Nachtangst bij Kinderen: Herkenning, Oorzaken en Begeleiding

Nachtangst, ook wel pavor nocturnus of nachtelijke terreur genoemd, is een beangstigend fenomeen voor ouders, maar vaak onschuldig voor het kind zelf. Het komt vooral voor bij jonge kinderen, met een piek rond de 18 maanden, en kan zich uiten in plotselinge paniekaanvallen tijdens de slaap. Tijdens een nachtangst lijkt een kind wakker, maar is niet volledig bewust en herinnert zich de gebeurtenis de volgende ochtend vaak niet. Deze aanvallen kunnen variëren van enkele minuten tot een half uur en worden gekenmerkt door gillen, schreeuwen, zweten, een snelle hartslag en soms zelfs slaapwandelen.

Wat is Nachtangst?

Nachtangsten zijn anders dan nachtmerries. Bij een nachtmerrie wordt een kind wakker met de herinnering aan een vervelende droom, terwijl nachtangsten optreden tijdens de diepe slaap (non-REM slaap) en geen droom aan voorafgaan. De hersenen bevinden zich in een overgangstoestand, waarbij een deel in slaap is en een ander deel in waaktoestand, wat resulteert in de intense angstreactie. Nachtangsten komen meestal voor in de eerste uren na het inslapen, wanneer kinderen zich in de diepe slaap bevinden. Het is een relatief veelvoorkomend verschijnsel, waarbij ongeveer 35-37% van de kinderen er ooit last van heeft.

Oorzaken van Nachtangst

De exacte oorzaak van nachtangst is niet volledig bekend, maar er zijn verschillende factoren die een rol kunnen spelen. Een belangrijke factor is de rijping van de hersenen. De hersenen van jonge kinderen zijn nog in ontwikkeling en leren een goed slaappatroon te ontwikkelen. Dit kan leiden tot "verkeerde" reacties in de hersenen, waarbij delen in verschillende slaapstadia verkeren. Naarmate kinderen ouder worden en hun hersenen rijpen, verdwijnen nachtangsten vaak vanzelf.

Erfelijkheid speelt ook een rol. Kinderen met een familiegeschiedenis van nachtangsten of slaapwandelen hebben een grotere kans om er zelf ook last van te hebben. Daarnaast kunnen uitlokkende factoren zoals spanningen, slaapgebrek, koorts en bepaalde medicijnen de kans op nachtangsten vergroten. Het is echter belangrijk op te merken dat nachtangsten niet direct gerelateerd zijn aan slaapregressies of sprongetjes in de ontwikkeling.

Herkenning van Nachtangst

Het herkennen van nachtangst is cruciaal voor een adequate reactie. Tijdens een aanval kan een kind de volgende symptomen vertonen:

• Plotseling rechtop in bed zitten
• Schreeuwen of gillen van angst
• Snellere ademhaling en hartslag
• Zweten
• Boos en bang zijn
• Open ogen, maar niet echt wakker zijn
• Slaapwandelen

Het is belangrijk te onthouden dat het kind niet bewust is van zijn omgeving en niet reageert op pogingen tot troost of kalmering. De aanval treedt meestal op in het begin van de nacht en wordt de volgende ochtend niet herinnerd.

Hoe te Handelen tijdens een Nachtangstaanval

De meest belangrijke en tegelijkertijd moeilijkste stap is om kalm te blijven. Hoewel het beangstigend kan zijn om je kind in paniek te zien, is het essentieel om te onthouden dat het kind zich niet bewust is van wat er gebeurt en geen troost kan ontvangen. Het wakker maken van het kind kan de aanval juist verlengen of verergeren.

De beste aanpak is om de veiligheid van het kind te waarborgen. Verwijder scherpe of gevaarlijke voorwerpen uit de slaapkamer en zorg ervoor dat er geen risico op vallen is, bijvoorbeeld door een traphekje te plaatsen. Blijf bij het kind tot de aanval vanzelf overgaat en het weer rustig in slaap valt. Probeer rustig te praten of te zingen, maar vermijd direct fysiek contact, omdat dit de angst kan vergroten.

Preventie van Nachtangst

Hoewel nachtangsten vaak niet te voorkomen zijn, zijn er enkele maatregelen die kunnen helpen om de frequentie te verminderen. Een regelmatig slaapritme is belangrijk, evenals het vermijden van stress en overstimulatie voor het slapengaan. Als de nachtangsten rond een bepaald tijdstip optreden, kan het helpen om het kind een kwartiertje voor dat tijdstip voorzichtig wakker te maken en daarna weer te laten slapen. Dit kan de slaapcyclus doorbreken en de aanval voorkomen. Het bijhouden van een slaapdagboek kan helpen om patronen te identificeren en de effectiviteit van deze maatregelen te beoordelen.

Wanneer een Arts Raadplegen?

In de meeste gevallen zijn nachtangsten onschuldig en verdwijnen ze vanzelf. Echter, als de nachtangsten frequent voorkomen, ernstig zijn of gepaard gaan met andere symptomen, is het raadzaam om een arts te raadplegen. Dit is vooral belangrijk als er sprake is van letsel tijdens een aanval, als het kind overdag overmatig slaperig is of als er zorgen zijn over de algehele gezondheid en ontwikkeling. Een arts kan eventueel een EEG uitvoeren om andere oorzaken, zoals epilepsie, uit te sluiten.

Nachtangst en Slaapwandelen

Nachtangst en slaapwandelen zijn nauw met elkaar verbonden en komen vaak samen voor. Beide verschijnselen treden op tijdens de diepe slaap en worden gekenmerkt door een gebrek aan bewustzijn en herinnering. Slaapwandelen kan variëren van eenvoudig rondlopen in de slaapkamer tot complexe activiteiten zoals het openen van deuren of het eten van voedsel. Net als bij nachtangst is het belangrijk om de veiligheid van het kind te waarborgen en het niet wakker te maken tijdens een slaapwandelepisode.

Conclusie

Nachtangst is een beangstigend, maar meestal onschuldig verschijnsel dat vooral bij jonge kinderen voorkomt. Het is belangrijk om de symptomen te herkennen en te weten hoe te handelen tijdens een aanval. Door kalm te blijven, de veiligheid van het kind te waarborgen en eventueel preventieve maatregelen te nemen, kunnen ouders hun kind helpen om deze episodes te doorstaan. In de meeste gevallen verdwijnen nachtangsten vanzelf naarmate de hersenen van het kind rijpen. Raadpleeg een arts als de nachtangsten frequent voorkomen, ernstig zijn of gepaard gaan met andere symptomen.

Bronnen

1. Slaapcentrum Slingeland: https://slaapcentrum.slingeland.nl/nachtangst-1
2. Eindelijkslapen.nl: https://www.eindelijkslapen.nl/nachtangst-alles-over-pavor-nocturnus-bij-kinderen/
3. Daisandnights.nl: https://daisandnights.nl/nachtangst-bij-kinderen/
4. Nietkunnenslapen.nl: https://nietkunnenslapen.nl/pavor-nocturnus/
5. Inslaap.nl: https://www.inslaap.nl/slaapstoornissen/nachtangst/
6. Allesoverkinderen.nl: https://www.allesoverkinderen.nl/kind/nachtangst-en-slaapwandelen/
7. Kinderneurologie.eu: https://www.kinderneurologie.eu/ziektebeelden/slaapgerelateerde-problemen/pavor-nocturnus
8. Slaapbalans.nl: https://slaapbalans.nl/nachtangst-volwassenen/