Obesitas bij Kinderen: Preventie en Gezondheid voor de Toekomst

Obesitas is een groeiend probleem wereldwijd, en treft steeds meer kinderen. De gevolgen van obesitas op jonge leeftijd kunnen ernstig zijn en leiden tot gezondheidsproblemen op latere leeftijd. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige situatie, risicofactoren en mogelijke preventieve maatregelen, gebaseerd op beschikbare gegevens.

Wat is Obesitas?

Overgewicht en obesitas worden gedefinieerd als een abnormale of overmatige vetophoping die een risico vormt voor de gezondheid. Bij volwassenen wordt overgewicht vastgesteld bij een Body Mass Index (BMI) boven de 25, en obesitas bij een BMI boven de 30. Voor kinderen tussen de 5 en 19 jaar wordt overgewicht gedefinieerd als een BMI-for-age groter dan 1 standaarddeviatie boven de WHO Groeireferentie mediaan, en obesitas als groter dan 2 standaarddeviaties. Voor kinderen jonger dan 5 jaar wordt overgewicht gedefinieerd als een gewicht-for-height groter dan 2 standaarddeviaties boven de WHO Kindgroei Standaarden.

Mondiale Trends en Cijfers

Wereldwijd is het aantal mensen met obesitas aanzienlijk toegenomen. In 2022 leefden meer dan 1 miljard mensen met obesitas. Tussen 1990 en 2022 is het percentage obese kinderen en adolescenten (5-19 jaar) verviervoudigd, van 2% naar 8%. Het percentage obese volwassenen (18 jaar en ouder) is meer dan verdubbeld, van 7% naar 16%. In 2016 leefden er wereldwijd ongeveer 670 miljoen obese volwassenen en minstens 120 miljoen obese kinderen en adolescenten. Er wordt geschat dat er in 2025 nog eens 167 miljoen mensen (volwassenen en kinderen) minder gezond zullen worden door overgewicht of obesitas.

In Indonesië is een verdubbeling van het aantal mensen met overgewicht waargenomen in de afgelopen twee decennia. Ongeveer 17% van de Indonesische bevolking, ofwel 46 miljoen mensen, is adolescent. Eén op de vijf kinderen in de basisschoolleeftijd en één op de zeven adolescenten in Indonesië heeft overgewicht of is obees.

Gezondheidsrisico's van Obesitas

Obesitas is een belangrijke risicofactor voor een aantal chronische ziekten, waaronder hart- en vaatziekten, diabetes, bepaalde vormen van kanker en musculoskeletale aandoeningen. Obesitas kan leiden tot een verhoogd risico op vroegtijdige sterfte en een verminderde kwaliteit van leven. Obese kinderen lopen een groter risico op het ontwikkelen van niet-overdraagbare ziekten zoals diabetes en hart- en vaatziekten, evenals depressie als gevolg van stigmatisering. Ze hebben ook vaker schoolverzuim, presteren slechter op school en maken minder vaak een hogere opleiding af. Obese kinderen lopen bovendien een groter risico om als volwassenen ook obees te worden.

Obesitas kan het hart, de lever, de nieren, de gewrichten en het voortplantingssysteem aantasten. Het kan leiden tot een reeks niet-overdraagbare ziekten (NCD's), zoals type 2 diabetes, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, beroertes en bepaalde vormen van kanker. Mensen met obesitas hebben ook drie keer meer kans om in het ziekenhuis te worden opgenomen voor COVID-19.

Oorzaken van Obesitas

Obesitas ontstaat door een disbalans tussen de calorieën die worden geconsumeerd en de calorieën die worden verbruikt. De wereldwijde voedingspatronen zijn de afgelopen decennia veranderd, met een toename van de consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan vetten en vrije suikers. Tegelijkertijd is de fysieke activiteit afgenomen door veranderingen in het type werk, betere toegang tot transport en verstedelijking.

In Indonesië is er een snelle toename van obesitas te zien, zowel in rijke als in arme huishoudens, als gevolg van een verschuiving van traditionele diëten naar bewerkte producten die vaak hoger zijn in vet en suiker en goedkoper zijn dan gezonde voeding. In stedelijke gebieden is de toegang tot bewerkte voeding gemakkelijker, en wordt er minder bewogen, vooral onder vrouwen en meisjes, door een gebrek aan adequate infrastructuur zoals smalle trottoirs en een tekort aan parken.

Preventie en Behandeling

Preventie van obesitas begint idealiter al vóór de conceptie. Goede voeding tijdens de zwangerschap, gevolgd door exclusieve borstvoeding tot 6 maanden en voortzetting van de borstvoeding tot 2 jaar en langer, is het beste voor alle zuigelingen en jonge kinderen.

Om het risico op overgewicht en obesitas te verminderen, is het belangrijk om de calorie-inname van vetten en suikers te verminderen, de dagelijkse porties fruit, groenten, peulvruchten, volkoren granen en noten te vergroten, en regelmatig fysiek actief te zijn (60 minuten per dag voor kinderen en 150 minuten per week voor volwassenen).

Landen moeten samenwerken om een betere voedselomgeving te creëren, zodat iedereen toegang heeft tot en zich een gezond dieet kan veroorloven. Effectieve maatregelen omvatten het beperken van de marketing van voedingsmiddelen en dranken met een hoog gehalte aan vetten, suiker en zout aan kinderen, het belasten van suikerhoudende dranken en het verbeteren van de toegang tot betaalbaar, gezond voedsel. Steden en dorpen moeten ruimte creëren voor veilig wandelen, fietsen en recreatie, en scholen moeten huishoudens helpen om kinderen van jongs af aan gezonde gewoonten aan te leren.

De WHO heeft een versnellingsplan ontwikkeld om obesitas te stoppen, dat tot doel heeft landspecifieke acties te stimuleren en te ondersteunen. Dit omvat het monitoren van mondiale trends en prevalentie, de ontwikkeling van richtlijnen voor de preventie en behandeling van overgewicht en obesitas, en het bieden van implementatieondersteuning en begeleiding aan landen.

Kerninterventies

De kerninterventies voor het tegengaan van obesitas omvatten:

• Ondersteuning van gezonde praktijken vanaf dag één, inclusief het bevorderen, beschermen en ondersteunen van borstvoeding.
• Regulering van schadelijke marketing van voedingsmiddelen en dranken aan kinderen.
• Schoolvoedings- en voedingsbeleid, inclusief initiatieven om de verkoop van producten met een hoog gehalte aan vetten, suikers en zout in de buurt van scholen te reguleren.
• Fiscale en prijsbeleid om gezonde diëten te bevorderen.
• Voedingsetiketteringsbeleid.
• Publieke voorlichting en bewustmakingscampagnes voor gezonde diëten en lichaamsbeweging.
• Standaarden voor fysieke activiteit op scholen.
• Integratie van obesitaspreventie en -behandeling in de eerstelijnszorg.

Het aanpakken van ondervoeding vereist multisectorale actie in de landbouw, sociale bescherming en gezondheidszorg, om voedselonzekerheid te verminderen, de toegang tot schoon water en sanitaire voorzieningen te verbeteren en universele toegang tot essentiële voedingsinterventies te garanderen.

Conclusie

Obesitas is een ernstig en groeiend probleem dat de gezondheid van kinderen wereldwijd bedreigt. Preventie is cruciaal en vereist een gezamenlijke inspanning van overheden, internationale partners, het maatschappelijk middenveld, niet-gouvernementele organisaties en de private sector. Door gezonde voedingsgewoonten te bevorderen, fysieke activiteit te stimuleren en een gezonde voedselomgeving te creëren, kunnen we de toekomstige generaties beschermen tegen de schadelijke gevolgen van obesitas.

Bronnen

1. WHO - Obesity
2. WHO Indonesia - Adolescent Health Report
3. WHO Indonesia - Obesity Rates
4. WHO - Obesity Framework
5. WHO - Global Obesity Statistics
6. WHO - Controlling Obesity Epidemic
7. WHO Europe - Obesity Report 2022
8. WHO - World Obesity Day 2022
9. WHO Western Pacific - Obesity
10. WHO - 6 Facts on Obesity