Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde mogelijkheid voor werknemers om tijd vrij te nemen van hun baan om zich na de geboorte of adoptie van een kind aan hun gezin te wijden. In Nederland bestaat ouderschapsverlof uit twee delen: een betaald en een onbetaald gedeelte. Het betaalde deel wordt sinds 2 augustus 2022 uitgekeerd via het UWV en geldt voor de eerste 9 weken van het ouderschapsverlof. Daarnaast is er het onbetaalde ouderschapsverlof, dat uit 17 weken bestaat en flexibel kan worden ingezet tot het kind acht jaar wordt.
In dit artikel geven we een overzicht van de regels rond onbetaald ouderschapsverlof. We bespreken de rechten van de werknemer, de mogelijkheden voor het opnemen van verlof, de financiële gevolgen en de wettelijke bepalingen. Daarnaast behandelen we aanvullende regelingen zoals cao’s, en geven we praktische tips voor ouders die overwegen om ouderschapsverlof in te nemen.
Wat is onbetaald ouderschapsverlof?
Onbetaald ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde vorm van verlof die werknemers toestaat om tijd vrij te nemen van hun werk om zich na de geboorte of adoptie van een kind aan hun gezin te wijden. De rechten op ouderschapsverlof zijn vastgelegd in de Wet op de Arbeidsvoorwaarden (WAV).
Het totale ouderschapsverlof bedraagt 26 keer de wekelijkse arbeidsduur van de werknemer. Dit betekent dat iedere werknemer recht heeft op 26 weken verlof, waarbij de werkelijke uren afhankelijk zijn van het contract. Bijvoorbeeld: bij een werknemer met een 40-uurswek, is het totale ouderschapsverlof 1040 uur (26 × 40 uur). Deze 26 weken ouderschapsverlof zijn verdeeld in 9 weken betaald verlof en 17 weken onbetaald verlof.
Het onbetaalde ouderschapsverlof kan opgenomen worden tot het kind acht jaar oud is. In tegenstelling tot het betaalde gedeelte, is er geen uitkering voor het onbetaalde ouderschapsverlof. Ouders die dit verlof opnemen, ontvangen dus geen salaris tijdens deze periode, tenzij dit anders bepaald is in hun cao (collectieve arbeidsovereenkomst).
Rechten en beperkingen
Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde recht die beschikbaar is voor iedere werknemer die een (adoptie)kind heeft of een inwonend stief- of pleegkind. De verlofperiode is verdeeld in 9 weken betaald verlof en 17 weken onbetaald verlof. Het betaalde gedeelte wordt uitgekeerd door het UWV, terwijl het onbetaalde gedeelte niet uitbetaald wordt.
Het verlof kan op een flexibele manier worden ingezet, bijvoorbeeld als een dag per week of in aaneengesloten periodes. Het is niet verplicht om het verlof in één keer op te nemen. Ouders kunnen zelf bepalen hoe ze de 26 weken willen verdelen, zolang het verlof vóór het achtste verjaardag van het kind genomen wordt. Verlof dat niet op tijd wordt ingezet, vervalt.
Het aanvragen van ouderschapsverlof moet op tijd gebeuren. De werknemer dient minstens twee maanden voor de gewenste ingangsdatum schriftelijk een verzoek aan de werkgever te sturen. In het verzoek moet duidelijk worden aangegeven welke periode, hoeveel uren en hoe deze uren verdeeld worden over de week.
Flexibiliteit in de opname van ouderschapsverlof
Een van de voordelen van ouderschapsverlof is de flexibiliteit die ouders hebben bij de opname van de verlofperiode. Zowel het betaalde als het onbetaalde ouderschapsverlof kan worden opgenomen in verschillende formaten, afhankelijk van de wensen en omstandigheden van de ouders.
Voorbeelden van mogelijke opnames van ouderschapsverlof zijn:
- Volledig onbetaald ouderschapsverlof opnemen in aaneengesloten blokken of verdeeld over meerdere jaren.
- Gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof, waarbij eerst de 9 weken betaald ouderschapsverlof wordt opgenomen, gevolgd door het onbetaalde gedeelte.
- Afspraken met de werkgever over een gedeeltelijk werkend ouderschapsverlof, waarbij de ouders slechts een gedeelte van hun uren werken.
Omdat ouderschapsverlof tot het achtste verjaardag van het kind genomen kan worden, biedt het ouders de mogelijkheid om de balans tussen werk en gezin op hun eigen manier in te richten. Het is mogelijk om bijvoorbeeld een paar dagen per week verlof te nemen terwijl men op andere dagen verder werkt.
Werkgevers en aanvragen
Een werkgever is verplicht om een verzoek tot ouderschapsverlof te beoordelen. In beginsel mag een werkgever een dergelijk verzoek niet weigeren, tenzij er zwaarwegende redenen zijn. Bijvoorbeeld, als de werknemersafwezigheid leidt tot ondraaglijke gevolgen voor de werknemers of klanten van de werkgever.
Wanneer ouderschapsverlof wordt opgenomen, is het de werkgever verplicht om een verklaring te geven aan de werknemer waarin staat hoeveel verlof nog beschikbaar is. Deze verklaring is belangrijk als de werknemer na het ouderschapsverlof een nieuwe baan zoekt. De nieuwe werkgever heeft dan rechten op het overige ouderschapsverlof.
Ook is er een regeling als het dienstverband eindigt voordat het ouderschapsverlof volledig is genoten. In dat geval heeft de werknemer bij zijn nieuwe werkgever recht op het ongebruikte gedeelte van het ouderschapsverlof. Dit geldt zowel voor het betaalde als het onbetaalde gedeelte.
Financiële gevolgen van onbetaald ouderschapsverlof
Het onbetaalde ouderschapsverlof heeft verschillende financiële gevolgen voor ouders. Het grootste verschil ten opzichte van het betaalde ouderschapsverlof is dat er geen uitkering is voor het onbetaalde gedeelte. Ouders die deze 17 weken verlof opnemen, ontvangen dus geen salaris. Dit kan leiden tot inkomensvermindering, wat een financiële druk kan veroorzaken.
Om dit te beheersen, is het verstandig om vooraf een budgetplan op te stellen. Ouders moeten berekenen hoeveel inkomen verloren gaat en hoe deze vermindering kan worden gecompenseerd. Overleg met de partner over financiële planning is daarom belangrijk.
Naast het salarisverlies zijn er ook andere financiële aspecten te overwegen:
- Vakantieopbouw: Tijdens het onbetaalde ouderschapsverlof blijft de vakantieopbouw doorgaan. Dit betekent dat ouders na het verlof hun verlofuren opnieuw kunnen inzetten.
- Pensioenopbouw: De pensioenopbouw kan tijdens het ouderschapsverlof doorgaan, afhankelijk van de pensioenregeling. Het is verstandig om hierover vooraf advies in te winnen bij de pensioeninstelling.
- Vakantiegeld: Er is geen recht op vakantiegeld tijdens het onbetaalde ouderschapsverlof. Ouders ontvangen geen extra vergoeding voor verlofuren die niet betaald zijn.
Aanvullende regelingen en cao’s
Hoewel ouderschapsverlof wettelijk vastgelegd is, zijn er ook aanvullende regelingen die gunstiger kunnen zijn dan de wettelijke minimumregels. Deze aanvullende regelingen kunnen voorkomen in een cao (collectieve arbeidsovereenkomst) of een individuele arbeidsovereenkomst.
Voorbeelden van aanvullende regelingen zijn:
- Hoger uitkeringspercentage: Sommige cao’s bepalen dat ouders tijdens het ouderschapsverlof hoger dan 70% van hun salaris ontvangen. In sommige gevallen kan dit zelfs 100% zijn.
- Meer betaalde weken: De wettelijke regel is 9 weken betaald ouderschapsverlof. In aanvullende regelingen kunnen dit er meer zijn, bijvoorbeeld 12 of zelfs 16 weken.
- Verlenging van de periode: Het betaalde ouderschapsverlof moet standaard binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen. In sommige cao’s is de periode langer, bijvoorbeeld tot het tweede verjaardag.
- Betaalde onbetaalde ouderschapsverlof: In sommige cao’s is het mogelijk om ook het onbetaalde ouderschapsverlof gedeeltelijk te laten uitkeren.
Omdat aanvullende regelingen gunstiger kunnen zijn, is het verstandig om deze te controleren. Ouders kunnen dit doen door hun cao of arbeidsovereenkomst te raadplegen. Ook is het verstandig om contact op te nemen met de werkgever of de vakbond, indien van toepassing.
Praktische tips voor ouderschapsverlof
Aangezien ouderschapsverlof een belangrijke stap is in de levensloop van een werknemer, zijn er een aantal praktische tips die ouders kunnen volgen:
- Plan goed: Het is verstandig om vooraf te plannen hoe ouderschapsverlof genomen gaat worden. Ouders moeten berekenen hoeveel verlof ze willen opnemen, wanneer en hoe ze dit willen verdelen.
- Overleg met de partner: Het is belangrijk om met de partner af te stemmen over wie wanneer verlof neemt. Ook is het verstandig om te bespreken hoe de zorgverdeling voor het kind werkt.
- Voorbereiding met de werkgever: Ouders kunnen contact opnemen met hun werkgever om te bespreken hoe ouderschapsverlof genomen gaat worden. Dit kan helpen om eventuele problemen te voorkomen.
- Budgetplan maken: Omdat ouderschapsverlof financiële gevolgen heeft, is het verstandig om een budgetplan op te stellen. Ouders moeten berekenen hoeveel inkomensverlies er is en hoe dit gecompenseerd kan worden.
- Raadplegen van cao’s en aanvullende regelingen: Ouders moeten controleren of er aanvullende regelingen zijn die gunstiger zijn dan de wettelijke regels. Dit kan extra voordelen opleveren.
- Voorbereiding op terugkomst op het werk: Ouders kunnen voorbereidingen treffen op het terugkeren naar het werk. Dit kan helpen om de overgang beter te beheersen.
- Advies zoeken bij professionals: Ouders kunnen advies zoeken bij de werkgever, vakbond of andere professionals, zoals een adviseur of sociale werker, als er vragen zijn over ouderschapsverlof.
De rol van ouderschapsverlof in de balans tussen werk en gezin
Ouderschapsverlof speelt een belangrijke rol in de balans tussen werk en gezin. Het biedt ouders de mogelijkheid om tijd vrij te nemen om zich aan hun kind te wijden. Dit is vooral belangrijk in de vroege jaren van het kind, waarin de band tussen ouder en kind versterkt wordt.
Ouderschapsverlof maakt het mogelijk om de zorgverdeling tussen ouders aan te passen. In veel gevallen is het niet mogelijk om zowel werk als kinderopvoeding volledig gelijkmatig te verdelen. Ouderschapsverlof biedt de mogelijkheid om een van de ouders tijdelijk van het werk af te nemen, zodat het kind goed verzorgd kan worden.
Daarnaast draagt ouderschapsverlof bij aan de mentale en emotionele gezondheid van ouders. Het biedt de mogelijkheid om zich van de stress van het werk te herstellen en zich volledig aan het gezin te wijden. Dit kan leiden tot een betere gezondheid en een betere balans tussen werk en privéleven.
Samenvatting
Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde vorm van verlof die werknemers toestaat om tijd vrij te nemen van hun werk om zich aan hun gezin te wijden. Het ouderschapsverlof bestaat uit 26 weken, verdeeld in 9 weken betaald verlof en 17 weken onbetaald verlof. Het onbetaalde ouderschapsverlof kan opgenomen worden tot het kind acht jaar wordt.
Het ouderschapsverlof is flexibel inzetbaar en kan op verschillende manieren worden ingedeeld, afhankelijk van de wensen en omstandigheden van de ouders. Ouders kunnen het verlof opnemen in aaneengesloten blokken of verdeeld over meerdere jaren. Het is mogelijk om eerst het betaalde gedeelte op te nemen, gevolgd door het onbetaalde gedeelte.
Het opnemen van ouderschapsverlof heeft financiële gevolgen. Ouders die het onbetaalde gedeelte opnemen, ontvangen geen salaris. Het is verstandig om vooraf een budgetplan op te stellen en overleg te voeren met de partner over financiële planning. Ouders kunnen ook profiteren van aanvullende regelingen die gunstiger zijn dan de wettelijke minimumregels.
Ouderschapsverlof speelt een belangrijke rol in de balans tussen werk en gezin. Het biedt ouders de mogelijkheid om tijd vrij te nemen om zich aan hun kind te wijden. Het draagt bij aan de mentale en emotionele gezondheid van ouders en maakt het mogelijk om de zorgverdeling tussen ouders aan te passen.
Door goed te plannen en te overleggen, kunnen ouders optimaal gebruik maken van de verlofmogelijkheden die beschikbaar zijn. Het is verstandig om vooraf advies in te winnen bij professionals en om de aanvullende regelingen in de cao te controleren. Zo kan ouderschapsverlof zowel professioneel als emotioneel een waardevolle ervaring zijn voor ouders en hun kind.