Meningokokkenziekte bij Kinderen: Symptomen, Preventie en Belang van Snel Handelen

Meningokokkenziekte is een ernstige bacteriële infectie die snel kan verlopen en potentieel levensbedreigend is, met name voor jonge kinderen. De ziekte kan zich uiten in verschillende vormen, waaronder hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging. Hoewel de kans op infectie klein is, is het van cruciaal belang om de symptomen te herkennen en direct medische hulp in te schakelen. Dit artikel biedt een overzicht van meningokokkenziekte, de symptomen, preventieve maatregelen en het belang van snelle diagnose en behandeling, gebaseerd op beschikbare informatie.

Wat is Meningokokkenziekte?

Meningokokkenziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria meningitidis. Deze bacterie kan bij veel mensen in de neus- en keelholte voorkomen zonder ziekte te veroorzaken; deze personen worden dragers genoemd. De bacterie wordt verspreid via druppeltjes die vrijkomen bij hoesten, niezen en praten. Besmetting vindt plaats door het inademen van deze druppeltjes of door direct contact, zoals kussen.

Er zijn verschillende serogroepen (typen) van meningokokken, waarvan A, B, C, W, X en Y de meest voorkomende zijn. In Nederland komen vooral de typen B, C, W en Y voor. De ziekte kan zich manifesteren als meningitis (hersenvliesontsteking) of sepsis (bloedvergiftiging), of als een combinatie van beide.

Symptomen van Meningokokkenziekte

De symptomen van meningokokkenziekte kunnen snel ontstaan en variëren afhankelijk van de leeftijd van de patiënt en de vorm van de infectie. Bij kinderen onder de 1 jaar kunnen de symptomen aspecifiek zijn, zoals overgeven, slecht eten, luierpijn (hevig huilen bij het verschonen) en puntvormige, onderhuidse vlekjes die niet verdwijnen bij het aandrukken van een glas.

Bij oudere kinderen en volwassenen beginnen de klachten vaak met een grieperig gevoel, hoge koorts, hoofdpijn, nekstijfheid, misselijkheid en braken. Gevoeligheid voor licht en geluid kan ook voorkomen. Een kenmerkend symptoom is de aanwezigheid van niet-wegdrukbare bloedinkjes in de huid, variërend in grootte van kleine puntjes tot grotere vlekken. Deze vlekken kunnen over het hele lichaam voorkomen, inclusief de romp, extremiteiten en conjunctivae (oogvliezen).

Meningokokkenziekte door groep W kan een atypisch ziektebeeld vertonen, beginnend met gastro-intestinale symptomen zoals buikklachten, pneumonie en/of artritis.

Bij zuigelingen kan de ziekte zich uiten in grauw zien, slecht drinken, koorts, sufheid en/of convulsies. Koude rillingen, braken en diarree kunnen ook voorkomen.

Risicofactoren

Iedereen kan meningokokkenziekte krijgen, maar bepaalde groepen hebben een verhoogd risico. Dit zijn met name kinderen tussen de 1 en 4 jaar, jongeren tussen de 14 en 20 jaar en ouderen boven de 60 jaar. Daarnaast lopen mensen met een verminderde weerstand, rokers, mensen die drugs gebruiken en mensen met bepaalde medische aandoeningen (zoals COPD, diabetes, hiv-infectie, kanker, levercirrose en nierfalen) een groter risico.

Preventie: Vaccinatie

Vaccinatie is de meest effectieve manier om meningokokkenziekte te voorkomen. In Nederland krijgen peuters van 14 maanden een vaccinatie tegen meningokok type C. Sinds 2018 worden peuters en tieners ook gevaccineerd tegen de typen A, C, W en Y. Dit vaccin beschermt tegen de meest voorkomende typen meningokokken in Nederland. Er bestaat geen vaccin dat beschermt tegen alleen de typen B, C en W.

Diagnose en Behandeling

Meningokokkenziekte is een ernstige aandoening die snel kan verlopen. Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn daarom essentieel. De diagnose kan lastig zijn, omdat de symptomen vergelijkbaar zijn met andere ziekten, zoals de griep. Als een arts een vermoeden heeft van meningokokkenziekte, wordt vaak een ruggenprik uitgevoerd om de aanwezigheid van de bacterie in de hersenvloeistof te onderzoeken.

De behandeling bestaat uit intraveneuze toediening van antibiotica. Afhankelijk van de ernst van de infectie kunnen aanvullende behandelingen nodig zijn, zoals ademhalingsondersteuning, medicijnen tegen lage bloeddruk en wondverzorging.

Complicaties en Prognose

Zelfs met een snelle behandeling kan meningokokkenziekte ernstige complicaties veroorzaken. Ongeveer 15% van de patiënten overlijdt aan de ziekte. Bij overlevenden kunnen blijvende gevolgen optreden, zoals verlies van ledematen, doofheid, problemen met het zenuwstelsel, hersenschade, gedragsproblemen, epilepsie en blijvende gewrichtsklachten. Beschadiging van de bijnier kan leiden tot het Waterhouse-Friderichsen syndroom.

Besmetting en Preventieve Maatregelen

De bacterie wordt verspreid via druppeltjes die vrijkomen bij hoesten, niezen en praten. Om verspreiding te voorkomen is het belangrijk om bij het hoesten of niezen een papieren zakdoek te gebruiken of in de plooi van de elleboog te hoesten. Na gebruik moet de zakdoek worden weggegooid en de handen worden gewassen. Het is niet noodzakelijk om iedereen die hoest of niest te vermijden, maar pasgeboren baby’s moeten wel uit de buurt worden gehouden.

In geval van een cluster van meningokokkenziektegevallen (minimaal drie gevallen veroorzaakt door dezelfde stam binnen een bepaalde periode) kan de GGD besluiten om chemoprofylaxe (preventieve antibiotica) te geven aan contactpersonen, met name gezinsleden.

Meningokokkenziekte tijdens de Coronapandemie

Tijdens de coronapandemie werden minder gevallen van meningokokkenziekte waargenomen, waarschijnlijk als gevolg van de maatregelen die werden genomen om de verspreiding van het coronavirus te beperken.

Conclusie

Meningokokkenziekte is een ernstige bacteriële infectie die snel kan verlopen en potentieel levensbedreigend is. Hoewel de kans op infectie klein is, is het van cruciaal belang om de symptomen te herkennen en direct medische hulp in te schakelen. Vaccinatie is de meest effectieve manier om de ziekte te voorkomen. Door bewust te zijn van de risicofactoren en preventieve maatregelen te nemen, kan de kans op infectie worden verkleind en de gezondheid van kinderen worden beschermd.

Bronnen

1. Meningitis Stichting https://www.meningitis-stichting.nl/informatie/ziektebeelden/hersenvliesontsteking/soorten-en-verwekkers/meningokokken/meningokokken-vraag-antwoord/
2. LCI-richtlijnen RIVM https://lci.rivm.nl/richtlijnen/meningokokken-meningitis-en-sepsis
3. Rijksvaccinatieprogramma https://rijksvaccinatieprogramma.nl/infectieziekten/meningokokken
4. Laat je Vaccineren https://www.laatjevaccineren.be/meningokokken
5. Gezondheidsnet https://www.gezondheidsnet.nl/bacterien/meningokokkenziekte-wat-is-het-en-wat-zijn-de-symptomen
6. InfoNu https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/aandoeningen/187033-meningokokken-symptomen-oorzaken-en-behandeling.html
7. GGD Groningen https://ggd.groningen.nl/gezondheid/jouw-gezondheid/besmettelijke-ziekten/meningokokkenziekte/
8. RIVM https://www.rivm.nl/meningokokken