Hand-, Voet- en Mondziekte: Informatie voor Ouders en Zorgverleners in de Kinderopvang

Hand-, voet- en mondziekte (HFM-ziekte) is een veelvoorkomende infectieziekte, met name bij jonge kinderen. Deze artikel biedt informatie over de ziekte, de verspreiding, symptomen, en voorzorgsmaatregelen relevant voor de kinderopvang. De informatie is gebaseerd op beschikbare gegevens over enterovirusinfecties en specifieke richtlijnen.

Wat is Hand-, Voet- en Mondziekte?

Hand-, voet- en mondziekte is een besmettelijke ziekte veroorzaakt door verschillende virussen, voornamelijk enterovirussen, waaronder Coxsackievirus A16 en Enterovirus 71 (EV71). De meeste enterovirussen zijn stabiel bij een pH van 3-9 en kunnen dagen tot weken infectieus blijven. De ziekte komt vaker voor bij kinderen in de leeftijd van 1 tot 5 jaar, maar kan ook voorkomen bij oudere kinderen en volwassenen.

Verspreiding van de Ziekte

De ziekte wordt voornamelijk verspreid door direct contact met besmette personen, via speeksel, neus- en keelafscheidingen, blaasjesvocht, en ontlasting. De ziekte is al besmettelijk voordat symptomen zichtbaar zijn. Dit maakt het moeilijk om de verspreiding volledig te voorkomen, vooral in omgevingen waar veel jonge kinderen samenkomen, zoals de kinderopvang.

Symptomen

De symptomen van hand-, voet- en mondziekte omvatten doorgaans koorts, verminderde eetlust, keelpijn, en blaasjes in de mond, op de handen en voeten. De blaasjes kunnen pijnlijk zijn en het slikken bemoeilijken. In sommige gevallen kunnen ook huiduitslag op andere delen van het lichaam voorkomen. Bij een pasgeboren baby kan de ziekte gepaard gaan met hoge koorts en sufheid, wat directe medische aandacht vereist. Atypische manifestaties van de ziekte zijn ook beschreven.

Risicogroepen

Jongere kinderen (0-10 jaar) lopen een grotere kans op infectie dan oudere kinderen of volwassenen. Binnen de groep jonge kinderen is de prevalentie het hoogst bij kinderen van 1-5 jaar. Een verhoogde kans op een ernstig beloop wordt gezien bij immuungecompromitteerden en bij immuunnaïeve kinderen die geen maternale antistoffen meer hebben. Risicofactoren voor een ernstig beloop zijn aanhoudend hoge koorts, toename van het aantal neutrofielen in het bloed en afwezigheid van mond- en huidlaesies. Jongens van jonge leeftijd lopen ook een risico op een ernstiger beloop.

Zwangerschap en Hand-, Voet- en Mondziekte

Het risico dat een verwekker van hand-, voet- en mondziekte complicaties tijdens de zwangerschap of bij de neonaat veroorzaakt, wordt als zeer klein beschouwd. Enterovirusinfecties kunnen in de zwangerschap en/of bij neonaten zeer zelden ernstig verlopen. Er is echter beperkte literatuur beschikbaar over dit onderwerp.

Preventie en Maatregelen in de Kinderopvang

Hoewel volledige preventie moeilijk is, kunnen bepaalde maatregelen de verspreiding van de ziekte in de kinderopvang helpen verminderen:

• Handhygiëne: Regelmatig handen wassen met water en zeep is essentieel, zowel voor kinderen als voor zorgverleners.
• Hoest- en Nieetiquette: Kinderen moeten leren hoesten en niezen in de elleboog of in een papieren zakdoek, die daarna direct weggegooid moet worden.
• Contactvermijding: Vermijd contact met vocht uit de blaasjes van iemand met hand-, voet- en mondziekte.
• Thuisblijven: Als een kind hand-, voet- en mondziekte heeft en zich goed voelt, kan het in principe naar school of de kinderopvang. Echter, bij een pasgeboren baby met hoge koorts en sufheid is onmiddellijke medische hulp vereist.
• Reinigen en Desinfecteren: Regelmatig reinigen en desinfecteren van oppervlakken en speelgoed kan de verspreiding van het virus verminderen.

Behandeling

Er is geen specifieke behandeling voor hand-, voet- en mondziekte. De behandeling is symptomatisch en gericht op het verlichten van de klachten. Dit kan onder meer bestaan uit:

• Voldoende vochtinname: Om uitdroging te voorkomen, is het belangrijk dat het kind voldoende drinkt.
• Pijnstilling: Pijnstillers kunnen worden gebruikt om de pijn van de blaasjes te verlichten.
• Zachte voeding: Zachte voeding kan het slikken gemakkelijker maken.

Diagnostiek

Diagnostiek van enterovirussen kan worden uitgevoerd, maar is niet altijd noodzakelijk. Er zijn aanbevelingen voor enterovirusdiagnostiek en -karakterisering binnen en buiten Europa.

Aandachtspunten

Het is belangrijk om te onthouden dat hand-, voet- en mondziekte meestal mild verloopt en vanzelf overgaat. Echter, bij bepaalde risicogroepen, zoals immuungecompromitteerden en jonge baby's, kan de ziekte ernstiger verlopen. In dergelijke gevallen is het belangrijk om een arts te raadplegen.

Conclusie

Hand-, voet- en mondziekte is een veelvoorkomende infectieziekte bij jonge kinderen. Hoewel de ziekte meestal mild verloopt, is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen, met name in de kinderopvang, om de verspreiding te beperken. Goede handhygiëne, hoest- en nieetiquette, en het vermijden van contact met besmet vocht zijn essentieel. Bij twijfel of bij ernstige symptomen is het raadzaam om een arts te raadplegen.

Bronnen

1. Richtlijnen hand-, voet- en mondziekte
2. Deurbriefjes GGD Gelderland Zuid
3. Informatie over kinderziektes CJG Land van Cuijk