Melanoom: Herkenning en Risicofactoren bij Kinderen en Volwassenen

Een melanoom is een kwaadaardige vorm van huidkanker die kan ontstaan uit bestaande moedervlekken of als nieuwe vlek op de huid verschijnt. Hoewel melanoom minder vaak voorkomt bij kinderen dan bij volwassenen, is het belangrijk om de risicofactoren en signalen te kennen. Dit artikel geeft een overzicht van de informatie over melanoom, gebaseerd op beschikbare gegevens, en richt zich op herkenning, risicofactoren en de algemene aanpak.

Wat is een Melanoom?

Een melanoom ontstaat door een ongecontroleerde groei van melanocyten, de pigmentcellen in de huid. Deze cellen produceren melanine, het pigment dat de huid kleur geeft en beschermt tegen UV-straling. Een melanoom kan uitzaaien naar andere delen van het lichaam, waardoor het een potentieel levensbedreigende aandoening is. De incidentie van melanoom neemt toe, mede door een hoge blootstelling aan zon, vooral in de afgelopen decennia. In Nederland zijn er jaarlijks meer dan 5000 nieuwe gevallen van melanoom.

Risicofactoren

Verschillende factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van een melanoom verhogen. Enkele belangrijke risicofactoren zijn:

Blootstelling aan UV-straling: Overmatige blootstelling aan zonlicht, vooral verbranding op jonge leeftijd, is een belangrijke risicofactor. Ook het gebruik van zonnebanken verhoogt het risico.
Huidtype: Mensen met een lichte huid, sproeten, blond of rood haar en blauwe ogen hebben een groter risico. Dit komt doordat hun huid minder melanine produceert, waardoor ze minder goed beschermd zijn tegen UV-straling. Ongeveer 60% van de Nederlandse bevolking heeft huidtype 1 of 2.
Familiegeschiedenis: Een familiegeschiedenis van melanoom verhoogt het risico. Dit geldt vooral als meerdere familieleden de aandoening hebben gehad.
Aantal moedervlekken: Mensen met veel moedervlekken (meer dan 50) of atypische moedervlekken (onregelmatige vorm, kleur) hebben een verhoogd risico.
Aangeboren moedervlekken: Grote aangeboren moedervlekken kunnen een verhoogd risico met zich meebrengen.
Genetische aanleg: In zeldzame gevallen kan een genetische mutatie, zoals CDKN2A, het risico op melanoom verhogen.

Herkenning van een Melanoom

Vroege herkenning van een melanoom is cruciaal voor een succesvolle behandeling. De volgende kenmerken kunnen wijzen op een melanoom:

Asymmetrie: Een gewone moedervlek is symmetrisch, terwijl een melanoom vaak een onregelmatige vorm heeft.
Boord (Border): Een gewone moedervlek heeft een gladde, regelmatige rand, terwijl een melanoom vaak een onregelmatige, grillige rand heeft met inkepingen.
Kleur (Color): Een gewone moedervlek heeft meestal één uniforme kleur, terwijl een melanoom vaak verschillende kleuren bevat, zoals bruin, zwart, rood, paars, blauw, grijs of wit.
Diameter: Een melanoom is vaak groter dan 6 mm in diameter, hoewel dit geen absolute regel is.
Evolutie: Veranderingen in de grootte, vorm, kleur of textuur van een moedervlek kunnen wijzen op een melanoom. Ook jeuk, bloedingen of korstvorming kunnen signalen zijn.

De ABCDE-regel is een handige geheugensteun voor het herkennen van melanomen:

Asymmetrie
Boord (Border)
Cleur (Color)
Diameter
Evolutie

Naast de klassieke bruine of zwarte melanomen, kunnen er ook amelanotische melanomen voorkomen, die huidkleurig (roze-rood) zijn en daardoor moeilijker te herkennen.

Diagnose en Behandeling

Bij een verdachte moedervlek is het belangrijk om een arts te raadplegen. De arts zal de moedervlek onderzoeken en eventueel een biopt nemen, waarbij een stukje weefsel wordt verwijderd voor onderzoek. Als uit het onderzoek blijkt dat het een melanoom is, zal de arts een operatie uitvoeren om de tumor te verwijderen. De breedte van de weefselrand die wordt verwijderd, hangt af van de dikte van het melanoom. In sommige gevallen kan ook een lymfeklieronderzoek nodig zijn.

De prognose van een melanoom hangt af van het stadium van de ziekte. Vroege detectie en behandeling vergroten de kans op genezing aanzienlijk. De 10-jaarsoverleving voor alle dikten is circa 77% voor mannen en 88% voor vrouwen. Voor melanomen dunner dan 1 mm ligt de overleving rond de 98%.

Systemische Behandeling

In gevallen waarin het melanoom is uitgezaaid, kan systemische behandeling nodig zijn. Dit kan bestaan uit immunotherapie, chemotherapie of targeted therapy. Er zijn verschillende biologische middelen beschikbaar, zoals ipilimumab, nivolumab, dabrafenib en vemurafenib, die de groei van de tumor kunnen remmen. Deze behandelingen zijn echter vaak duur en kunnen bijwerkingen veroorzaken.

Preventie

Het voorkomen van melanoom is belangrijk. De volgende maatregelen kunnen het risico verkleinen:

Vermijd overmatige blootstelling aan zonlicht: Zoek de schaduw op, draag beschermende kleding en gebruik zonnebrandcrème met een hoge factor.
Vermijd zonnebanken: Zonnebanken verhogen het risico op melanoom.
Controleer regelmatig je huid: Let op veranderingen in bestaande moedervlekken en nieuwe vlekken.
Raadpleeg een arts bij verdachte vlekken: Laat verdachte vlekken altijd onderzoeken door een arts.

Screening

Bevolkingsonderzoek naar melanoom is niet zinvol. Echter, bij een bekend familiair verhoogd risico op melanoom (FAMMM syndroom) is jaarlijkse controle van de patiënt en hun eerstegraads verwanten vanaf de leeftijd van 12 jaar zinvol. Ook kan gendiagnostiek worden overwogen.

Conclusie

Melanoom is een ernstige vorm van huidkanker die vroegtijdig moet worden opgespoord en behandeld. Het is belangrijk om de risicofactoren te kennen en regelmatig de huid te controleren op verdachte vlekken. Bij twijfel is het altijd raadzaam om een arts te raadplegen. Preventieve maatregelen, zoals het vermijden van overmatige blootstelling aan zonlicht en het gebruik van zonnebrandcrème, kunnen het risico op melanoom verkleinen.