Filosoferen met Kinderen: Samen Denken, Samen Ontdekken

Filosoferen met kinderen wint aan populariteit, zowel binnen als buiten het onderwijs. Het gaat om meer dan alleen maar redeneren; het stimuleert kinderen om kritisch te denken, oorzaak-gevolgrelaties te begrijpen en zich in te leven in anderen. Volgens experts is het een waardevolle praktijk die kinderen helpt om zelfstandig te denken en hun eigen mening te vormen. "Filosoferen is samen spelen met gedachten. Er is geen goed of fout, alleen het verkennen van ideeën," aldus Christianne Verheugd, mede-organisator van de Week van de Kinderfilosofie. Dit artikel biedt een overzicht van wat kinderfilosofie inhoudt, hoe het in de praktijk gebracht kan worden en welke vaardigheden kinderen hierdoor ontwikkelen.

Wat is Kinderfilosofie?

Kinderfilosofie is niet een vastomlijnd curriculum, maar eerder een benadering waarbij kinderen worden aangemoedigd om na te denken over fundamentele vragen. Het is een praktijk die al eeuwen bestaat, maar recentelijk meer aandacht krijgt. "Hun hart ligt bij het filosoferen zelf: kinderen hebben filosofische vragen en verdienen het om aangemoedigd te worden zich met die vragen gezamenlijk bezig te houden," stellen Mostert en Van der Leeuw. Het doel is niet om kinderen een specifieke set vaardigheden aan te leren, maar om hun natuurlijke nieuwsgierigheid te stimuleren en hen te helpen hun eigen gedachten te ontwikkelen. Het is een proces dat zich op unieke wijze ontvouwt in elk gesprek.

Het is belangrijk om te benadrukken dat filosoferen niet alleen het oefenen van het redeneervermogen is. Dit zou kinderen tekort doen. Het gaat om het verkennen van ideeën, het stellen van vragen en het luisteren naar verschillende perspectieven. "Filosoferen is niet alleen het oefenen van het redeneervermogen – dat doet kinderen te kort," benadrukken Mostert en Van der Leeuw.

Waarom Filosoferen met Kinderen?

De voordelen van filosoferen met kinderen zijn talrijk. Het helpt hen om kritisch en logisch te denken, problemen te analyseren en op te lossen, hun eigen mening te vormen en naar de wereld om hen heen te kijken vanuit verschillende perspectieven. Daarnaast ontwikkelen ze belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals helder verwoorden van gedachten en actief luisteren. "Door te filosoferen met kinderen help je ze met aanleren van in elk geval de volgende vaardigheden: Kritisch en logisch denken; Analyseren van een probleem; Probleem oplossen; Eigen mening vormen; Vanuit meerdere perspectieven naar de wereld om zich heen kijken; Duidelijk communiceren; Helder verwoorden van gedachten op papier; Actief luisteren; Vragen stellen." Deze vaardigheden, ook wel 21e-eeuwse vaardigheden genoemd, zijn essentieel voor hun toekomstige ontwikkeling.

Filosoferen draagt bij aan het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden, het vergroten van tolerantie en het stimuleren van zelfvertrouwen. Het is een gezamenlijke ontdekkingsreis waarbij kinderen leren om hun eigen gedachten te verkennen en te delen.

Hoe Pak je het Aan?

Er zijn verschillende manieren om filosoferen met kinderen in de praktijk te brengen. Een belangrijke tip is om te beginnen met een prikkelende vraag. "Als je met een prikkelende vraag of een prikkelend plaatje of een prikkelend filmpje begint, dan heb je kinderen in principe al," adviseert Christianne. Voorbeelden van prikkelende vragen zijn: "Horen de kleren die je aan hebt bij jou? Waarom wel of niet?" of "Waar maak jij je zorgen over en waarom?".

Het is cruciaal om een veilige en open gespreksomgeving te creëren. Kinderen moeten zich vrij voelen om hun gedachten te delen zonder angst voor oordeel. De rol van de leerkracht of begeleider is hierin essentieel. "Je moet als docent een andere pet opzetten en het idee loslaten dat er een goed of fout antwoord is," benadrukt Christianne. "Op het moment dat je je realiseert dat er geen fout antwoord is, wordt het pas echt leuk." Het is wel belangrijk om duidelijke gespreksregels te hanteren, zoals het respecteren van elkaars mening en het onderbouwen van argumenten.

Blijf doorvragen en moedig kinderen aan om hun gedachten verder uit te werken. Stel vragen als: "Waarom denk je dat?" of "Kun je dat uitleggen?". Zo help je hen om hun denkproces te verduidelijken en hun argumenten te versterken.

Materialen en Hulpmiddelen

Er zijn diverse materialen en hulpmiddelen beschikbaar om filosoferen met kinderen te ondersteunen. De Week van de Kinderfilosofie biedt bijvoorbeeld gratis lesmateriaal aan, waaronder een ‘weggever’-boekje met opdrachten en filosofische vragen rondom het thema zorg. Daarnaast zijn er filosofische kinderboeken en spellen die kunnen worden gebruikt als inspiratiebron. "In de podcast krijg je handvatten over hoe je zelf kunt doorfilosoferen naar aanleiding van die boeken," vertelt Christianne.

Ook de website van Centrum Kinderfilosofie (CK) biedt een schat aan informatie en materialen. CK is een platform dat kinderfilosofen, opleiders en partnerorganisaties verbindt. Het biedt een netwerk waar kennis en kunde worden gedeeld en waar geïnteresseerden inspiratie kunnen opdoen.

Opleiding en Professionalisering

Voor leerkrachten en andere professionals die met kinderen werken, zijn er verschillende opleidingen en cursussen beschikbaar om hun vaardigheden op het gebied van kinderfilosofie te ontwikkelen. CK biedt bijvoorbeeld een assessment aan waarmee kinderfilosofen kunnen aantonen dat ze gesprekken met kinderen filosofisch kunnen maken en begeleiden. Er zijn verschillende niveaus, waarbij level 1 staat voor basisvaardigheden en level 2 voor meer ervaring en kennis van de filosofische domeinen.

Door deel te nemen aan een opleiding of cursus kunnen professionals zich verdiepen in de theorie achter kinderfilosofie en leren hoe ze dit in de praktijk kunnen toepassen. Dit draagt bij aan de kwaliteit van de kinderfilosofie en zorgt ervoor dat steeds meer kinderen toegang krijgen tot deze waardevolle praktijk.

De Rol van Ouders

Ouders kunnen ook een belangrijke rol spelen in het stimuleren van filosofisch denken bij hun kinderen. Door thuis open vragen te stellen en kinderen aan te moedigen om hun eigen mening te vormen, kunnen ze hun nieuwsgierigheid en kritisch denkvermogen ontwikkelen. Stel vragen als: "Wat denk je van…?" of "Waarom vind je dat?". Luister aandachtig naar hun antwoorden en moedig hen aan om hun gedachten verder uit te werken.

Het is belangrijk om een veilige en open omgeving te creëren waarin kinderen zich vrij voelen om hun gedachten te delen zonder angst voor oordeel. Laat hen weten dat er geen goed of fout antwoord is, maar dat het gaat om het verkennen van ideeën en het leren van elkaar.

Toekomstperspectief

Kinderfilosofie is een groeiende beweging die steeds meer aandacht krijgt in Nederland en Vlaanderen. Er is een actief netwerk van kinderfilosofen en opleiders die samenwerken om de kwaliteit van de kinderfilosofie te waarborgen en te bevorderen. CK speelt hierin een centrale rol door het verbinden van verschillende organisaties en het delen van kennis en kunde.

De toekomst van kinderfilosofie ziet er rooskleurig uit. Steeds meer mensen inzien hoe belangrijk het is dat kinderen zelfstandig leren denken en hun eigen mening vormen. Dit leidt tot allerlei initiatieven, zowel binnen als buiten het onderwijs. "We merken dat steeds meer mensen inzien hoe belangrijk het is dat kinderen zelfstandig leren denken," stellen Mostert en Van der Leeuw.

Conclusie

Filosoferen met kinderen is een waardevolle praktijk die kinderen helpt om kritisch te denken, hun eigen mening te vormen en zich te ontwikkelen tot zelfstandige en verantwoordelijke burgers. Het is een gezamenlijke ontdekkingsreis waarbij kinderen worden aangemoedigd om vragen te stellen, ideeën te verkennen en naar de wereld om hen heen te kijken vanuit verschillende perspectieven. "Filosoferen is samen spelen met gedachten," benadrukt Christianne Verheugd. Door filosoferen te integreren in het onderwijs en thuis, kunnen we kinderen helpen om hun potentieel te realiseren en een positieve bijdrage te leveren aan de samenleving. Het is een investering in de toekomst, die kinderen de vaardigheden geeft die ze nodig hebben om te gedijen in een complexe en veranderende wereld. "Het leukst zou het zijn als Sam aan de bel trekt. Wat ik voor hem kan doen? Ik zou hem de strips van Ilse Daems sturen over twee sokken die met elkaar filosoferen en een hele lijst fantastische boeken en spellen."

Bronnen

1. https://kinderfilosofie.nl/ckn-nieuws/kinderfilosofie-in-nederland-in-10-vragen/
2. https://www.educatheek.nl/praatprikkels
3. https://www.primaonderwijs.nl/tips-inspiratie/filosoferen-met-kinderen-5-tips-voor-in-de-klas
4. https://soullie.nl/blog/kinderboekrecensie-denkbeesten
5. https://www.wonderwhy.nl/eendaagseinleidingindefilosofie
6. https://wildcooky.com/filosoferen-met-kinderen/
7. https://jufmaike.nl/alle-vragen-van-de-regenboog-win/