Losse delen in de kinderopvang: Spel, leren en creativiteit in actie

Losse delen, ofwel loose parts, vormen tegenwoordig een centraal onderdeel van de pedagogische praktijk in de kinderopvang en het kleuteronderwijs. Het gebruik van losse materialen biedt kinderen een unieke kans om te experimenteren, te ontdekken en creatief bezig te zijn. In dit artikel bespreken we wat losse delen precies inhouden, hoe ze in de kinderopvang worden ingezet, welke theorieën hierachter staan en waarom dit aanbod zo belangrijk is voor de ontwikkeling van jonge kinderen.

Wat zijn losse delen?

Losse delen zijn objecten zonder vaste vorm of beperkte functie. Denk bijvoorbeeld aan bakken, doeken, stokken, wc-rolletjes of houten ringen. Deze materialen kunnen op allerlei manieren worden gebruikt, zonder dat er een vooraf bepaald doel is. De kinderen bepalen zelf hoe ze het materiaal inzetten. Het is een vorm van open einde speelgoed, waarbij de fantasie van het kind de enige grens is. Zoals uitgelegd in de contextmaterialen, zijn losse delen niet alleen speelmateriaal, maar ook middelen om te leren en zich te ontwikkelen.

Theorieën achter losse delen

Het gebruik van losse delen is verankerd in pedagogische theorieën, zoals die van Jean Piaget. Zijn theorieën over het schema-gebaseerde leren en de belangrijkheid van het procesgericht leren zijn hierbij van belang. Bij losse delen ligt het accent op het proces, niet op het eindresultaat. Kinderen worden uitgedaagd om zelf te experimenteren, te bouwen en te ontdekken. Dit stimuleert hun cognitieve, motorische en sociaal-emotionele ontwikkeling.

Bijvoorbeeld, wanneer kinderen met losse delen aan de slag gaan, ontwikkelen ze ook vaardigheden als probleemoplossend denken, samenwerking en creativiteit. Dit is ook belangrijk in relatie tot de 21e-eeuwse vaardigheden, die steeds vaker centraal staan in het onderwijs. Door losse delen in te zetten, leren kinderen op een natuurlijke en speelse manier hoe ze met open vragen om kunnen gaan.

Praktijkgerichte toepassing in de kinderopvang

In de kinderopvang worden losse delen vaak ingezet in combinatie met sensorisch spel of beeldende vorming. Zoals beschreven in de contextmaterialen, is er bijvoorbeeld een zomerprogramma waarin kinderen een “loose parts playground” ervaren hebben. Hier konden kinderen met allerlei losse materialen aan de slag gaan, zoals buizen, bakken en stokken. Het eindresultaat was minder belangrijk dan het feit dat de kinderen konden experimenteren en creatief bezig waren.

In de praktijk betekent dit dat pedagogisch medewerkers losse delen niet alleen als speelmateriaal aanbieden, maar ook als middel om kinderen te ondersteunen bij het uitvoeren van hun ideeën. Bijvoorbeeld, als een kind wil bouwen, kan een medewerker helpen door geschikte losse delen aan te reiken of samen te bouwen. Hierbij is het belangrijk om de leiding te geven, maar ook ruimte te laten voor eigen initiatieven.

Waarom is losse delen zo belangrijk?

Stimulering van creativiteit

Losse delen stimuleren de creativiteit van kinderen. Omdat er geen vaste instructies zijn, kunnen kinderen hun eigen ideeën uitwerken. Dit is ook duidelijk te zien in het verhaal van een nichtje dat sjaaltjes spontaan als bruidsdoek gebruikte. Dit soort spontane creativiteit is essentieel voor de ontwikkeling van het denkvermogen en het zelfvertrouwen.

Ontwikkeling van vaardigheden

Losse delen vormen een uitstekend middel om allerlei vaardigheden te ontwikkelen. Denk aan:

• Motorische vaardigheden: Door met losse delen te spelen, ontwikkelen kinderen hun fijne en grove motoriek. Bijvoorbeeld door met doeken te dansen, bakken te tillen of met stokken te bouwen.
• Sociale vaardigheden: Wanneer kinderen samen spelen met losse delen, leren ze om te gaan met grenzen, beurtjes maken en communiceren.
• Cognitieve vaardigheden: Losse delen bevorderen probleemoplossend denken, omdat kinderen vaak moeten overwegen hoe ze het materiaal kunnen gebruiken.

Ruimte voor eigen tempo en manier

Een ander belangrijk aspect van losse delen is dat kinderen op hun eigen tempo en in hun eigen manier kunnen spelen en leren. Dit is in lijn met de kernwaarden van de kinderopvang, waarin de kinderen centraal staan. Door losse delen aan te bieden, geef je kinderen de ruimte om hun eigen ideeën uit te werken, zonder dat er een bepaald doel of eindresultaat wordt gesteld.

Voorbeelden van losse delen in de praktijk

In de contextmaterialen zijn verschillende voorbeelden te vinden van hoe losse delen in de praktijk worden ingezet. Denk aan:

• Sensorisch spel: Losse delen kunnen worden gebruikt in combinatie met zand, water of klei. Bijvoorbeeld door een eierdoos of wc-rolletje in een zandbak te plaatsen. Hierdoor krijgen kinderen een sensorische ervaring.
• Beeldende vorming: Losse delen kunnen worden gebruikt om te schilderen, te kleuren of om vormen te maken. Bijvoorbeeld door doeken te gebruiken als sjaals of als tafelkleed.
• Open einde speelgoed: Losse delen kunnen worden gebruikt als bouwmaterialen of als middel voor creatieve projecten. Bijvoorbeeld door houten ringen of klosjes te gebruiken om een toren te bouwen.

Kosteloos of hergebruikte materialen

Een interessant aspect van losse delen is dat ze vaak kosteloos of hergebruikt kunnen worden. Bijvoorbeeld door rommelmarkten, kringloopwinkels of online platforms zoals Marktplaats te bezoeken. Hier vind je vaak mooie schatten die je kunt gebruiken in de kinderopvang. Denk aan troggen, weegschaals, eierdozen of wc-rolletjes. Deze materialen zijn vaak goedkoper dan traditioneel speelgoed en hebben bovendien een langere levensduur.

Uitdagingen en aandachtspunten

Hoewel losse delen veel voordelen bieden, zijn er ook enkele uitdagingen en aandachtspunten:

• Veiligheid: Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat losse delen veilig zijn voor kinderen. Denk aan scherpe hoeken, kleine onderdelen of materialen die kunnen worden ingeslikt.
• Begeleiding: Pedagogisch medewerkers moeten weten hoe ze losse delen het beste kunnen aanbieden en hoe ze kinderen kunnen ondersteunen bij hun creatieve processen.
• Ruimte en tijd: Het aanbieden van losse delen vereist vaak meer ruimte en tijd dan traditioneel speelgoed. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat er genoeg ruimte is voor creatief en vrij spel.

Conclusie

Losse delen vormen een krachtige tool in de kinderopvang. Ze bevorderen creativiteit, leren en ontwikkeling op een natuurlijke en speelse manier. Door losse delen aan te bieden, geef je kinderen de ruimte om te experimenteren, te ontdekken en hun eigen ideeën uit te werken. Dit is niet alleen prettig voor de kinderen, maar ook leerzaam en stimulerend.

Pedagogisch medewerkers kunnen losse delen effectief inzetten in combinatie met sensorisch spel, beeldende vorming en open einde speelgoed. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het materiaal veilig is en dat er voldoende begeleiding is. Bovendien is het mogelijk om losse delen kosteloos of hergebruikt te verkrijgen, wat een extra pluspunt is.

In de kinderopvang is het aanbod van losse delen een waardevolle aanvulling op het dagelijks werk. Het draagt bij aan de ontwikkeling van kinderen en biedt hen een speelse manier om te leren en te groeien.

Bronnen

1. Professionalisering en het jonge kind
2. Ska Kinderopvang blikt terug op een geslaagde zomer
3. Werk jij al met loose parts?
4. De wereld van spelen: open einde speelgoed en loose parts
5. T’Haartje 20, kinderdagverblijf
6. Wat is sensorisch spel?