Herziening van de RIVM-richtlijnen voor hygiëne in de kinderopvang: nieuwe normen en praktische tips

In april 2025 is de herziene hygiënerichtlijn voor kinderopvang door het RIVM gepubliceerd. Deze richtlijn vervangt de vorige uitgave over hygiëne in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. De richtlijn is van toepassing op kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang, maar niet op gastouderopvang. De nieuwe richtlijn is gebaseerd op de Algemene Hygiënerichtlijn, waarin specifieke normen en tips zijn opgenomen voor de kinderopvang. Deze artikel biedt een overzicht van de belangrijkste wijzigingen, praktische richtlijnen en aanbevelingen, op basis van de meest recente informatie uit de herziene richtlijnen.

Belangrijkste wijzigingen in de herziene hygiënerichtlijn

De herziene hygiënerichtlijn voor kinderopvang bevat een aantal belangrijke wijzigingen in vergelijking met de vorige versie. Deze wijzigingen zijn gericht op het verbeteren van de hygiënepraktijk en infectiepreventie in kinderopvanginstellingen.

1. Structuur en aanpassing aan de Algemene Hygiënerichtlijn

De structuur van de nieuwe richtlijn is afgestemd op de Algemene Hygiënerichtlijn, waardoor het overzichtelijker is. Daarnaast zijn er normen en tips toegevoegd die specifiek gericht zijn op de kinderopvang. Deze aanpassing maakt de richtlijn toegankelijker en eenduidiger voor medewerkers.

2. Handdesinfectiemiddelen en handwassen

In de richtlijn is een nieuwe norm opgenomen over het gebruik van handdesinfectiemiddelen. Hoewel deze middelen gebruikt kunnen worden, wordt handen wassen met water en zeep verkozen als hoofdmethode voor hygiëne. Het gebruik van handdesinfectiemiddelen is toegestaan, maar het moet onder bepaalde omstandigheden plaatsvinden, zoals wanneer er geen toegang tot water is.

3. Nagelbedekking

Het niet dragen van nagelbedekking is niet meer een verplichte norm, maar is nu een strevende richtlijn voor de branche. In de richtlijn is een toelichting opgenomen waarin de redenen voor het afvragen van nagelbedekking worden uitgelegd, zoals de grotere kans op het vasthouden van bacteriën.

4. Luiers verschonen en toiletbezoek

De paragrafen over verschonen van luiers en toiletbezoek zijn aangevuld en verduidelijkt. Hierin worden duidelijke richtlijnen gegeven over het verhogen van hygiëne bij deze activiteiten, zoals het gebruik van beschermende handschermen en het juiste afvoeren van afval.

5. Nieuwe normen voor beddengoed

Er is een nieuwe paragraaf toegevoegd over beddengoed en het juiste omgaan daarmee. Deze richtlijnen zijn gericht op het voorkomen van bacteriële overdracht via kleding en beddengoed, met nadruk op het regelmatig wassen en opbergen van deze voorwerpen.

6. Geneesmiddelenverstrekking

De paragraaf over geneesmiddelenverstrekking is verwijderd uit de richtlijn, omdat deze niet direct gerelateerd was aan infectiepreventie. Voor informatie over geneesmiddelenverstrekking in de kinderopvang verwijst de richtlijn naar Rijksoverheid.nl, waar relevante informatie beschikbaar is.

Hygiëne als infectiepreventie

De richtlijn benadrukt dat hygiëne gelijk is aan infectiepreventie. Het doel is om het verspreiden van infectieziektes te beperken, zowel tussen kinderen als tussen kinderen en medewerkers. In de richtlijn worden verschillende manieren van hygiëne beschreven, zoals het wassen van handen, het schoonmaken van oppervlakken en het juiste omgaan met voedsel.

1. Handhygiëne

Handwassen is een van de belangrijkste maatregelen om infecties te voorkomen. Medewerkers worden uitgenodigd om regelmatig hun handen te wassen, met name na het verschonen van luiers, het helpen met toiletbezoek, en voor en na het bereiden van maaltijden.

2. Oppervlakken en voorwerpen

Ziekteverwekkers kunnen zich verspreiden via oppervlakken en voorwerpen, zoals deurklinken, stoelen, toiletbediening en speelgoed. De richtlijn geeft aanbevelingen voor het regelmatig schoonmaken van deze oppervlakken, met name wanneer er sprake is van ziektegevallen in de groep.

3. Ventilatie en binnenlucht

Een goed geventileerde ruimte draagt bij aan een gezonde lucht en helpt bij het verminderen van de verspreiding van luchtverzpreidbare ziekteverwekkers. De richtlijn bevat adviezen over het regelmatig luchten van ruimtes en het gebruik van ventilatieapparatuur.

Hygiëne en voedselveiligheid

In de kinderopvang is voedselveiligheid een belangrijk onderdeel van de hygiënerichtlijnen. De richtlijnen van het RIVM geven aanbevelingen voor het bereiden, opslaan en serveren van maaltijden aan kinderen. Hierbij wordt uitgebreid ingegaan op de drie basisprincipes van voedselveiligheid:

1. Houd voedsel koud of heet – om groeien van bacteriën te voorkomen.
2. Houd je handen en keuken schoon – om verontreiniging te voorkomen.
3. Houd voedsel apart van vlees, vis en eieren – om kruisverontreiniging te voorkomen.

Daarnaast is het belangrijk dat medewerkers zich bewust zijn van allergieën en voedselintoleranties bij kinderen. In de richtlijn wordt aandacht besteed aan het opstellen van een voedingsprotocol, dat de hygiëne en voedselveiligheid voor elke kinderopvanginstelling bepaalt.

Meldingsplicht bij ziektegevallen

In de richtlijn wordt ook ingegaan op de meldingsplicht bij ziektegevallen in kinderopvanginstellingen. Kinderopvangcentra zijn verplicht om melding te maken bij de GGD als er ziektegevallen optreden die mogelijk infectieziekten zijn. Voorbeelden hiervan zijn:

• Maag-darmproblemen, braken en diarree
• Geelzucht
• Schurft
• Huiduitslag
• Andere aandoeningen van vermoedelijk infectieuze aard

Als er meerdere ziektegevallen tegelijk optreden, spreekt men van een uitbraak. In dat geval dient contact opgenomen te worden met de GGD om advies te krijgen over de juiste maatregelen. De richtlijn bevat ook een verwijzing naar KIDDI, een website van het RIVM waarop medewerkers informatie vinden over infectieziektes, maatregelen en meldingsplichten.

Nieuwe tools en bronnen voor medewerkers

Het RIVM heeft een handige tool ontwikkeld voor medewerkers in de kinderopvang: KIDDI. Deze website biedt informatie over infectieziektes, mogelijke maatregelen en richtlijnen voor hygiëne. Medewerkers kunnen ook vinden wanneer een infectieziekte gemeld moet worden bij de GGD. KIDDI is beschikbaar via https://kiddi.rivm.nl.

Daarnaast zijn er andere bronnen beschikbaar voor medewerkers, zoals de RIVM-pagina over Binnen- en buitenmilieu voor basisscholen en kinderopvang en de GGD-richtlijnen voor Medische Milieukunde. Deze bronnen bevatten aanvullende informatie over de juiste ventilatie, schoonmaakpraktijken en hygiënenormen.

Conclusie

De herziene hygiënerichtlijn voor kinderopvang biedt een duidelijk en overzichtelijk kader voor het uitvoeren van hygiënemaatregelen in kinderopvanginstellingen. De richtlijn bevat niet alleen praktische normen en tips, maar ook nieuwe richtlijnen op het gebied van handhygiëne, ventilatie, voedselveiligheid en meldingsplichten. Deze richtlijnen zijn van belang voor medewerkers, ouders en beheerders van kinderopvanginstellingen, omdat goede hygiëne een essentieel onderdeel is van het voorkomen van infectieziektes.

Door het toepassen van de richtlijnen uit de herziene hygiënerichtlijn kunnen kinderopvanginstellingen bijdragen aan een veilige, gezonde en hygiënisch omgeving voor kinderen en medewerkers. Het is belangrijk dat deze richtlijnen actueel worden gehouden en dat medewerkers er regelmatig op worden gecontroleerd of verbeterd. Voor meer informatie en tools is de RIVM-website en KIDDI een waardevolle bron.

Bronnen

1. Herziening hygiënerichtlijn Kinderopvang RIVM is gepubliceerd
2. BMK-publicatie herziene hygiënerichtlijn Kinderopvang RIVM
3. Over welke protocollen moet een kinderdagverblijf beschikken?
4. Hygiënerichtlijn herzien
5. Binnen- en buitenmilieu voor basisscholen en kinderopvang
6. Hygiënerichtlijnen voor kinderopvang