Veilig Slapen en Wiegendoodpreventie in de Kinderopvang

De veiligheid van baby’s en jonge kinderen in de kinderopvang is van groot belang. Hoewel wiegendood relatief zeldzaam is, komt het helaas nog voor, ook in een opvangomgeving. Aandacht voor preventieve maatregelen kan het risico aanzienlijk verminderen, met name bij baby’s tussen de 3 en 9 maanden. Dit artikel beschrijft de aanbevelingen en protocollen voor veilige slaapomstandigheden en wiegendoodpreventie in de kinderopvang, gebaseerd op actuele wetenschappelijke inzichten en richtlijnen.

Risico’s en Aandachtspunten

Het is van belang te erkennen dat, ondanks alle voorzorgsmaatregelen, het risico op wiegendood nooit volledig kan worden uitgesloten. Statistieken tonen echter aan dat het volgen van preventieadviezen de incidentie van wiegendood drastisch kan verlagen. In de kinderopvang is extra aandacht geboden, aangezien het risico voor jonge baby’s in deze setting relatief hoger kan zijn dan thuis. Alle professionals die bij de opvang betrokken zijn, inclusief stagiaires en invallers, moeten op de hoogte zijn van de preventieaanbevelingen.

Algemene Preventieaanbevelingen

De basis voor veilige slaapomstandigheden is in lijn met de richtlijn Preventie Wiegendood, die breed wordt ondersteund door medische organisaties en instanties zoals consultatiebureaus, de GGD en Consument en Veiligheid. Deze aanbevelingen gelden in het bijzonder voor de eerste twee levensjaren. Ouders ontvangen deze adviezen doorgaans van het consultatiebureau, verloskundigen of kraamzorg, maar de kinderopvang dient er zeker van te zijn dat deze informatie ook beschikbaar is voor ouders die deze niet eerder hebben ontvangen.

Slaaphouding

Een cruciale maatregel is het vermijden van buikligging. Een baby op de buik laten slapen vergroot het risico op wiegendood met een factor vier tot vijf, en dit risico is nog hoger bij een verkouden baby of een huilbaby. Het is belangrijk om een baby nooit, zelfs niet kortstondig, op de buik te laten slapen, ook niet als dit de enige manier lijkt om het kind te troosten. Er zijn uitzonderingen mogelijk bij bepaalde, zeldzame aangeboren afwijkingen, maar in dergelijke gevallen is een schriftelijke verklaring van de arts vereist. Ouders die desondanks buikligging wensen, dienen hierop nadrukkelijk te worden gewezen en een schriftelijke overeenkomst te ondertekenen, waarin de redenen voor deze keuze zijn vastgelegd.

Slaapomgeving

De slaapomgeving speelt een belangrijke rol in de veiligheid. De slaapvertrekken dienen goed geventileerd te zijn en de temperatuur mag niet te hoog oplopen. Een aanbevolen slaapkamertemperatuur ligt tussen de 15 en 18 graden Celsius. Het is raadzaam een thermometer op de kamer te hangen.

Beddengoed

Bij het opmaken van het bedje is het belangrijk om de volgende punten in acht te nemen:

• Gebruik een babytrappelzak of maak het bedje laag op met een goed ingestopt laken en een dekentje.
• Gebruik nooit een dekbedje, ook geen losliggende dekbedhoes met een dekentje erin.
• Combineer geen trappelzak met ander beddengoed.
• Laat een baby nooit met bedekt hoofd slapen.

Veiligheid in het Bedje

• Gebruik een matras die niet te zacht is. Te zachte matrassen vormen een verhoogd risico.
• Vermijd het gebruik van kussens, knuffels, zachte hoofd- en zijwandbeschermers, zeiltjes, tuigjes, koorden of voorwerpen van zacht plastic in het bedje.
• Voor een fopspeen mag niet meer dan tien centimeter koord worden gebruikt.
• Maak het babybed kort op, zodat de voetjes vrijwel tegen het voeteneinde liggen. Dit voorkomt dat het kind onder het beddengoed schuift. Vermijd het opvullen van ruimte aan het voeteneinde met dubbelgeslagen dekens of een kussen.
• Laat slaapkamertjes en beddengoed regelmatig luchten.

Inbakeren

Als ouders een baby aanbieden met het verzoek deze in te bakeren, dient de kinderopvang te controleren of dit in overleg met het consultatiebureau of de kinderarts gebeurt en of de juiste, veilige methode wordt toegepast, met goed materiaal en binnen veilige leeftijdsgrenzen. Er bestaat momenteel geen consensus over inbakeren zonder medische indicatie, maar er is een richtlijn in ontwikkeling die uitgaat van het principe dat inbakeren niet standaard moet, tenzij nut en noodzaak overtuigend zijn aangetoond. Onderzoek suggereert dat regelmaat, een vast ritme en prikkelreductie effectiever zijn bij het voorkomen van excessief huilen en onrustig gedrag.

Juridische en Morele Aansprakelijkheid

Naast juridische aansprakelijkheid is er ook een morele verantwoordelijkheid. Het is belangrijk dat leiding en personeel zichzelf achteraf geen verwijten hoeven maken over zaken die hadden kunnen worden voorkomen. Het naleven van de preventieaanbevelingen is essentieel om deze verantwoordelijkheid te waarborgen.

Protocol aanpassing tijdens pandemieën

Tijdens periodes waarin er sprake is van een verhoogd risico op infectieziekten, zoals tijdens een pandemie, kunnen er aanvullende protocollen van kracht worden. Zo kunnen er regels gelden met betrekking tot quarantaine voor kinderen die terugkeren uit gebieden met een code oranje of rood. In dergelijke gevallen geldt er een uitzondering voor kinderen van 4-12 jaar, die wel naar school en de buitenschoolse opvang mogen, mits de richtlijnen in de ‘beslisboom’ worden gevolgd. Kinderen van 0-4 jaar moeten echter in quarantaine en thuis blijven, net als hun ouders. Ook kan het contact tussen kinderen uit verschillende groepen op het kinderdagverblijf worden toegestaan of beperkt, afhankelijk van de actuele situatie. Voor personeelsleden met gezinsleden in een risicogroep kan het vereist zijn om zoveel mogelijk afstand te houden en extra aandacht te besteden aan hygiëne.

Overige Protocollen

Naast de protocollen rondom veilig slapen en wiegendoodpreventie, zijn er in de kinderopvang diverse andere protocollen van belang, waaronder protocollen voor veiligheid, voeding, brengen en halen, ziekte, geneesmiddelenverstrekking, hygiëne, het buitenmilieu, hoofdluis, stagiaires, vrijwilligers, warmte en verbranding, kindermishandeling, ongewenste intimiteiten, overspannen medewerkers en vermissing van een kind.

Conclusie

Veiligheid in de kinderopvang vereist een systematische aanpak en een constante focus op preventie. Het naleven van de richtlijnen voor veilige slaapomstandigheden en wiegendoodpreventie is essentieel om het risico voor baby’s en jonge kinderen te minimaliseren. Door alle professionals op de hoogte te houden van de actuele aanbevelingen en protocollen, en door een veilige slaapomgeving te creëren, kan de kinderopvang een belangrijke bijdrage leveren aan de gezondheid en het welzijn van de kinderen die zij verzorgen.

Bronnen

1. Jgz richtlijnen - Preventie wiegendood
2. Nieuwe versie protocol kinderopvang
3. Protocollen BSO Abeltje