Ziekteverzuim en Personeelstekorten in de Kinderopvang: Een Overzicht van de Actuele Situatie

De kinderopvangsector kampt momenteel met aanzienlijke uitdagingen op het gebied van personeelstekorten en een stijgend ziekteverzuim. Deze problemen hebben niet alleen gevolgen voor de medewerkers in de sector, maar ook voor de kwaliteit van de opvang en de toegankelijkheid ervan voor ouders. Dit artikel geeft een overzicht van de actuele situatie, gebaseerd op recente cijfers en analyses.

Toename van Vacatures en Ziekteverzuim

Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de vacaturegraad in de kinderopvang in het tweede kwartaal van 2022 een recordhoogte heeft bereikt. Er stonden 55 vacatures per duizend banen open, een stijging van 77,4% ten opzichte van het voorgaande jaar. Deze ongekende hoge vacaturegraad is een belangrijke indicator van de spanning op de arbeidsmarkt in de sector.

Parallel aan de toename van het aantal vacatures is ook het ziekteverzuim gestegen. In het derde kwartaal van 2022 lag het ziekteverzuim in de kinderopvang met 7,3% hoger dan het landelijk gemiddelde van 5%. In het vierde kwartaal van 2022 steeg het ziekteverzuimpercentage in de kinderopvang naar 8,3%, bijna 1 procent hoger dan in dezelfde periode een jaar eerder. Het CBS meldt dat het totale ziekteverzuim onder werknemers in het eerste kwartaal van 2022 steeg tot 6,3%, het hoogste percentage ooit gemeten. De gezondheids- en welzijnszorg, waaronder de kinderopvang, had met 8,9% het hoogste verzuimpercentage.

Oorzaken van de Problematiek

De toename van het ziekteverzuim en de personeelstekorten in de kinderopvang zijn het resultaat van een complex samenspel van factoren. Een belangrijke factor is de hoge werkdruk. Uit onderzoek blijkt dat 61% van de werknemers in de kinderopvang in het tweede kwartaal van 2022 het gevoel had onder (zeer) hoge druk te werken. Deze hoge werkdruk wordt veroorzaakt door het tekort aan personeel, waardoor de bestaande medewerkers continu gevraagd worden extra te werken en er vaker met invallers gewerkt moet worden. Dit leidt tot een negatieve spiraal: hogere werkdruk leidt tot meer ziekteverzuim, wat de werkdruk verder verhoogt.

Burn-out klachten, emotionele belasting en stress nemen toe onder de medewerkers in de kinderopvang. Dit kan leiden tot een domino-effect, waarbij meer mensen uitvallen, waardoor de werkdruk voor de overgebleven medewerkers verder toeneemt en zij ook uitvallen.

Daarnaast wordt de problematiek versterkt door de algemene krapte op de arbeidsmarkt en de toename van deeltijdarbeid. Hoewel deeltijdwerken een aantrekkelijke optie kan zijn voor werknemers, draagt het ook bij aan de tekorten in de sector.

Gevolgen voor de Kwaliteit van de Opvang

Het personeelstekort en het hoge ziekteverzuim hebben directe gevolgen voor de kwaliteit van de opvang. Een tekort aan personeel betekent minder aandacht voor de kinderen. Uit een CBS-rapport blijkt dat in het vierde kwartaal van 2021 ruim een kwart van de werknemers in de kinderopvang vond dat ze onvoldoende aandacht konden geven aan de kinderen. Dit is de laagste uitkomst voor deze enquêtevraag in vergelijking met andere branches in de zorg en welzijn.

Kinderdagverblijven hebben hun handen vol om de roosters rond te krijgen en lopen het risico noodgedwongen de deuren te moeten sluiten. Dit veroorzaakt problemen voor ouders, die dan geconfronteerd worden met het uitzoeken van alternatieve opvang.

Ondanks de negatieve ontwikkelingen wordt de inhoud van het werk in de kinderopvang nog steeds hoog gewaardeerd door de medewerkers. Ruim 9 op de 10 werknemers zijn het (helemaal) eens dat ze inhoudelijk leuk werk hebben en 84% vindt het werk erg zinvol.

Mogelijke Oplossingen en Maatregelen

Er zijn verschillende mogelijke oplossingen om de problematiek in de kinderopvang aan te pakken. Het verhogen van de lonen en het verbeteren van de arbeidsvoorwaarden kan de sector aantrekkelijker maken voor potentiële werknemers. Het verminderen van de werkdruk door het aannemen van meer personeel is essentieel.

Het is belangrijk om te investeren in de samenwerking tussen de kinderopvang en het onderwijs. Door de professionals in beide sectoren meer samen te laten werken, kan de continuïteit van de opvang worden gewaarborgd en de kwaliteit worden verbeterd.

Het verhogen van de arbeidsparticipatie door het stimuleren van meer uren werken kan ook bijdragen aan het verminderen van de druk op de arbeidsmarkt. Echter, het is belangrijk om rekening te houden met de andere taken die werknemers hebben, zoals mantelzorg.

Op korte termijn kunnen maatwerkoplossingen en een verantwoorde afwijking van de meest knellende regels een oplossing bieden. Het is noodzakelijk om de druk op het personeel te verlichten en de kwaliteit van de opvang te waarborgen.

Ziekteverzuim per Sector

In 2021 waren griep en verkoudheid de meest voorkomende oorzaken van ziekteverzuim, gevolgd door psychische klachten en burn-out. In de kinderopvang lag het ziekteverzuim in 2021 op 10,0%. De verpleging, verzorging en thuiszorg hadden met 10,4% in het eerste kwartaal van 2022 het hoogste verzuimpercentage. De horecasector volgt met 6 procent.

Conclusie

De kinderopvangsector staat onder druk door een combinatie van personeelstekorten en een stijgend ziekteverzuim. Deze problematiek heeft gevolgen voor de kwaliteit van de opvang en de toegankelijkheid ervan voor ouders. Het is essentieel om maatregelen te nemen om de werkdruk te verlagen, de arbeidsvoorwaarden te verbeteren en de samenwerking tussen de kinderopvang en het onderwijs te versterken. Alleen zo kan de sector de uitdagingen het hoofd bieden en de kwaliteit van de opvang waarborgen.

Bronnen

1. Eenvandaag
2. Kinderopvang.nl
3. Ziekteverzuimverzekeringen.nl
4. Kinderopvang werkt!