Ruimte voor Avontuur: Risicovol Spelen in de Kinderopvang

Risicovol spelen is een steeds belangrijker onderwerp in de kinderopvang en het onderwijs. Het gaat om spelen waarbij een zekere mate van uitdaging of gevaar aanwezig is, met een risico op lichte verwondingen zoals schaafwonden of blauwe plekken. "Kinderen denken niet aan risico. Doen ze dat wel, zouden ze niets meer doen. Het denken aan risico doen wij. Ouders, pedagogen, opvoeders hebben hun eigen angst," aldus Luc Stevens, wat de kern van de discussie raakt. Het stimuleren van risicovol spelen draagt bij aan de ontwikkeling van veerkracht, autonomie en zelfvertrouwen bij kinderen, maar vereist een doordachte aanpak en een helder pedagogisch beleid.

Wat Verstaan We Onder Risicovol Spelen?

Risicovol spelen is niet hetzelfde als gevaarlijk spelen. Bij gevaarlijk spelen is er een directe dreiging en verliest het kind de controle, terwijl risicovol spelen een afgewogen inschatting van risico’s vereist. Volgens Ellen Sandseter, grondlegger van het onderzoek naar risicovol spelen, omvat het zes categorieën: spelen op hoogte, spelen met snelheid, ruig spel, spelen met gereedschappen, spelen in de buurt van water en vuur, en uit het zicht spelen. "Spelende kinderen voelen zich van nature aangetrokken tot uitdagingen. Ze nemen spontaan deel aan activiteiten die hun grenzen testen en nieuwe ervaringen bieden," zo wordt gesteld. Het is essentieel om te begrijpen dat dit type spel niet vermeden moet worden, maar juist gefaciliteerd, binnen veilige grenzen.

De Voordelen van Risicovol Spelen voor de Ontwikkeling

De voordelen van risicovol spelen zijn talrijk. Kinderen leren hun grenzen ontdekken, inschatten wat ze wel en nog niet kunnen, en ontwikkelen motorische vaardigheden, zelfvertrouwen en sociale vaardigheden. "Door spelactiviteiten aan te bieden die passen binnen ‘de zone van naaste ontwikkeling’, geef je kinderen de mogelijkheid om te groeien en nieuwe vaardigheden te leren," wordt benadrukt. Het proces van vallen en opstaan biedt waardevolle inzichten en draagt bij aan de ontwikkeling van veerkracht. Bovendien leren kinderen angsten te overwinnen en door te zetten in uitdagende situaties. "Door inschattingsfouten te maken, leren kinderen wat ze al wel en nog niet kunnen en zo kunnen ze in het vervolg bewustere keuzes maken."

De Rol van de Kinderopvang

De kinderopvang speelt een cruciale rol bij het faciliteren van risicovol spelen. Een pedagogisch beleid met aandacht voor risicovol spelen helpt professionals om kinderen de ruimte te bieden om risico's te nemen. "Pedagogisch medewerkers voelden zich vrijer om kinderen hun gang te laten gaan als risicovol spel was opgenomen in het pedagogisch beleid van hun organisatie." Het is belangrijk dat professionals zich bewust zijn van de voordelen van risicovol spelen en dat dit wordt verankerd in het beleid van de organisatie. "Om als kinderopvangorganisatie aan de slag te gaan met loose parts play, is het belangrijk dat deze manier van spelen verankerd is in het beleid."

Een belangrijk aspect is het aanbieden van losse materialen, zoals oude autobanden, kratjes, emmers, touw en gereedschap. "De kinderen die de kans kregen om met de materialen te spelen, waren enthousiast over de creatieve en risicovolle mogelijkheden die ze boden." Deze materialen stimuleren de fantasie en creativiteit van kinderen en bieden mogelijkheden voor zelfstandig spel. "De wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang biedt ruimte voor risicovol spelen: pedagogisch medewerkers dienen kinderen tegen grote risico’s te beschermen en met kleine risico’s te leren omgaan."

Uitdagingen en Overwegingen

Ondanks de vele voordelen, zijn er ook uitdagingen en overwegingen bij het faciliteren van risicovol spelen. Ouders kunnen bezorgd zijn over de veiligheid van hun kinderen en professionals kunnen aarzelen om risico's toe te staan. "Professionals moeten juist met elkaar in gesprek gaan over de grenzen," stelt Martin van Rooijen. Het is belangrijk om open communicatie te hebben met ouders en hen te informeren over de voordelen van risicovol spelen en de maatregelen die worden genomen om de veiligheid te waarborgen.

Daarnaast is het essentieel dat professionals op de hoogte zijn van het veiligheids- en gezondheidsbeleid van de organisatie en dat dit beleid aantoonbaar in de praktijk wordt uitgevoerd. "Het veiligheids- en gezondheidsbeleid moet beschrijven wat de voornaamste risico’s met grote gevolgen zijn en hoe deze worden beheerst, en hoe kinderen wordt geleerd om te gaan met risico’s met kleine gevolgen." Het is ook belangrijk om te onthouden dat niet alle risico's acceptabel zijn en dat professionals een afweging moeten maken tussen het stimuleren van risicovol spelen en het waarborgen van de veiligheid.

De Invloed van de Omgeving en Cultuur

De omgeving en cultuur spelen een belangrijke rol bij de perceptie van risico en de bereidheid om risicovol spelen toe te staan. "De gerapporteerde resultaten suggereren dat de buitenomgeving meer aandacht nodig heeft, dat kinderen serieus genomen moeten worden in hun risicovol spel en dat hun begeleiders ondersteuning nodig hebben in hun autonomie om verrijkte risico-inschattingen te maken." In de afgelopen decennia zijn de mogelijkheden voor kinderen om risicovol te spelen afgenomen, doordat ouders en professionals bezorgder zijn geworden en minder risico's accepteren.

Het is belangrijk om een omgeving te creëren waarin kinderen zich veilig voelen om risico's te nemen en waarin professionals worden ondersteund in hun rol bij het faciliteren van risicovol spelen. "Het vermijden van confrontaties over risicovol spel is niet in het belang van de kinderen." Het is essentieel om een cultuur te creëren waarin risicovol spelen wordt gezien als een waardevolle leerervaring en niet als iets dat vermeden moet worden.

Hygiëne en Veiligheid in de Praktijk

Naast de algemene veiligheidsoverwegingen, zijn er ook specifieke hygiënemaatregelen die in acht genomen moeten worden. "Horloges, armbanden, ringen en andere sieraden kunnen ziekteverwekkers vasthouden." Het is belangrijk om te voorkomen dat kinderen sieraden dragen tijdens risicohandelingen, zoals het bereiden van voedsel, het verschonen van luiers of het verzorgen van wonden. "Niet alleen ter bescherming van de kinderen, maar ook van de medewerkers zelf." Een goede handhygiëne is essentieel om de verspreiding van ziekteverwekkers te voorkomen.

Loose Parts Play: Een Praktische Benadering

"Loose parts play is een laagdrempelige vorm van risicovol spelen." Het gebruik van losse materialen, zoals takken, stenen, bladeren en zand, biedt kinderen de mogelijkheid om hun fantasie te gebruiken en hun eigen spel te bedenken. "Loose parts play gaat vooral werken als je je team, de kinderen en de ouders hierbij meeneemt." Het is belangrijk om duidelijke afspraken te maken met de kinderen over het gebruik van de materialen en om toezicht te houden op het spel.

Conclusie

Risicovol spelen is essentieel voor de ontwikkeling van kinderen. Het draagt bij aan de ontwikkeling van veerkracht, autonomie, zelfvertrouwen en sociale vaardigheden. "Risicovol spelen vergroot de veerkracht en autonomie van kinderen." Kinderopvangorganisaties spelen een cruciale rol bij het faciliteren van risicovol spelen door een helder pedagogisch beleid te ontwikkelen, professionals te ondersteunen en open communicatie met ouders te onderhouden. "Kinderen moeten serieus genomen worden in hun risicovol spel." Door een veilige en stimulerende omgeving te creëren, kunnen kinderen de voordelen van risicovol spelen ervaren en zich optimaal ontwikkelen. "De hoofdvraag van zijn onderzoek luidde als volgt: ‘Welke factoren beïnvloeden professionals als zij het risicovol spelen van kinderen willen ondersteunen, en hoe beïnvloedt de perceptie van deze factoren door de professionals vervolgens het risicovol spelen van kinderen?’" Het is een investering in de toekomst van onze kinderen.

Bronnen

1. https://www.nji.nl/nieuws/bied-ruimte-voor-riskant-spel-in-opvang
2. https://link.springer.com/article/10.1007/s41190-024-2090-0
3. https://www.bijdehandjes.info/nieuws-en-inspiratie/waarom-risicovol-spelen-goed-is-voor-de-ontwikkeling
4. https://www.veiligheid.nl/actueel/nieuw-whitepaper-over-risicovol-spelen
5. https://www.rivm.nl/hygienerichtlijnen/kinderopvang
6. https://kindvak.nl/nieuws/risicovol-spelen-vind-de-balans/
7. https://www.vakbladvroeg.nl/pedagogisch-onderbouwd-riskant-spel-vergroot-veerkracht-en-autonomie/
8. https://ruimtevoordejeugd.nl/2024/09/11/niets-wordt-alles-maak-ruimte-voor-eigen-initiatief-met-loose-parts-play/
9. https://nivoz.nl/nl/proefschrift-martin-van-rooijen-kinderen-moeten-serieus-genomen-worden-in-hun-risicovol-spel
10. https://www.jmouders.nl/risicovol-spelen-2/
11. https://fortekinderopvang.nl/avontuurlijk-spelen-bij-forte/