Handhygiëne in de kinderopvang: richtlijnen en praktische toepassing

In de kinderopvang speelt handhygiëne een centrale rol bij het voorkomen van de verspreiding van ziekteverwekkers. Kinderen hebben een nog onvolgroeid immuunsysteem, waardoor ze kwetsbaarder zijn voor infectieziekten. Daarom is het van groot belang dat zowel medewerkers als kinderen zich aan hygiënerichtlijnen houden. Deze richtlijnen zijn niet alleen bedoeld voor de bescherming van de kinderen, maar ook om de medewerkers te beschermen en eventuele infectie-uitbraken te beheersen. In deze artikel worden de huidige richtlijnen voor handhygiëne in de kinderopvang besproken, met aandacht voor wanneer en hoe handen gewassen moeten worden, de rol van handdesinfectie, het gebruik van sieraden en de rol van de GGD bij infectie-uitbraken.

Wanneer handen gewassen moeten worden

Volgens de hygiënerichtlijnen is het wassen van de handen met stromend water en vloeibare zeep de voorkeur boven het gebruik van handdesinfectie. Er zijn specifieke momenten waarop het wassen van de handen verplicht is, zoals:

• Voor het bereiden of aanraken van voedsel en flesvoeding
• Voor het eten of het helpen bij het eten
• Voor het verzorgen van een wond
• Voor het aanbrengen van crème of zalf
• Na het bezoek aan het toilet
• Na het verschonen van een luier
• Na het afvegen van de billen van een kind
• Na contact met lichaamsvocht, zoals speeksel, braaksel, ontlasting, wondvocht of bloed
• Na het verzorgen van een wond
• Bij zichtbaar of voelbaar vuil aan de handen
• Na het hoesten, niezen of het snuiten van de neus (ook bij gebruik van een zakdoek)
• Na buitenspelen
• Na contact met vuil textiel, afval of de afvalbak
• Na schoonmaakwerkzaamheden
• Na het uittrekken van handschoenen

Deze richtlijnen zijn van toepassing op zowel medewerkers als kinderen, waarbij het bij kinderen moet worden aangeleerd op de juiste momenten de handen te wassen. Voor medewerkers is het belangrijk om een voorbeeld te geven, zodat kinderen dit gedrag kunnen nabootsen.

Hoe handen gewassen moeten worden

Het juiste handen wassen volgt een gestructureerd schema. Dit schema, genoemd "Instructies handen wassen", is beschikbaar voor download en kan worden uitgeprint en geplaatst bij de wasgelegenheid in de kinderopvang. Het schema bevat stapsgewijs instructies voor het efficiënt wassen van de handen. Daarnaast is het aan te raden om de handen na het wassen goed te drogen en eventueel in te smeren met crème of olie, afhankelijk van de huidconditie van de medewerker.

Gebruik van handdesinfectie

Handdesinfectie mag alleen worden toegepast als de handen niet zichtbaar vuil zijn en handen wassen niet mogelijk is. Handdesinfectiemiddelen mogen uitsluitend worden gebruikt door medewerkers en moeten buiten bereik van kinderen worden opgeslagen. Het gebruik van handdesinfectie is niet bedoeld voor kinderen. Bij kinderen is het wassen van de handen met water en zeep de voorkeur.

Risicohandelingen en sieraden

Bij bepaalde risicohandelingen is het belangrijk om geen sieraden aan de handen en polsen te dragen. Risicohandelingen omvatten:

• Het bereiden en geven van voedsel, waaronder zuigelingenvoeding
• Het verschonen van luiers
• Het helpen van een kind bij het afvegen als het kind naar het toilet is geweest
• Het verzorgen van een bloedende wond

Sieraden zoals horloges, armbanden en ringen kunnen ziekteverwekkers vasthouden en de hygiëne tijdens deze handelingen belemmeren. Daarom is het aan te raden om helemaal geen sieraden te dragen of, indien nodig, er extra goed op te letten dat deze sieraden bij het handen wassen goed worden schoongemaakt en afgedroogd. Bij een infectie-uitbraak is het nog belangrijker om sieraden te vermijden, omdat ziekteverwekkers hierin kunnen blijven zitten en verder kunnen worden verspreid.

Naast sieraden is ook de lengte en staat van de nagels belangrijk. Onder lange nagels en beschadigde nagelbedekking kunnen ziekteverwekkers zich nestelen. Dit geldt ook voor kunstnagels of nagellak die op het oog intact zijn. Daarom is het aan te raden dat medewerkers korte, gezonde nagels houden om de verspreiding van ziekten te beperken.

Handschoenen en infectie-uitbraken

Het gebruik van handschoenen is normaal gesproken niet nodig in de kinderopvang. Handen wassen met water en zeep na risicohandelingen is meestal voldoende. Bij een infectie-uitbraak kan het gebruik van handschoenen echter een preventieve maatregel zijn. In dergelijke gevallen is het aan te raden om contact op te nemen met de GGD voor advies over de juiste maatregelen. De GGD kan extra richtlijnen geven om de verspreiding van ziekten te beheersen en te voorkomen. Het gebruik van handschoenen kan medewerkers beschermen en tegelijkertijd helpen bij het voorkomen van verdere besmettingen onder kinderen.

Afspraken met ouders

In sommige gevallen, zoals bij het verschonen van wasbare luiers, zijn afspraken met ouders of verzorgers nodig. Deze afspraken kunnen bijvoorbeeld gaan over de bewaarplek van vuile luiers, de eisen aan het wassen van de luiers of hoe de luiers worden afgestoft. Deze afspraken zijn belangrijk om de hygiëne te waarborgen en eventuele risico’s op besmetting te verminderen. De keuze om wasbare luiers te gebruiken of deze door de ouders mee te geven en mee te nemen naar huis heeft invloed op de hygiënerichtlijnen die van toepassing zijn.

Hygiëne bij tandenpoetsen

In sommige kinderopvangorganisaties wordt tijdens het verblijf van kinderen ook de tanden van kinderen gepoetsen. Om de verspreiding van ziekteverwekkers te voorkomen via tandenborstels, gelden daarbij specifieke hygiënerichtlijnen. Deze richtlijnen zijn bedoeld om te zorgen dat tandenborstels hygiënisch worden gebruikt en dat er geen risico op besmetting is. Het is belangrijk dat tandenborstels niet worden gedeeld en dat ze op een hygiënische manier worden opgeborgen.

Hygiëne bij afvalverwerking

Afvalverwerking is een belangrijk onderdeel van de hygiëne in de kinderopvang. Vuil textiel, afval en vuile luiers moeten op een veilige en hygiënische manier worden afgevoerd. Het is belangrijk dat medewerkers zich aan richtlijnen houden bij het aanraken van afval en het schoonmaken van oppervlakken. Dit helpt bij het voorkomen van besmettingen en zorgt voor een gezonde omgeving voor zowel kinderen als medewerkers.

Conclusie

Handhygiëne is een essentieel onderdeel van de hygiënerichtlijnen in de kinderopvang. Het wassen van de handen met water en zeep op de juiste momenten helpt bij het voorkomen van de verspreiding van ziekteverwekkers. Het gebruik van handdesinfectie is beperkt en alleen toegestaan voor medewerkers bij zichtbaar schone handen. Bij risicohandelingen is het belangrijk om geen sieraden te dragen en korte nagels te houden. Bij een infectie-uitbraak is het aan te raden om contact op te nemen met de GGD voor extra advies. Het is ook belangrijk om afspraken te maken met ouders of verzorgers over hygiënische aspecten zoals het verschonen van wasbare luiers. Door deze richtlijnen nauwkeurig te volgen, kan de hygiëne in de kinderopvang worden verbeterd en het risico op infectieziekten worden beheerst.

Bronnen

1. Kinderopvang-wijzer.nl - Hygienerichtlijn
2. Kiddo.net - Hygiene in de kinderopvang
3. RIVM - Hygienerichtlijnen voor kinderopvang