Spel en Ontwikkeling: De Rol van Spel in de Kinderopvang

Spel is een fundamenteel aspect van de ontwikkeling van jonge kinderen en speelt een cruciale rol binnen de kinderopvang. Verschillende perspectieven bestaan omtrent de functie van spel, variërend van ontspanning tot een middel voor brede ontwikkeling, inclusief zowel schoolse als niet-schoolse vaardigheden. Pedagogisch medewerkers kunnen het samenspelen van kinderen actief ondersteunen en bevorderen, en spel kan worden ingezet om de ontwikkeling van kinderen te stimuleren op diverse gebieden.

De Waarde van Spel voor Kinderen

Het belang van spel voor de ontwikkeling van jonge kinderen is algemeen erkend. Spel biedt kinderen de mogelijkheid om de wereld te verkennen en te ontdekken, en om te leren op een manier die aansluit bij hun interesse en motivatie. Spelen komt voort uit de intrinsieke motivatie van het kind, terwijl leren soms wordt gezien als iets dat door een volwassene wordt aangeboden om de ontwikkeling te stimuleren. Het verenigen van spelen en leren is echter mogelijk en kan zelfs versterkend werken.

Spel stimuleert de sensomotorische ontwikkeling door middel van beweging en het ervaren met het hele lichaam. Dit omvat grove motoriek, zoals rollen en kruiwagens duwen, en het belang van het spelen in het eigen tempo wordt benadrukt. Spel biedt kinderen de vrijheid om te experimenteren en te ontdekken, wat essentieel is voor hun groei en ontwikkeling.

Verschillende Perspectieven op Spelend Leren

Er bestaan grofweg drie opvattingen over de rol van spel en spelend leren. De eerste ziet spel als een middel voor ontspanning. De tweede richt zich op spelend leren als een manier om de sociaal-emotionele ontwikkeling te bevorderen. De derde opvatting, die het meest optimaal wordt geacht, beschouwt spel als van belang voor zowel schoolse als niet-schoolse vaardigheden, en dus voor de brede ontwikkeling van het kind. Deze verschillende opvattingen beïnvloeden de manier waarop spelend leren wordt aangeboden en de effectiviteit ervan.

Sommige professionals zien spelend leren vooral als vrij spel, waarbij kinderen zelf een activiteit kiezen, en plaatsen spel vaak tegenover onderwijzen of instructie. Anderen benadrukken de mogelijkheden van spelend leren om zowel cognitieve als motorische vaardigheden te ontwikkelen.

Spel in de Praktijk van de Kinderopvang

Binnen de kinderopvang is er steeds meer aandacht voor het vrij spelen van kinderen. Dit roept echter ook dilemma's op bij pedagogisch professionals: hoe begeleid je vrij spelen, hoe ondersteun je risicovol spel, en hoe maak je de speelomgeving aantrekkelijker en uitdagender? Het is belangrijk dat kinderen de vrijheid krijgen én voelen om in hun eigen speelruimte te spelen zoals zij zelf willen spelen.

Pedagogisch medewerkers kunnen het samenspelen van kinderen steunen en bevorderen door middel van verschillende activiteiten, zoals ringwerpspel, kegelspel en bliklopen. Het toevoegen van humor aan activiteiten kan de les aantrekkelijker en leuker maken.

Doen-alsof-spellen bieden veel kansen om de wereld te verkennen. Kinderen spelen vaak vanzelf situaties na die ze in het dagelijks leven zien, zoals een winkel, een dokterspraktijk of een bruiloft. Pedagogisch medewerkers kunnen hen helpen om hun spel te verdiepen en te verrijken.

Spel en de Ontwikkelingsgebieden

Spel heeft een positieve invloed op verschillende ontwikkelingsgebieden van het kind. Een kinderliedje combineert taal, muziek, beweging en gebaren, wat een ideale combinatie is om ontwikkeling te stimuleren op gebieden zoals interactie, motoriek, zintuiglijke waarneming, sociale en emotionele ontwikkeling, cognitie, muziek en spraak en taal.

Spel stimuleert de ontwikkeling van taal door kinderen te laten communiceren en hun verbeelding te gebruiken. Het bevordert de sociale ontwikkeling door kinderen te leren samenwerken, delen en conflicten oplossen. Spel draagt bij aan de emotionele ontwikkeling door kinderen te helpen hun gevoelens te uiten en te leren omgaan met emoties. Ook de cognitieve ontwikkeling wordt gestimuleerd door spel, doordat kinderen problemen oplossen, patronen herkennen en hun creativiteit gebruiken.

Spelen en Leren Combineren

Het is belangrijk om spelen en leren spelenderwijs te combineren. Dit kan door goed te kijken naar waar een kind mee bezig is en waar zijn of haar interesse naar uitgaat. Door daarbij aan te sluiten, bijvoorbeeld door mee te spelen of een vraag te stellen, kan het spel van het kind een stapje verder worden gebracht. Zo worden spelen en leren geen tegenpolen, maar kunnen ze elkaar juist versterken.

Een voorbeeld hiervan is het observeren van twee meisjes die samen spelen met een zandwatertafel. Wanneer één meisje zegt dat haar koker vol is en de andere nog niet, biedt dit een kans om de concepten "vol" en "leeg" te bespreken en te verduidelijken.

Vrij Spel en Begeleiding

Binnen de kinderopvang is er een groeiende aandacht voor vrij spelen. Dit betekent dat kinderen de mogelijkheid krijgen om zelf te kiezen wat ze willen spelen en hoe ze dat willen doen. Het is echter belangrijk dat pedagogisch medewerkers dit vrij spelen wel begeleiden. Dit houdt in dat ze een veilige en stimulerende speelomgeving creëren, en dat ze kinderen ondersteunen in hun spel zonder het te sturen.

Het begeleiden van vrij spelen kan bijvoorbeeld bestaan uit het aanbieden van verschillende materialen, het stellen van open vragen en het stimuleren van interactie tussen kinderen. Ook het ondersteunen van risicovol spel is belangrijk, mits dit op een veilige manier gebeurt.

De Speelomgeving

De speelomgeving speelt een belangrijke rol bij het stimuleren van spel. Een aantrekkelijke en uitdagende speelomgeving biedt kinderen de mogelijkheid om hun fantasie te gebruiken en hun creativiteit te ontwikkelen. Het is belangrijk dat de speelomgeving is afgestemd op de ontwikkelingsfase van de kinderen en dat er voldoende variatie is in het aanbod van materialen.

De speelomgeving kan zowel binnen als buiten worden ingericht. Buiten spelen biedt kinderen de mogelijkheid om te bewegen en te ervaren met de natuur. Het is belangrijk dat de buitenruimte veilig is en dat er voldoende mogelijkheden zijn voor verschillende soorten spel, zoals grove motoriek, fantasiespel en constructiespel.

Conclusie

Spel is essentieel voor de ontwikkeling van jonge kinderen en speelt een cruciale rol binnen de kinderopvang. Door de verschillende perspectieven op spelend leren te begrijpen en door spel in de praktijk op een bewuste manier in te zetten, kunnen pedagogisch medewerkers bijdragen aan de optimale ontwikkeling van kinderen. Het combineren van spelen en leren, het begeleiden van vrij spel en het creëren van een stimulerende speelomgeving zijn belangrijke aspecten van een kwalitatief goede kinderopvang. Spelen is leren, en door dit te erkennen en te faciliteren, kunnen we kinderen de best mogelijke start geven in hun leven.

Bronnen

1. Bzzzonder
2. Kinderopvang Totaal
3. Kinderopvangkennis
4. Early Years Blog
5. Onderwijskennis