Herziening van de hygiënerichtlijn voor kinderopvang: nieuwe richtsnoeren voor infectiepreventie

De hygiënerichtlijn voor kinderopvang is op 10 april 2025 herzien en gepubliceerd door het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Deze richtlijn vervangt de oudere versie van de hygiënerichtlijn voor kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. De nieuwe richtlijn is van toepassing op kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang en niet op de gastouderopvang. Het document bevat normen en tips voor het uitvoeren van een goede (basis)hygiëne in de kinderopvang. Deze richtlijn is bedoeld voor alle medewerkers en beroepskrachten die werkzaam zijn in de kinderopvang. De term hygiëne is hier synoniem met infectiepreventie: het voorkomen van de overdracht en verspreiding van infectieziektes.

In deze artikel worden de belangrijkste wijzigingen in de richtlijn besproken, aangevuld met toelichting op de nieuwe normen en richtsnoeren. Bovendien wordt ingegaan op de rol van werkgevers en medewerkers in de implementatie van deze richtlijn, evenals op de samenwerking tussen betrokken partijen bij het opstellen van de richtlijn.

Belangrijkste wijzigingen in de hygiënerichtlijn

De herziene richtlijn bevat een aantal belangrijke wijzigingen in vergelijking met de eerdere versie. Deze wijzigingen zijn bedoeld om de praktijk in de kinderopvang te ondersteunen en te verduidelijken.

1. Structuur van de richtlijn

De structuur van de richtlijn is aangepast aan de Algemene Hygiënerichtlijn. Hierbij zijn normen en tips specifiek voor de kinderopvang aan de structuur toegevoegd. Deze aanpassing maakt de richtlijn overzichtelijker en vergemakkelijkt het toepassen van de normen in de praktijk.

2. Handdesinfectiemiddelen

Een nieuwe norm is opgenomen over het gebruik van handdesinfectiemiddelen. In de kinderopvang heeft handen wassen de voorkeur boven het gebruik van handdesinfectiemiddelen. De richtlijn benadrukt dat het regelmatig en grondig wassen van handen met zeep en water de meest effectieve methode is om infectieziektes te voorkomen. Handdesinfectie mag gebruikt worden in situaties waar handen niet direct onder een kraan kunnen worden gewassen, maar is niet de voorkeur.

3. Nagelbedekking

Het niet dragen van nagelbedekking wordt niet meer gesteld als norm, maar als streven voor de branche. In de paragraaf over nagels en nagelbedekking wordt toegelicht waarom het gebruik van nagelbedekking wordt afgeraden. Dit is grotendeels gerelateerd aan het vermijden van het vastklemmen van de nagelbedekking aan kinderen en het verminderen van het risico op infecties.

4. Verschoon- en toiletpraktijk

De paragrafen over het verschonen van luiers en het helpen van kinderen bij toiletbezoek zijn aangevuld en verduidelijkt. Hierbij is extra aandacht besteed aan het voorkomen van hygiëneproblemen en het begeleiden van kinderen op een manier die zowel kindvriendelijk als hygiëneconform is.

5. Beddengoed

Een nieuwe paragraaf is opgenomen over de normen rond beddengoed. Hierin worden richtsnoeren gegeven voor het reinigen, opslaan en uitwisselen van beddengoed, met het oog op de voorkoming van allergieën en infecties. De richtlijn benadrukt het belang van het regelmatig wassen van kussens, dekens en kleding en het vermijden van het delen van persoonlijke kleding.

6. Geneesmiddelenverstrekking

De paragraaf over geneesmiddelenverstrekking is uit de richtlijn verwijderd. Dit onderwerp viel buiten de scope van infectiepreventie en was daarom niet relevant voor deze richtlijn. Informatie over voorbehouden handelingen is te vinden via Rijksoverheid.nl.

Rol van werkgever en medewerkers

De werkgever draagt de hoofdverantwoordelijkheid voor de implementatie en uitvoering van de hygiënerichtlijn. Het is aan de werkgever om ervoor te zorgen dat de richtlijn goed wordt geïntegreerd in de dagelijkse praktijk. De praktische uitvoering van de hygiënerichtlijn ligt echter grotendeels bij de medewerkers en de facilitaire dienst.

In de richtlijn wordt het begrip 'opvang' gebruikt voor zowel kinderdagopvang als buitenschoolse opvang. Iedereen die in de kinderopvang werkt, wordt in de tekst aangeduid als 'medewerker', terwijl de houder of manager wordt genoemd 'werkgever'.

Samenwerking bij het opstellen van de richtlijn

De herziene richtlijn is samengesteld in samenwerking met verschillende partijen. De Brancheorganisatie Kinderopvang (BK), Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang (BMK) en diverse GGD’s (Gemeentelijke Gezondheidsdiensten) waren betrokken bij het opstellen van de richtlijn. Deze samenwerking zorgde voor een breed perspectief en zorgde voor een praktijkgerichte uitwerking van de richtlijn.

Daarnaast hebben ook de GGD’s Fryslân, Gelderland-Zuid, Hart van Brabant en Kennemerland bijgedragen aan de ontwikkeling van de richtlijn. Deze betrokkenheid zorgde ervoor dat de richtlijn goed aansluit bij de werkelijkheid in de kinderopvang en voldoet aan de wettelijke eisen.

Toelichting op infectiepreventie

In de richtlijn wordt benadrukt dat goede basishygiëne een essentieel onderdeel is van infectiepreventie. Wanneer hygiëne correct wordt toegepast, kunnen ziekteverwekkers zoals bacteriën, virussen, parasieten en schimmels zich minder goed verspreiden. De richtlijn bevat daarnaast ook richtsnoeren over het vermijden van hygiëneproblemen in het dagelijks werk met kinderen, zoals het juist reinigen van oppervlakken en het handhaving van een schoon milieu.

Adviezen voor binnen- en buitenmilieu

De richtlijn is aangevuld met adviezen voor het binnen- en buitenmilieu in basisscholen, kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang. Deze adviezen zijn in november 2023 herzien. Hieraan hebben de GGD Amsterdam, team Milieu en Gezondheid, en RIVM/cGM bijgedragen. Deze adviezen zijn bedoeld voor medewerkers en beroepskrachten die werkzaam zijn in deze instellingen.

De belangrijkste adviezen zijn overzichtelijk samengevat in gekleurde kaders. Elk onderwerp begint met een korte inleidende tekst waarin wordt uitgelegd waarom het onderwerp belangrijk is. Daarna volgen de concrete richtsnoeren.

Extra ondersteuning en hulpbronnen

De richtlijn bevat ook verwijzingen naar diverse hulpbronnen en richtlijnen, zoals de richtlijn Cold Chain (2015) van het RIVM en de LCHV-richtlijnen. Daarnaast zijn er ook verwijzingen naar wetten en besluiten, zoals de Wet publieke gezondheid, Besluit Publieke Gezondheid en de Arbeidsomstandighedenbesluit. Deze verwijzingen zorgen voor een beter begrip van de wettelijke kaders die van toepassing zijn op de kinderopvang.

Daarnaast zijn er ook verwijzingen naar externe websites zoals:

• RIVM Infectieziekten-informatie voor professionals
• Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD)
• Rijksvaccinatieprogramma
• Zwangerschap en infectieziekten

Deze bronnen kunnen medewerkers en werkgevers ondersteunen bij het verdiepen van hun kennis over hygiëne en infectiepreventie.

Conclusie

De herziene hygiënerichtlijn voor kinderopvang is een belangrijk document dat medewerkers en werkgevers ondersteunt bij het voorkomen van infectieziektes in de kinderopvang. De richtlijn bevat duidelijke normen en tips die aansluiten bij de praktijk en de wettelijke kaders. De richtlijn is samengesteld in samenwerking met diverse partijen, wat ervoor zorgt dat de richtlijn breed toepasbaar is en goed aansluit bij de werkelijkheid in de kinderopvang.

De richtlijn benadrukt het belang van goede basishygiëne, zoals het wassen van handen, het vermijden van nagelbedekking en het juist reinigen van oppervlakken. Daarnaast worden ook richtsnoeren gegeven over het vermijden van hygiëneproblemen en het handhaven van een schoon milieu. De richtlijn is een essentieel instrument voor alle medewerkers en werkgevers die werkzaam zijn in de kinderopvang en wil zorgen voor een gezonde en veilige omgeving voor kinderen.

Bronnen

1. Herziening hygiënerichtlijn Kinderopvang RIVM is gepubliceerd
2. BMK-publicatie herziene hygiënerichtlijn Kinderopvang RIVM
3. Hygiënerichtlijn herzien
4. Hygiënerichtlijnen voor jeugdgezondheidszorg
5. Binnen- en buitenmilieu in basisscholen en kinderopvang
6. Publicatie herziene hygiënerichtlijn Kinderopvang RIVM