Hygiëne en Gezondheid in de Kinderopvang: Richtlijnen voor Medewerkers en Werkgevers

De kinderopvang is een omgeving waar kinderen zich ontwikkelen en groeien, maar het is ook een plek waar infectieziekten zich gemakkelijk kunnen verspreiden. Een goede hygiëne is daarom essentieel om de gezondheid van zowel kinderen als medewerkers te beschermen. Deze richtlijn is bedoeld voor alle medewerkers en beroepskrachten die werkzaam zijn in de kinderopvang en geeft normen en tips voor het uitvoeren van een goede (basis)hygiëne, die synoniem staat met infectiepreventie.

Verantwoordelijkheid en Implementatie

De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de implementatie en uitvoering van de hygiënerichtlijn ligt bij de werkgever. De werkgever is direct verantwoordelijk voor een goede hygiëne binnen de organisatie. De praktische uitvoering daarentegen ligt grotendeels bij de medewerkers en de facilitaire dienst. Deze richtlijn is van toepassing op zowel kinderdagopvang als buitenschoolse opvang.

Het is belangrijk te benadrukken dat de hygiënenormen en -tips in deze richtlijn aanvullend zijn ten opzichte van de eisen in de arbocatalogus of in regelgeving zoals het Arbobesluit, het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en de Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Eisen uit regelgeving gaan altijd voor de hygiënenormen en -tips. Werkgevers dienen zich te realiseren dat de Arbocatalogus een referentiekader biedt, maar dat zij ook op eigen manier gezondheid en veiligheid kunnen bevorderen, zolang de bescherming van medewerkers minimaal gelijkwaardig is.

Verspreiding van Ziekteverwekkers

Ziekteverwekkers kunnen zich op verschillende manieren verspreiden, waaronder via de handen, voedsel en water, voorwerpen en oppervlakken (zoals deurklinken, stoelen, toiletbediening, speelgoed), lichaamsvloeistoffen (bloed, ontlasting, braaksel, speeksel) en de lucht (via druppels door hoesten, huidschilfers, stof of zeer kleine waterdruppels). Het is daarom van groot belang om aandacht te besteden aan alle mogelijke routes van overdracht.

Melding van Ziekten

Bij bepaalde aandoeningen is een meldingsplicht van toepassing. Dit geldt onder andere voor maag-darmproblemen, braken en/of diarree, geelzucht, schurft, huiduitslag en andere ernstige aandoeningen van vermoedelijk infectieuze aard. Informatie over de meldingsplicht is te vinden via Artikel 26-meldingen Wpg-instellingen.

Wanneer twee of meer volwassenen of kinderen in korte tijd ziek worden (bijvoorbeeld overgeven en diarree), dient altijd de GGD in de regio geraadpleegd te worden. Ook bij twijfel is het raadzaam om contact op te nemen met de GGD.

Hygiëne bij Medische Zorg

Kinderen op een kinderopvang kunnen soms medische zorg nodig hebben tijdens hun verblijf. Het is daarom belangrijk dat beroepskrachten weten hoe zij hygiënisch en veilig kunnen handelen.

Thermometers

Om verspreiding van ziekten via thermometers te voorkomen, dienen de volgende normen gehanteerd te worden: gebruik thermometerhoesjes, maak de thermometer na elk gebruik schoon (bijvoorbeeld met reinigingsdoekjes of water en allesreiniger) en desinfecteer de thermometer daarna volgens de gebruiksaanwijzing van de fabrikant.

Huid- en Wondverzorging

Bij het verzorgen van wondjes is het essentieel om infectie te voorkomen. Aangezien in bloed of wondvocht virussen aanwezig kunnen zijn, zoals het hepatitis B- of C-virus of HIV, is hygiënisch werken van groot belang. Voor de verzorging van de wond of huid gelden de volgende normen: was de handen voor en na de verzorging, gebruik een spatel of tissue bij het aanbrengen van crème uit een pot (eenmalig gebruik en direct weggooien) en draag handschoenen bij het verzorgen van een bloedende wond of bij het opruimen van bloed.

Voedselveiligheid

Kinderen en medewerkers kunnen ziek worden van eten dat besmet is met ziekteverwekkers. Iedereen die eten verstrekt aan derden, moet maatregelen nemen om de kans te verkleinen dat iemand ziek wordt van het eten. Dit omvat het werken volgens een voedselveiligheidssysteem of Hygiënecode, die een praktische uitwerking is van de basisprincipes van voedselveiligheid (HACCP).

Het is belangrijk om de hygiënecode van de sector te volgen bij het verstrekken van eten. De Hygiënecode voor kleine instellingen is te verkrijgen bij de brancheorganisatie kinderopvang. Een overzicht van alle goedgekeurde Hygiënecodes is te vinden op de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.

Hygiëne bij Verschonen van Luiers

Voor het verschonen van wasbare luiers gelden specifieke normen, waarbij afspraken met ouders/verzorgers nodig kunnen zijn over de bewaarplek van de waszak/luieremmer en het wassen van de luiers. Voor het hygiënisch werken voor, tijdens en na het verschonen van een luier gelden de volgende normen: het gebruik van handschoenen is normaal gesproken niet nodig, was de handen met water en zeep na elke luier, gebruik een spatel of tissue bij het aanbrengen van crème uit een pot (eenmalig gebruik en direct weggooien), maak het kussen schoon na elke verschoning of gebruik bij elke verschoning een schone handdoek of kussenhoes, gooi de gebruikte luier direct in een luieremmer of no touch-afvalemmer en maak eventuele afspraken over het gebruik en opslag van wasbare luiers.

Hygiëne bij Contact met Dieren

Dieren kunnen infectieziekten overdragen op mensen (zoönosen). Wanneer medewerkers en kinderen in contact kunnen komen met (huis)dieren, is het belangrijk om maatregelen te nemen om het risico op overdracht van infectieziekten te verkleinen.

Huisdieren

Bij het houden van huisdieren in de kinderopvang is het belangrijk om hygiënisch met de dieren om te gaan. Was de handen na contact met dieren of uitwerpselen, en laat ook de kinderen de handen wassen na contact met dieren.

Specifieke Situaties

Beetwonden door Vleermuizen

Bij een beetwond of aanraakplek door een vleermuis dient direct contact opgenomen te worden met de huisarts of GGD, ook als dit in Nederland is gebeurd. De beetwond of aanraakplek moet minimaal 15 minuten schoongemaakt worden met stromend lauw water en zeep, waarna desinfectie met 70% alcohol (met RVG-nummer) dient plaats te vinden.

Aanvullende Informatie en Bronnen

Het RIVM heeft een handige website ontwikkeld voor medewerkers in de kinderopvang, genaamd KIDDI. Hier is informatie te vinden over infectieziekten bij kinderen, te treffen maatregelen en dagelijkse hygiëne, evenals informatie over wanneer een infectieziekte gemeld moet worden bij de GGD. KIDDI is te vinden via https://kiddi.rivm.nl.

Conclusie

Een goede hygiëne is van cruciaal belang in de kinderopvang om de gezondheid van kinderen en medewerkers te beschermen. Werkgevers dragen de hoofdverantwoordelijkheid voor de implementatie en uitvoering van de hygiënerichtlijn, terwijl medewerkers de praktische uitvoering verzorgen. Door aandacht te besteden aan de verspreiding van ziekteverwekkers, het melden van ziekten, hygiënische praktijken bij medische zorg, voedselveiligheid, luierverschoning en contact met dieren, kan een veilige en gezonde omgeving gecreëerd worden voor alle betrokkenen. Het raadplegen van de beschikbare informatiebronnen, zoals KIDDI en de Hygiënecode, is essentieel voor het waarborgen van een optimale hygiënepraktijk.

Bronnen

1. RIVM Hygiënerichtlijnen Kinderopvang
2. Arbocatalogus Kinderopvang