Het Handelingsprotocol voor Huiselijk Geweld en Kindermishandeling: Een Stappenplan voor Professionals

De wetgeving omtrent huiselijk geweld en kindermishandeling vereist dat professionals in diverse sectoren beschikken over een meldcode en een protocol om adequaat te handelen bij vermoedens van onveiligheid. Dit artikel beschrijft de stappen van de meldcode en de verplichtingen voor professionals die met kinderen en ouders werken, met name in de context van de gemeente Groningen, maar de principes zijn breder toepasbaar. Het doel is om een duidelijk overzicht te bieden van de procedures die gevolgd moeten worden bij signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling.

Wettelijke Verplichting en Doel van de Meldcode

Sinds 1 juli 2013 zijn professionals in de zorg, maatschappelijke ondersteuning, onderwijs en justitie wettelijk verplicht om een meldcode te hebben. Deze meldcode is een vijf-stappenplan dat professionals begeleidt bij het beoordelen en handelen bij vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling. De meldcode is primair bedoeld om cliënten op de hoogte te stellen van de zorg die aanwezig is en hen te motiveren om hulp te accepteren bij vastgestelde problemen. Het is geen direct middel om te melden bij Veilig Thuis, maar een leidraad voor het inschatten van de situatie en het bepalen van de vervolgstappen.

Voor Wie is het Protocol Bestemd?

Het handelingsprotocol, zoals beschreven in de documentatie van de gemeente Groningen, is bedoeld voor alle medewerkers die beroepshalve klantcontact hebben met cliënten in de leeftijd van 0 tot 100 jaar. Dit omvat een breed scala aan professionals, waaronder diegenen werkzaam in de gezondheidszorg, jeugdzorg, het onderwijs, de maatschappelijke ondersteuning en justitie. Ook vrij gevestigde beroepskrachten in de individuele gezondheidszorg (BIG-geregistreerden) vallen onder de wetgeving.

De Vijf Stappen van de Meldcode

De meldcode bestaat uit vijf stappen die professionals moeten volgen bij het vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling. Deze stappen zijn bedoeld als een leidraad en kunnen, afhankelijk van de situatie, in een andere volgorde worden doorlopen of herhaald worden.

Stap 1: Het in kaart brengen van signalen

De eerste stap is het zorgvuldig observeren en registreren van signalen die kunnen wijzen op huiselijk geweld of kindermishandeling. Dit vereist een scherpe waarneming en een open houding naar de cliënt en zijn omgeving.

Stap 2: Advies vragen

Bij het signaleren van mogelijke problemen is het belangrijk om advies te vragen aan een collega en een aandachtsfunctionaris. Dit biedt een mogelijkheid tot intervisie en het verkrijgen van een second opinion.

Stap 3: Gesprek met de ouder(s) én kind

Een open gesprek met zowel de ouder(s) als het kind is essentieel. Dit gesprek moet gevoerd worden met respect en aandacht voor de individuele behoeften en perspectieven. Sinds de verbeterde meldcode is het gesprek met het kind expliciet opgenomen, waarbij het belang van het kind altijd voorop staat.

Stap 4: Wegen van het huiselijk geweld of kindermishandeling

In deze stap wordt de ernst van de situatie beoordeeld en wordt er een afweging gemaakt of er sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling. De verbeterde meldcode bevat een afwegingskader met vijf vragen om deze beoordeling te ondersteunen.

Stap 5: Beslissen met Veilig Thuis

De laatste stap is het beslissen of er een melding gedaan moet worden bij Veilig Thuis. Deze beslissing wordt genomen op basis van de verzamelde informatie en de afweging van de risico's. In geval van acute of structurele onveiligheid is een melding altijd noodzakelijk. Ook wanneer de situatie onveilig blijft, ondanks ingezette hulp, moet er gemeld worden.

De Verbeterde Meldcode en het Afwegingskader

De verbeterde meldcode, geïntroduceerd in 2019, bevat een afwegingskader in stap 4 en 5. Dit kader helpt professionals om beter te bepalen wanneer een melding noodzakelijk is en welke vorm van hulp het meest passend is. Daarnaast is er bij Veilig Thuis een radarfunctie toegevoegd om eerder gesignaleerde situaties te combineren en een completer beeld te krijgen. De participatie van kinderen is ook expliciet opgenomen, waarbij het belang van het kind altijd de eerste overweging moet zijn.

Sectoren die Onder de Meldcode Vallen

De meldcode is van toepassing op professionals werkzaam in de volgende sectoren:

• Gezondheidszorg (inclusief geestelijke gezondheidszorg en langdurige zorg)
• Jeugdzorg, jeugdhulp en ondersteuning (inclusief jeugd-GGZ en gesloten jeugdzorg)
• Onderwijs (van basisschool tot hoger onderwijs, inclusief leerplichtambtenaren)
• Kinderopvang en peuterleerplek
• Maatschappelijke ondersteuning (bijvoorbeeld algemeen maatschappelijk werkers, (thuis)zorgmedewerkers en welzijnswerkers)
• Justitie (inclusief de reclassering, de Justitiële Jeugdinrichtingen en het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA))

De Rol van de Aandachtsfunctionaris

Elke organisatie binnen de genoemde sectoren heeft een aandachtsfunctionaris die professionals kan ondersteunen bij het werken met de meldcode. Deze functionaris kan vragen beantwoorden, advies geven en helpen bij het interpreteren van de meldcode in specifieke situaties.

Belangrijke Overwegingen bij het Gebruik van de Meldcode

Het is belangrijk om te onthouden dat de meldcode een hulpmiddel is, geen rigide set regels. Professionals moeten altijd hun eigen deskundigheid gebruiken en hun zorgen bespreken met collega's. De volgorde van de stappen kan worden aangepast aan de specifieke situatie en stappen kunnen worden herhaald indien nodig. Openheid naar het gezin toe is essentieel, waarbij duidelijk wordt aangegeven welke stappen worden ondernomen.

Huiselijk Geweld en Kindermishandeling: Een Onlosmakelijk Verband

De combinatie van kinderen en huiselijk geweld betekent vrijwel altijd kindermishandeling. Daarom is de handelwijze bij huiselijk geweld hetzelfde als bij kindermishandeling of een vermoeden daarvan. Het is cruciaal om dit verband te erkennen en hierop te handelen.

Conclusie

De meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling is een wettelijke verplichting voor professionals in diverse sectoren. Het is een belangrijk instrument om signalen van onveiligheid te herkennen en adequaat te handelen. Door de vijf stappen van de meldcode te volgen en gebruik te maken van de ondersteuning van een aandachtsfunctionaris, kunnen professionals bijdragen aan de veiligheid en het welzijn van kinderen en ouders. De verbeterde meldcode met het afwegingskader biedt extra ondersteuning bij het maken van moeilijke beslissingen en het waarborgen van de juiste hulpverlening.

Bronnen

1. Handelingsprotocol huiselijk geweld en kindermishandeling
2. Expertisecentrum HKGM
3. GGD Haaglanden