Wijzigingen in de Wet Kinderopvang en Toeslagen in 2009 en 2010

De kinderopvang in Nederland onderging in 2009 en 2010 significante wijzigingen, voornamelijk door aanpassingen in de Wet kinderopvang en de bijbehorende toeslagenregelingen. Deze aanpassingen waren gericht op het bieden van keuzevrijheid aan ouders, het waarborgen van kwaliteit en het voorkomen van misbruik binnen het opvangsysteem. Dit artikel beschrijft de belangrijkste veranderingen en de implementatie daarvan, gebaseerd op beschikbare informatie.

Achtergrond en Uitgangspunten

Het opvangstelsel is ontworpen om ouders keuzevrijheid te bieden tussen verschillende opvangvormen. Kinderopvang dient een veilige, gezonde en stimulerende omgeving voor kinderen te bieden. De wijzigingen die in 2009 en 2010 werden doorgevoerd, waren onderdeel van een breder pakket aan maatregelen gericht op alle betrokken partijen: de overheid, ouders en aanbieders van kinderopvang. Dit pakket omvatte maatregelen voor gastouderbureaus en gastouderopvang, verbeteringen aan de Wet kinderopvang, het inzetten van middelen uit het coalitieakkoord en aanpassingen van de kinderopvangtoeslag en maximumuurprijzen.

Splitsing van Gastouderopvang

Een belangrijke verandering betrof de splitsing van de gastouderopvang in twee vormen van kleinschalige opvang in huiselijke kring: gastouderopvang en thuisopvang. De gastouderopvang voldoet aan professionele kwaliteitseisen, terwijl thuisopvang een lichtere vorm van opvang is met lagere kwaliteitseisen en een lagere maximumuurprijs. Voor het jaar 2010 werden maximumuurprijzen vastgesteld van € 4,– voor gastouderopvang en € 2,50 voor thuisopvang. Deze prijzen zijn gebaseerd op het feit dat kleinschalige opvang over het algemeen lagere kosten heeft voor accommodatie en inrichting dan opvang in een kindercentrum. Daarnaast werd rekening gehouden met de uitvoeringskosten van gastouderbureaus, die bij de nieuwe inrichting van de kleinschalige opvang werden teruggebracht.

Wijzigingen in de Kinderopvangtoeslag

Naast de aanpassingen in de opvangvormen, werden er ook wijzigingen doorgevoerd in de kinderopvangtoeslag. Om te voorkomen dat excessieve aantallen toeslaguren werden aangevraagd die niet overeenkwamen met gewerkte uren, werd het aantal toeslaguren in alle vormen van kinderopvang gemaximeerd. Deze maatregel genereerde een opbrengst van circa € 8 miljoen.

Verder werd het betalingsverkeer tussen ouders en gastouders/opvangouders gestroomlijnd via het gastouderbureau, waardoor de inkomsten uit kinderopvang transparanter werden. Regels voor de inrichting van dit betalingsverkeer werden vastgelegd om de uitvoeringskosten van gastouderbureaus transparant te maken.

Landelijk Register Kinderopvang

Een ander belangrijk onderdeel van de wetswijziging was de inrichting van een landelijk register kinderopvang. Dit register zou alle kindercentra, gastouderbureaus, minicrèches en opvangouders die aan de wettelijke eisen voldeden, bevatten. Het landelijke register verving de bestaande gemeentelijke registers, wat de controle op de rechtmatigheid van toeslagen door de Belastingdienst/Toeslagen moest verbeteren. Bestaande kindercentra en gastouderbureaus werden overgezet van de gemeentelijke registers naar het landelijke register, met een overgangstermijn van zes maanden. Gastouderbureaus kregen een voorlopige inschrijving, die definitief werd na vaststelling door de GGD dat zij aan alle eisen voldeden.

Overgangsregelingen voor Bestaande Gebruikers

De overgang naar de nieuwe structuur van gastouderopvang vereiste specifieke regelingen voor bestaande gebruikers. Omdat de opvang werd gesplitst in twee vormen, was het op het moment van het verlenen van de voorschotbeschikking 2010 nog niet duidelijk welk type kleinschalige opvang zij zouden krijgen aangeboden. Om ouders zo snel mogelijk de juiste toeslag te laten ontvangen, werd de volgende procedure gevolgd:

• Alle ouders die in 2009 van gastouderopvang gebruik maakten, kregen een voorschotbeschikking 2010 waarbij de opvang werd ingeschaald op het niveau van thuisopvang, met een maximum uurtarief van € 2,50 en een maximum van 52 toeslaguren per maand.
• Ouders die gebruik (wilden) maken van gastouderopvang (tarief € 4) konden een mutatieformulier invullen om de kinderopvangtoeslag op het juiste niveau te krijgen.
• Het gebruik van gastouderopvang gaf recht op een hogere toeslag dan het gebruik van thuisopvang.

Ontwikkeling van het Aantal Kinderen in Verschillende Opvangvormen

De beschikbare gegevens laten een ontwikkeling zien in het aantal kinderen in verschillende opvangvormen tussen 2010 en 2013 (in duizenden):

Deze cijfers laten zien dat het totale aantal kinderen in opvang stabiel bleef, terwijl er een verschuiving plaatsvond van thuisopvang naar gastouderopvang en dagopvang in kindercentra.

Kwaliteit en Toezicht

De Wet kinderopvang legt de nadruk op kwaliteit van de opvang. Opvang die onder de wet valt en bekostigd wordt door de overheid, moet voldoen aan bepaalde kwaliteitseisen. De vormgeving van de opvang moet misbruik en oneigenlijk gebruik voorkomen. Brancheorganisaties hebben afspraken gemaakt over het kwaliteitsniveau met de vertegenwoordiging van ouders, die zijn vastgelegd in een kwaliteitsconvenant en door het Rijk zijn overgenomen als basis voor het toezicht. De lokale overheid is verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit en de handhaving daarvan. De wet heeft positieve effecten gehad op het aanbod en het gebruik van kinderopvang, waarbij opvangorganisaties reageren op de toenemende vraag en de wensen van ouders. Ouders denken actief mee over het beleid van de kinderopvangaanbieders via oudercommissies.

Conclusie

De wijzigingen in de Wet kinderopvang en de toeslagenregelingen in 2009 en 2010 waren gericht op het verbeteren van de kwaliteit, transparantie en toegankelijkheid van kinderopvang. De splitsing van gastouderopvang in twee vormen, de aanpassingen in de kinderopvangtoeslag en de inrichting van een landelijk register waren belangrijke stappen in dit proces. De implementatie van deze wijzigingen vereiste overgangsregelingen voor bestaande gebruikers en een nauwe samenwerking tussen de overheid, ouders en aanbieders van kinderopvang. De wet heeft bijgedragen aan een stabiel aanbod van kinderopvang en een verbeterde kwaliteit en toezicht.

Bronnen

1. Wet kinderopvang