De Opleiding tot Gespecialiseerd Pedagogisch Medewerker Kinderopvang: Een Uitgebreid Overzicht
september 5, 2025
De voorschoolse opvang speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van jonge kinderen. Verschillende pedagogische aanpakken worden ingezet om kinderen optimaal voor te bereiden op de basisschool. Een van deze aanpakken is Startblokken, een spelgeoriënteerd programma dat steeds vaker wordt toegepast in zowel kinderopvanglocaties als basisscholen. Dit artikel biedt een overzicht van Startblokken, de implementatie ervan, en de voordelen voor de ontwikkeling van kinderen.
Wat is Startblokken?
Startblokken is een pedagogische aanpak gericht op kinderen tot vier jaar. Het programma is spelgeoriënteerd en richt zich op het ontwerpen van betekenisvolle spelactiviteiten die aansluiten bij de interesses en enthousiasme van de kinderen. Spelontwikkeling staat centraal, waarbij gewerkt wordt met de zogenaamde 3B’s: betekenisvolle activiteiten, de bemiddelende rol van de volwassene, en een brede ontwikkeling van het kind.
De leidsters, ook wel pedagogisch medewerkers (pm’ers) genoemd, worden opgeleid en kunnen zich certificeren om met dit concept te werken. Er is een groeiend aantal Startblokkenlocaties in Nederland, hoewel er tot op heden geen centraal overzicht van deze locaties bestaat. Startblokken is niet alleen te vinden in de kinderopvang, maar ook steeds vaker in basisscholen en buitenschoolse opvang (BSO), vaak in samenwerking met andere scholen en opvanglocaties die een vergelijkbare visie op ontwikkeling en leren delen.
De Uitgangspunten van Startblokken
Een belangrijk uitgangspunt van Startblokken is het observeren van kinderen. De pm’er leert aan te sluiten bij wat kinderen doen en zeggen, en op basis van deze observaties worden activiteiten ontworpen en voorbereid. Het is essentieel om te kijken naar wat kinderen al kennen en kunnen, in plaats van te focussen op wat ze nog niet kunnen. De interactie tussen kinderen onderling en met de pm’er is hierbij essentieel.
De pm’er heeft een begeleidende rol, waarbij de activiteiten worden ingezet om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren. Dit gebeurt door aan te sluiten bij de interesses van de kinderen, deze uit te breiden, toe te voegen en te verdiepen met thematische en doelgerichte activiteiten.
Startblokken in de Praktijk
Startblokken wordt vaak geïntegreerd met andere VVE-programma’s (Voor- en Vroegschoolse Educatie). Een voorbeeld hiervan is de toepassing in de peuteropvang aan de Lidwinastraat 12A in Vught, waar gewerkt wordt met VVE en Startblokken om kinderen spelenderwijs voor te bereiden op de basisschool. Voorbeelden van vaardigheden die geoefend worden zijn zelfstandig een jas aantrekken en wachten op je beurt. Ook lezen en buitenspelen zijn belangrijke onderdelen van de opvang.
De gemeente Vught biedt in sommige gevallen een subsidie voor de ouderbijdrage aan kinderen met een VVE-indicatie van het consultatiebureau. Dit benadrukt het belang van VVE en de toegankelijkheid ervan voor alle kinderen.
Vergelijking met Andere VVE-Programma's
Naast Startblokken zijn er nog andere erkende VVE-programma’s, zoals Piramide en Uk & Puk. Alle erkende VVE-programma’s hebben als doel de ontwikkeling van jonge kinderen op diverse gebieden te stimuleren, zoals taal, rekenen, sociaal-emotionele ontwikkeling en motoriek. Ze bieden een werkwijze voor alle kinderen in de groep, niet alleen voor de kinderen die een VVE-indicatie hebben.
Uk & Puk is een programma voor kinderen van 0 tot 4 jaar, dat gebruik maakt van thema’s die zes weken duren en twaalf activiteiten bevatten. Deze activiteiten zijn zowel individueel als in groepsverband toepasbaar en sluiten aan bij de SLO-doelen (Samenwerkingsverband Onderwijs). Er is differentiatie in leeftijd, waarbij de activiteiten worden uitgewerkt voor baby’s, dreumesen en peuters. De focus ligt hierbij op rekenprikkels, motoriek, sociaal-emotionele ontwikkeling en taalontwikkeling.
Piramide, het meest gebruikte VVE-programma voor kinderen van 0 tot 7 jaar, bestaat uit elf thema’s met uitgewerkte projecten. Het programma is effectief op het cognitieve vlak en biedt een digitale versie voor eenvoudige planning van projecten en activiteiten. Piramide stimuleert de onderzoekende houding van kinderen en besteedt aandacht aan metacognitieve vaardigheden, zoals anticiperen en reflecteren.
De Rol van de Pedagogisch Medewerker
De rol van de pedagogisch medewerker is cruciaal bij de implementatie van VVE-programma’s zoals Startblokken. De medewerker moet goed kunnen observeren, reflecteren en evalueren om de activiteiten af te stemmen op de behoeften van de kinderen. Het is belangrijk om aan te sluiten bij de interesses van de kinderen en de activiteiten hierop aan te passen.
De pedagogische opleiding en kwaliteit van de beroepskrachten zijn essentieel voor het succes van voorschoolse educatie. De houder van een kinderopvanglocatie is verplicht om jaarlijks een opleidingsplan op te stellen voor de certificering van de beroepskrachten en pedagogische medewerkers. In het pedagogisch plan of werkplan moet worden vastgelegd hoe het erkende VVE-programma wordt uitgevoerd en hoe de vier ontwikkelingsdomeinen (taal, rekenen, sociaal-emotionele ontwikkeling en motoriek) zijn ingericht. Er moet expliciet worden vermeld hoe het taal-intensieve deel is ingericht en hoe vaak kinderen hieraan kunnen deelnemen.
Erkende Programma's en de Databank Effectieve Jeugdinterventies
Erkende VVE-programma’s, zoals Kaleidoscoop, Piramide, Startblokken en Uk & Puk, zijn opgenomen in de databank effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut (www.nji.nl). Dit betekent dat deze programma’s voldoende aandacht hebben voor de vier ontwikkelingsdomeinen en voldoen aan de wettelijke eisen. Ze bieden ook aandacht voor ouderbetrokkenheid en de doorgaande lijn naar de basisschool.
De Belangrijkste Kenmerken van VVE-Programma's
VVE-programma’s onderscheiden zich door een aantal belangrijke kenmerken:
- Stimulering van de ontwikkeling: Ze richten zich op het stimuleren van de ontwikkeling van kinderen op diverse gebieden.
- Werkwijze voor alle kinderen: Ze bieden een werkwijze voor alle kinderen in de groep, niet alleen voor de kinderen die een VVE-indicatie hebben.
- Wettelijke eisen: Ze voldoen aan de wettelijke eisen voor voorschoolse educatie.
- Ouderbetrokkenheid: Ze besteden aandacht aan ouderbetrokkenheid.
- Doorgaande lijn: Ze zorgen voor een doorgaande lijn naar de basisschool.
Conclusie
Startblokken is een waardevolle pedagogische aanpak die kinderen spelenderwijs voorbereidt op de basisschool. Door de focus op spelontwikkeling, observatie en de bemiddelende rol van de volwassene, worden kinderen gestimuleerd in hun brede ontwikkeling. De integratie van Startblokken met andere VVE-programma’s en de inzet van goed opgeleide pedagogisch medewerkers zijn essentieel voor het succes van voorschoolse educatie. De erkenning van Startblokken en andere VVE-programma’s door het Nederlands Jeugdinstituut onderstreept het belang van deze programma’s voor de ontwikkeling van jonge kinderen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
