Betaald ouderschapsverlof is sinds 2 augustus 2022 een wettelijke regeling in Nederland. Het biedt ouders de mogelijkheid om 9 weken verlof te nemen, waarvoor 70% van het dagloon uitgekeerd wordt via het UWV. Dit verlof kan binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste jaar van adoptie of pleegzorg worden opgenomen. Het is een belangrijk onderdeel van de arbeidsregelingen voor ouders en brengt zowel voordeel als verantwoordelijkheden met zich mee. In deze uitgebreide gids wordt het betaald ouderschapsverlof in detail besproken, met aandacht voor de voorwaarden, berekening, praktische opname en de interactie met collectieve arbeidsovereenkomsten.
Wat is betaald ouderschapsverlof?
Betaald ouderschapsverlof is een verlof dat werknemers in loondienst kunnen opnemen om zich volledig of gedeeltelijk op hun kind te richten. Het is sinds 2 augustus 2022 wettelijk geregeld en vormt een aanvulling op het totaal ouderschapsverlof van 26 weken. Van deze 26 weken is er 9 weken betaald verlof beschikbaar, terwijl de overige 17 weken onbetaald zijn. Het betaald ouderschapsverlof is gedeeltelijk gecompenseerd met een uitkering van 70% van het dagloon. Deze uitkering wordt door de werkgever aangevraagd bij het UWV en vervolgens aan de werknemer uitbetaald.
Het verlof is flexibel opneembaar, zowel als aaneengesloten periodes als gespreid over meerdere weken. De opname moet binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste jaar na adoptie of pleegzorg plaatsvinden. Ouders kunnen bijvoorbeeld kiezen voor 9 volledige werkweken achter elkaar of voor een combinatie van verlofuren verdeeld over meerdere maanden.
Voorwaarden voor betaald ouderschapsverlof
Er zijn een aantal voorwaarden die moeten zijn vervuld om recht te hebben op betaald ouderschapsverlof. Deze voorwaarden zijn wettelijk geregeld en gelden voor zowel moeders als vaders, adoptieouders en pleegouders. De voorwaarden zijn:
- Werkgelegenheid in loondienst: Alleen werknemers in loondienst hebben recht op betaald ouderschapsverlof. Werkenden die zelfstandig zijn of geen loondienstverhouding hebben, vallen buiten deze regeling.
- Verantwoordelijkheid voor opvoeding en verzorging: De werknemer moet de wettelijke ouder zijn of het kind moet worden opgevoed en verzorgd in hetzelfde huishouden. Dit geldt in de volgende gevallen:
- De werknemer is de biologische moeder of vader.
- De werknemer is een adoptieouder.
- Het kind is erkend.
- Het kind is een inwonend stief- of pleegkind.
- Opname binnen het eerste levensjaar: Het betaald ouderschapsverlof moet worden opgenomen binnen het eerste levensjaar van het kind. Voor adoptie- of pleegkinderen geldt het eerste jaar na de plaatsing in het gezin. Als het verlof niet op tijd wordt genomen, vervalt het betaalde gedeelte, maar blijft het recht op het onbetaalde verlof behouden.
- Minimale opname: Voor het aanvragen van een UWV-uitkering moet de werknemer minstens één keer de wekelijkse arbeidsduur aan betaald ouderschapsverlof opnemen.
Berekening van de uitkering
De uitkering voor betaald ouderschapsverlof wordt berekend op basis van 70% van het dagloon van de werknemer. Het dagloon is het maandloon gedeeld door het aantal gemiddelde werkdagen per maand. Als een werknemer bijvoorbeeld een maandloon van €3000 heeft en in een maand 22 werkdagen heeft, dan is het dagloon €136,36. De uitkering is dan 70% hiervan, wat €95,45 per dag zou zijn.
De uitkering is beperkt tot 70% van het maximumdagloon, dat sinds 2024 €152,85 per dag is. Als een werknemer meer verdient dan het maximumdagloon, wordt de uitkering berekend op basis van dit maximumbedrag. Dit betekent dat werknemers die boven het maximumdagloon werken, een iets lager uitkeringspercentage ontvangen in verhouding tot hun daadwerkelijke loon.
In sommige collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) of arbeidsovereenkomsten kan de uitkering gunstiger zijn dan wettelijk geregeld. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als het uitkeringspercentage hoger is, meer dan 9 weken betaald ouderschapsverlof wordt toegestaan of een deel van het onbetaalde verlof wordt gecompenseerd. Ouders zijn aangemoedigd om hun CAO of arbeidsovereenkomst te raadplegen om te zien of er aanvullende regelingen zijn.
Hoe wordt het verlof opgenomen?
Het betaald ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden opgenomen. De opname is flexibel en kan zowel aaneengesloten als gespreid zijn. Hier zijn enkele voorbeelden:
- 9 volledige werkweken achter elkaar: Bijvoorbeeld 32 uur per week gedurende 9 weken.
- Verdeeld over meerdere weken: Bijvoorbeeld 8 uur per week gedurende 9 weken.
- Combinatie van aaneengesloten en gespreid: Bijvoorbeeld 4 volledige werkweken en vervolgens 8 uur per week gedurende 5 weken.
Het aantal uren dat kan worden opgenomen, is afhankelijk van de wekelijkse arbeidsduur van de werknemer. De uitkering is altijd voor een volledige werkweek, inclusief zowel uren als de structuur van de week. Bijvoorbeeld, als iemand 24 uur per week werkt, dan wordt de uitkering gerekend op 24 uur per week. Als iemand 40 uur per week werkt, dan is de uitkering voor 40 uur per week.
Als de wekelijkse arbeidsduur verandert tijdens het betaald ouderschapsverlof, moet de uitkering opnieuw worden berekend. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een werknemer tijdens het verlof overstapt naar een gedeeltelijke arbeidsduur.
Procedure voor het aanvragen van de uitkering
De uitkering voor betaald ouderschapsverlof wordt aangevraagd door de werkgever bij het UWV. Dit gebeurt achteraf, nadat het verlof is genomen. De werkgever moet de verlofperiode, het aantal uren en de berekening van de uitkering opgeven. De UWV betaalt vervolgens de uitkering aan de werkgever, die deze aan de werknemer doorbetaalt. Op verzoek kan de uitkering ook direct aan de werknemer worden uitgekeerd.
De uitkering kan in maximaal drie delen worden uitbetaald. De tijd tussen het aanvragen van de uitkering en de uitbetaling door het UWV kan ongeveer 4 weken duren. Tijdens de periode dat het verlof wordt genomen, ontvangt de werknemer geen uitkering. De werkgever kan ervoor kiezen om het loon zelf door te betalen, maar dit is niet verplicht.
De werknemer moet het verlof opnemen binnen een aanvangsdatum die minstens 2 maanden voor de ingangsdatum is gemeld aan de werkgever. Bij de melding moet worden opgegeven hoeveel weken verlof er worden genomen en hoe deze verlofuren verdeeld zijn over de week.
Onbetaald ouderschapsverlof
Naast het betaald ouderschapsverlof van 9 weken, heeft de werknemer ook recht op 17 weken onbetaald ouderschapsverlof. Deze 17 weken zijn wettelijk geregeld en kunnen op elk gewenst moment binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste jaar na adoptie of pleegzorg worden genomen. Het onbetaalde verlof kan in combinatie met het betaalde verlof worden opgenomen of los van dat genomen worden.
Als de werknemer niet alle 9 weken betaald ouderschapsverlof gebruikt, kan het overige verlof als onbetaald ouderschapsverlof worden opgenomen. Het totaal ouderschapsverlof van 26 weken is dus flexibel in te delen, zolang de opname binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste jaar van adoptie of pleegzorg plaatsvindt.
Aanvullende regelingen in CAO’s
In sommige collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) of arbeidsovereenkomsten zijn aanvullende regelingen voor ouderschapsverlof opgenomen. Deze regelingen kunnen gunstiger zijn dan de wettelijke regeling. Voorbeelden van aanvullende regelingen zijn:
- Een hoger uitkeringspercentage dan 70%.
- Meer dan 9 weken betaald ouderschapsverlof.
- Betaling van een deel van het onbetaalde ouderschapsverlof.
- Verlenging van de periode waarin het betaald ouderschapsverlof kan worden opgenomen.
Ouders zijn aangemoedigd om hun CAO of arbeidsovereenkomst te raadplegen om te zien of er aanvullende regelingen zijn. Als er gunstigere voorwaarden zijn afgesproken, kunnen deze worden gebruikt in combinatie met de wettelijke regeling.
Vakantieopbouw tijdens betaald ouderschapsverlof
Het betaald ouderschapsverlof heeft ook een invloed op de opbouw van vakantiedagen. Omdat het verlof gecompenseerd wordt door een uitkering van het UWV, wordt er in deze gevallen sprake van vakantieopbouw. Dit betekent dat vakantiedagen zich tijdens het betaald ouderschapsverlof blijven opbouwen, net zoals bij een normale werksituatie.
Er is echter geen recht op opbouw van vakantiegeld tijdens het onbetaalde gedeelte van het ouderschapsverlof. Vakantiegeld is een extra compensatie en is afhankelijk van de arbeidsvoorwaardenregeling of CAO. Ouders moeten deze regelingen afzonderlijk raadplegen om te zien of vakantiegeld opgebouwd wordt tijdens het verlof.
Betaald ouderschapsverlof bij adoptie en pleegzorg
Betaald ouderschapsverlof is niet alleen beschikbaar voor biologische ouders, maar ook voor adoptieouders en pleegouders. Voor adoptieouders gelden de volgende regels:
- Voor elk adoptiekind is er recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof.
- Het verlof moet worden opgenomen binnen het eerste jaar na de plaatsing in het gezin.
- Voor adoptieverlof is een uitspraak van de rechtbank vereist.
Voor pleegouders gelden de volgende regels:
- Voor elk pleegkind is er recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof.
- Het verlof moet worden opgenomen binnen het eerste jaar na de plaatsing in het gezin.
- Het pleegkind moet ingeschreven staan op het adres van de pleegouder.
Bij meerdere pleegkinderen die tegelijk worden geplaatst, is er alleen recht op één keer 9 weken betaald ouderschapsverlof. Dit betekent dat ouders die meerdere pleegkinderen tegelijk ontvangen, niet extra verlof kunnen opnemen.
Aanpassing van het verlof bij veranderingen
Het betaald ouderschapsverlof kan worden aangepast als de werkweek van de werknemer verandert tijdens het verlof. Als iemand bijvoorbeeld van 40 uur per week overstapt naar 20 uur per week, moet de uitkering opnieuw worden berekend. De uitkering is altijd gebaseerd op de wekelijkse arbeidsduur tijdens de verlofperiode.
Als de werknemer meer dan 9 weken betaald ouderschapsverlof wil opnemen, kan dit alleen als het verlof gedeeltelijk betaald wordt en gedeeltelijk onbetaald. De 9 weken betaald ouderschapsverlof zijn wettelijk geregeld, en het resterende verlof is dan onbetaald.
Als het dienstverband eindigt voordat het ouderschapsverlof volledig is genoten, heeft de werknemer bij de nieuwe werkgever recht op het ongebruikte gedeelte van het verlof. Dit geldt zowel voor het betaalde als het onbetaalde ouderschapsverlof. Op verzoek van de werknemer moet de werkgever een verklaring uitreiken waarin staat hoeveel recht op ouderschapsverlof er nog is.
Praktische overwegingen voor ouders en werkgevers
Het opnemen van betaald ouderschapsverlof heeft een aantal praktische overwegingen. Voor ouders is het belangrijk om tijdig te beginnen met het plannen van het verlof en te controleren of er aanvullende regelingen in de CAO zijn. Voor werkgevers is het belangrijk om goed te communiceren met de werknemer en ervoor te zorgen dat het verlof op een manier wordt opgenomen die zowel voor de werknemer als voor de organisatie haalbaar is.
Het is aan te raden om vrijwillige afspraken te maken over het moment van de aanvraag, het aantal weken verlof en hoe en wanneer de verlofuren willen worden opgenomen. Deze afspraken helpen om eventuele verwarring of onverwachte situaties te voorkomen. Werkgevers kunnen bijvoorbeeld kiezen voor een aaneengesloten periode of voor een flexibele opname, afhankelijk van de organisatie en de functie van de werknemer.
Het is ook belangrijk om rekening te houden met de administratieve verplichtingen rondom het verlof. Werkgevers moeten ervoor zorgen dat de verlofperiode correct wordt geregistreerd en dat de uitkering van het UWV op tijd wordt aangevraagd. De uitkering wordt achteraf uitbetaald, wat betekent dat er tijd is tussen het aanvragen en de uitbetaling. Werkgevers kunnen ervoor kiezen om het loon zelf door te betalen, maar dit is niet verplicht.
Samenvatting
Betaald ouderschapsverlof is een belangrijke regeling voor ouders die werken in loondienst. Het biedt de mogelijkheid om 9 weken verlof te nemen, waarvoor 70% van het dagloon uitgekeerd wordt via het UWV. Het verlof kan binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste jaar van adoptie of pleegzorg worden opgenomen. De opname is flexibel en kan zowel aaneengesloten als gespreid zijn. De uitkering wordt aangevraagd door de werkgever bij het UWV en is beperkt tot 70% van het maximumdagloon.
Ouders hebben ook recht op 17 weken onbetaald ouderschapsverlof, wat het totaal ouderschapsverlof op 26 weken brengt. In sommige CAO’s of arbeidsovereenkomsten zijn aanvullende regelingen opgenomen, wat betekent dat ouders in sommige gevallen gunstiger voorwaarden kunnen krijgen. Het verlof heeft ook een invloed op de opbouw van vakantiedagen, maar er is geen recht op opbouw van vakantiegeld tijdens het onbetaalde gedeelte van het verlof.
Het opnemen van betaald ouderschapsverlof heeft een aantal praktische overwegingen, zowel voor ouders als voor werkgevers. Het is belangrijk om tijdig te beginnen met het plannen van het verlof, te controleren of er aanvullende regelingen zijn en te maken van afspraken over de opname en administratie. Met de juiste voorbereiding en communicatie is het mogelijk om het verlof op een manier te gebruiken die zowel voor de werknemer als voor de organisatie haalbaar is.