR-diensten zijn er duidelijke richtlijnen en tools beschikbaar om ouderschapsverlof te begeleiden en te organiseren. De VNG en andere organisaties in de gemeentelijke sector bieden ondersteuning bij de implementatie van ouderschapsverlofregelingen. Daarnaast is er een toolkit beschikbaar die HR-diensten helpt bij het informeren en begeleiden van werknemers bij het aanvragen en inzetten van ouderschapsverlof.
De toolkit bevat onder andere uitleg over wettelijke en CAO-regelingen, rekenvoorbeelden, informatie over bijzondere situaties zoals adoptie en pleegzorg, en antwoorden op veelgestelde vragen. Dit maakt het voor HR-diensten makkelijker om ouderschapsverlof te beheren en te begeleiden, zowel voor fulltime als parttime werknemers.
Toekomstige veranderingen
De CAO-regelingen worden verder aangepast en uitgebreid in de komende jaren. Vanaf 1 januari 2026 zijn er nieuwe regels rond feestdagen en ouderschapsverlof. Werknemers kunnen bijvoorbeeld kiezen om Tweede Paasdag en Tweede Pinksterdag om te ruilen, wat extra flexibiliteit biedt bij het plannen van ouderschapsverlof en andere verloven.
De regels rond ouderschapsverlof voor meerlingen en meeroudergezinnen zijn vanaf 2025 verder uitgewerkt. Dit maakt ouderschapsverlof toegankelijker en inclusiever voor een groter aantal werknemers. Werkgevers en HR-diensten zijn uitgenodigd om deze regels te implementeren en te begeleiden, zodat ouders het beste ondersteuning krijgen bij het combineren van werk en zorg.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijk onderdeel van de arbeidsvoorwaarden voor werknemers in de gemeentelijke sector. De CAO Gemeenten en SGO bevatten wettelijke en aanvullende regelingen die ouderschapsverlof flexibel maken en aanvullen op de wettelijke regels. Werknemers hebben het recht op 26 werkweken ouderschapsverlof per kind, waarvan 9 werkweken wettelijk betaald ouderschapsverlof. De CAO biedt aanvullende regelingen die verder ouderschapsverlof mogelijk maken, met een doorbetaling van 70 tot 80 procent van het salaris, afhankelijk van het salarisniveau.
De regelingen zijn verder aangepast in het kader van inclusiviteit en aanpassing aan moderne werk- en zorgverhoudingen. Ouderschapsverlof is nu beschikbaar voor meerlingen, in bijzondere situaties zoals adoptie en pleegzorg, en in meeroudergezinnen. Werkgevers en HR-diensten hebben duidelijke richtlijnen en tools om ouderschapsverlof te begeleiden en te organiseren.
De toekomstige veranderingen zorgen voor extra flexibiliteit en inclusiviteit in de regelingen. Werknemers en werkgevers zijn uitgenodigd om deze regels te implementeren en te begeleiden, zodat ouders het beste ondersteuning krijgen bij het combineren van werk en zorg. Met deze regelingen kan ouderschapsverlof een belangrijke ondersteuning zijn in de opvoeding van kinderen en het combineren van werk en gezin in de gemeentelijke sector.