Kabinetsplan Kinderopvang: Beperkt Effect op Arbeidsparticipatie en Risico’s voor Kansengelijkheid

De afgelopen periode is er onderzoek gedaan naar de effecten van het kabinetsplan voor (bijna) gratis kinderopvang. Dit onderzoek, uitgevoerd door het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), werpt vraagtekens op bij de doelmatigheid en de potentiële negatieve gevolgen van het plan. Dit artikel geeft een overzicht van de bevindingen, met de focus op de effecten op arbeidsparticipatie, de ontwikkeling van kinderen, de kwaliteit van de kinderopvang en de toegankelijkheid voor gezinnen met een laag inkomen.

Achtergrond van het Onderzoek

Aanleiding voor het onderzoek is de afname van het gebruik van formele kinderopvang, zoals af te leiden uit minder uitgaven voor Kinderopvangtoeslag. Het SCP en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, in samenwerking met het CBS, hebben I&O Research opdracht gegeven een enquete uit te voeren om de redenen achter deze afname te onderzoeken (1). De vragenlijsten richten zich op instroom en uitstroom van zowel dagopvang als buitenschoolse opvang en zijn gebaseerd op steekproeven geleverd door het CBS, gekoppeld aan informatie van de Belastingdienst/Toeslagen.nl (1).

Beperkt Effect op Arbeidsparticipatie

Uit de analyse van het CPB en SCP blijkt dat het voorgenomen plan voor (bijna) gratis kinderopvang er nauwelijks toe leidt dat ouders meer gaan werken (2, 3, 4). Dit resultaat staat in contrast met een van de belangrijkste doelstellingen van het kabinet, namelijk het stimuleren van de arbeidsparticipatie door de kosten van kinderopvang te verlagen. De investering van circa 2,5 miljard euro levert dus beperkt rendement op in termen van verhoogde arbeidsparticipatie (3, 4).

Risico’s voor de Ontwikkeling van Kinderen

Naast het beperkte effect op de arbeidsparticipatie, zijn er zorgen over de potentiële negatieve effecten op de ontwikkeling van kinderen. Het onderzoek suggereert dat het plan op korte termijn een ongunstig effect kan hebben op de ontwikkeling van kinderen (2, 3, 4). De precieze mechanismen hierachter worden niet in detail beschreven in de beschikbare bronnen, maar de implicatie is dat de voorgenomen herziening van het financieringsstelsel mogelijk niet ten goede komt aan de pedagogische kwaliteit van de opvang.

Potentiële Negatieve Effecten op Kwaliteit en Toegankelijkheid

Een belangrijk punt van zorg is de mogelijke verslechtering van de kwaliteit van de kinderopvang. Het CPB en SCP stellen dat het plan op korte termijn een ongunstig effect kan hebben op de kwaliteit van de kinderopvang (3, 4). Dit kan te maken hebben met de financiële structuur van het nieuwe stelsel en de prikkels die het creëert voor kinderopvangorganisaties.

Daarnaast bestaat het risico dat de toegankelijkheid van kinderopvang voor gezinnen met een laag inkomen juist afneemt. Voor deze gezinnen kan kinderopvang door de herziening van het stelsel duurder worden, wat leidt tot een vermindering van de kansengelijkheid (2, 3, 4). Dit is een belangrijk punt, aangezien kinderopvang juist bedoeld is om kansen te bieden aan alle kinderen, ongeacht hun sociaaleconomische achtergrond.

Kansongelijkheid

De bevindingen van het CPB en SCP wijzen op een vergroting van de kansongelijkheid als gevolg van het kabinetsplan. Gezinnen met een laag inkomen kunnen, paradoxaal genoeg, slechter af zijn onder het nieuwe stelsel, wat de ontwikkeling van hun kinderen kan belemmeren (3, 4). Dit staat haaks op het doel van het kabinet om kansengelijkheid te bevorderen.

Aanbevelingen

Het CPB en SCP zijn van mening dat het verstandig is om het plan te heroverwegen (2). Het kabinet zou daarbij vooral moeten kijken naar de effecten op de ontwikkeling van kinderen en het bevorderen van kansengelijkheid (2, 3, 4). Een grondige evaluatie van de potentiële negatieve gevolgen is essentieel voordat het plan wordt doorgevoerd.

Beperkingen van de Bronnen

De beschikbare bronnen bieden een overzicht van de belangrijkste bevindingen van het onderzoek, maar gaan niet in op de details van de methodologie of de specifieke data-analyse. De bronnen geven ook geen inzicht in de argumenten achter de conclusies over de negatieve effecten op de ontwikkeling van kinderen. Verder is er geen informatie over de reactie van het kabinet op de bevindingen van het CPB en SCP.

Samenvatting van de Enquete Kinderopvang

Naast het onderzoek van het CPB en SCP, wordt er momenteel een enquete uitgevoerd over het gebruik van kinderopvang (1). Deze enquete, uitgevoerd door I&O Research in opdracht van het SCP en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, heeft als doel om de redenen achter de afname van het gebruik van formele kinderopvang te onderzoeken (1). De resultaten van deze enquete kunnen aanvullende inzichten bieden in de factoren die van invloed zijn op het gebruik van kinderopvang en de effecten van het kabinetsplan.

Conclusie

Het onderzoek van het CPB en SCP werpt serieuze twijfels op bij de doelmatigheid en de potentiële negatieve gevolgen van het kabinetsplan voor (bijna) gratis kinderopvang. Het plan leidt naar verwachting nauwelijks tot een verhoging van de arbeidsparticipatie, kan de ontwikkeling van kinderen negatief beïnvloeden, en riskeert de kwaliteit en toegankelijkheid van de kinderopvang te verslechteren, met name voor gezinnen met een laag inkomen. Gezien deze bevindingen is het raadzaam om het plan te heroverwegen, met de focus op de effecten op de ontwikkeling van kinderen en het bevorderen van kansengelijkheid. De resultaten van de lopende enquete over het gebruik van kinderopvang kunnen mogelijk aanvullende informatie opleveren.

Bronnen

1. SCP Enquête kinderopvang
2. Kennisnotitie SCP en CPB over ex ante evaluatie Kinderopvang
3. CPB en SCP: kabinetsplan kinderopvang heeft weinig effect op arbeidsparticipatie maar vergroot kansenongelijkheid
4. CPB: maatschappelijke effecten van de voorgenomen herziening van het financieringsstelsel voor kinderopvang