Kohnstamm Instituut: Onderzoek en invloed op onderwijs en jeugd
juli 11, 2025
Het is een vertrouwd tafereel: kinderen spelen een spel, de spanning stijgt, en dan… wint iemand. Of verliest. Hoe kinderen met deze uitkomsten omgaan, is een belangrijke stap in hun emotionele en sociale ontwikkeling. Dit artikel belicht de verschillende aspecten van het leren omgaan met winnen en verliezen, gebaseerd op inzichten over de psychologie achter competitie en de manieren waarop ouders en opvoeders kinderen hierin kunnen begeleiden.
De Psychologie Achter Winnen en Verliezen
De drang om te winnen is diepgeworteld in de menselijke natuur. Zoals een rapport aangeeft, “We lijken allemaal zo ontwikkeld, maar ergens zijn we heel primitief en worden we gestuurd door een oerdrift.” (Source 2). Deze oerdrift is ontstaan in een tijd waarin winnen essentieel was voor overleving, en het is nog steeds aanwezig in onze moderne samenleving. Winnen wordt geassocieerd met succes, erkenning en een gevoel van eigenwaarde. “Winnen zorgt voor verbinding, verliezen juist niet.” (Source 2). Het gevoel van verbinding dat met winnen gepaard gaat, kan verslavend werken, wat blijkt uit de behoefte aan bevestiging via sociale media. (Source 2).
Echter, verliezen is onvermijdelijk. “Verliezen is onvermijdelijk, dus je kunt er maar het beste mee leren dealen.” (Source 2). De manier waarop kinderen leren omgaan met verlies, is cruciaal voor hun veerkracht en emotionele welzijn. Een kind dat gewend is om te winnen, kan moeite hebben met tegenslagen, omdat het niet heeft geleerd hoe het ermee om moet gaan. (Source 1). Het is belangrijk dat kinderen leren dat verliezen een onderdeel is van het leven en dat het geen afspiegeling is van hun waarde als persoon.
De Rol van Ouders en Opvoeders
Ouders en opvoeders spelen een sleutelrol in het begeleiden van kinderen bij het ontwikkelen van een gezonde houding ten opzichte van winnen en verliezen. Een veelvoorkomende vraag is: “Moet je je kind laten winnen?” (Source 1). Het antwoord is genuanceerd. Het constant laten winnen van een kind kan averechts werken. “Ze zullen er dus geen voldoening uit halen en begrijpen misschien ook niet goed waarom jij dat als ouder doet.” (Source 1). Kinderen doorzien dit vaak en het kan leiden tot een gebrek aan motivatie en een onvermogen om met tegenslagen om te gaan.
Het is belangrijk om een eerlijke kans te bieden, waarbij het kind zowel de ervaring van winnen als verliezen kan opdoen. “Hou dit in het achterhoofd als je een spelletje uitkiest.” (Source 1). Een goede strategie is om in het begin een spelletje te laten winnen om de motivatie hoog te houden, en daarna het spel eerlijk te spelen. (Source 1).
Daarnaast is het essentieel om het goede voorbeeld te geven. “Geef het goede voorbeeld. Hoe ga jij om met winst of verlies?” (Source 1). Als ouders zelf op een positieve manier met verliezen omgaan, leren kinderen dat het oké is om teleurgesteld te zijn, maar dat het belangrijk is om door te gaan.
Spelenderwijs Leren: Strategieën en Speltypes
Spelenderwijs leren is een waardevolle manier om kinderen te helpen bij hun ontwikkeling. “Spelenderwijs leren is geen 'extraatje', maar een waardevolle en effectieve manier van leren die bijdraagt aan de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling van een kind.” (Source 4). Er zijn verschillende soorten spellen die geschikt zijn om kinderen te leren omgaan met winnen en verliezen.
- Coöperatieve Spelletjes: Deze spellen, waarbij spelers samenwerken om een gemeenschappelijk doel te bereiken, zijn een uitstekende manier om de nadruk te leggen op samenwerking in plaats van competitie. “Wist je dat er ook spelletjes bestaan waar geen winnaar of verliezer is? Dat heet een coöperatief spel.” (Source 1). In deze spellen staat bondgenootschap centraal en leren kinderen om elkaar te ondersteunen.
- Traditionele Spelletjes: Spelletjes zoals Uno, domino en bingo kunnen kinderen helpen om regels te leren, beurten af te wachten en om te gaan met winnen en verliezen. “Uno is een kaartspel voor alle leeftijden, wat het perfect maakt voor families, vrienden en groepsbijeenkomsten.” (Source 5). Het is belangrijk om de focus te leggen op het plezier van het spel en niet alleen op het winnen.
- Bewegingsspellen: Spelletjes waarbij beweging centraal staat, zoals een hindernisbaan, kunnen kinderen helpen om hun motorische vaardigheden te ontwikkelen en om te gaan met uitdagingen. (Source 9).
Omgaan met Emoties: Frustratie en Teleurstelling
Verliezen kan leiden tot frustratie en teleurstelling. Het is belangrijk om kinderen te helpen deze emoties te herkennen en te uiten. “Het is gemakkelijk om jezelf te verliezen in het proces van verandering, maar het is belangrijk om tijd voor jezelf te nemen.” (Source 6). Moedig kinderen aan om te praten over hun gevoelens en geef ze de ruimte om hun emoties te verwerken.
Het is ook belangrijk om kinderen te leren dat het oké is om boos of verdrietig te zijn, maar dat het niet acceptabel is om anderen te beschuldigen of zich slecht te gedragen. “Leer hen moedig te strijden, te leren van elke ervaring en trots te zijn op hun inzet en vooruitgang.” (Source 12). Help hen om te focussen op wat ze hebben geleerd van de ervaring en wat ze de volgende keer anders kunnen doen.
De Focus Verleggen: Proces in Plaats van Resultaat
Een belangrijke strategie is om de focus te verleggen van het resultaat naar het proces. “Wat wel te doen? Laat je kind voelen dat je trots bent, ongeacht de uitkomst.” (Source 12). Benadruk de inspanningen die het kind heeft geleverd en de vooruitgang die het heeft geboekt, in plaats van alleen te focussen op het winnen of verliezen. “Stimuleer kinderen om hun eigen vooruitgang te meten en hun persoonlijke doelen te behalen.” (Source 12).
Het is ook belangrijk om kinderen te leren dat fouten maken een onderdeel is van het leerproces. “Het vermogen om met deze emoties om te gaan, is van onschatbare waarde en bereidt je kind voor op toekomstige uitdagingen.” (Source 10). Moedig hen aan om van hun fouten te leren en om het de volgende keer beter te doen.
De Voordelen van Gezelschapsspellen
Gezelschapsspellen bieden tal van voordelen voor de ontwikkeling van kinderen. “Gezelschapsspellen kunnen kinderen helpen hun concentratie en aandachtsspanne te verbeteren.” (Source 10). Ze verbeteren de concentratie, de emotionele ontwikkeling en de sociale vaardigheden. “Het delen van deze momenten versterkt de familiebanden en bouwt blijvende herinneringen op.” (Source 10). Het spelen van gezelschapsspellen is een leuke en effectieve manier om kinderen te helpen omgaan met winnen en verliezen, en om hun sociale en emotionele vaardigheden te ontwikkelen.
Conclusie
Het leren omgaan met winnen en verliezen is een essentieel onderdeel van de ontwikkeling van een kind. Door een gezonde houding ten opzichte van competitie te stimuleren, kinderen te helpen hun emoties te uiten en de focus te verleggen van het resultaat naar het proces, kunnen ouders en opvoeders kinderen helpen om veerkrachtige en zelfverzekerde individuen te worden. “Spelenderwijs leren is geen 'extraatje', maar een waardevolle en effectieve manier van leren.” (Source 4). Het is belangrijk om te onthouden dat het doel niet is om kinderen te leren winnen, maar om hen te leren hoe ze met beide uitkomsten op een gezonde en constructieve manier kunnen omgaan. “Uno is meer dan alleen een spel; het is een ervaring die mensen samenbrengt en zorgt voor onvergetelijke momenten.” (Source 5).
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
