Werkdruk in de kinderopvang: uitdagingen, gevolgen en aanpakstrategieën

De kinderopvangsector staat momenteel onder druk. Zowel de werkdruk als het ziekteverzuim zijn in de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Dit heeft gevolgen voor de kwaliteit van de zorg en de werksituatie voor medewerkers. In dit artikel worden de huidige stand van zaken, de oorzaken en mogelijke aanpakstrategieën beschreven, op basis van recente data en beleid. De focus ligt op het begrijpen van de complexiteit van werkdruk in de kinderopvang, met aandacht voor zowel de werknemers als de kinderen die deze medewerkers ondersteunen.

Werkdruk: een groeiend probleem

Een van de meest urgente thema’s in de kinderopvangsector is de toegenomen werkdruk. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) ervaren in het tweede kwartaal van 2022 61 procent van de medewerkers in de kinderopvang een (zeer) hoge werkdruk. Dit is het hoogste percentage sinds het CBS in 2019 begon met het meten van deze statistiek. Deze stijging is niet alleen zorgwekkend, maar ook duidelijk een signaal dat de huidige werksituatie niet duurzaam is.

De werkdruk heeft gevolgen voor de kwaliteit van de zorg die medewerkers aan kinderen kunnen bieden. Slechts een kwart van de werknemers in de kinderopvang is tevreden over de aandacht die ze kunnen geven aan de kinderen. In vergelijking met de sector zorg en welzijn als geheel, waar 38 procent van de werknemers zich genoeg aandacht kan schenken aan cliënten, is de situatie in de kinderopvang aanzienlijk slechter. Dit wijst op een kwaliteitsverlies dat niet alleen de kinderen raakt, maar ook de vertrouwen van ouders in de sector.

Ziekteverzuim en vacatures

De toegenomen werkdruk heeft ook directe gevolgen voor de aanwezigheden en de werkdruk op overige medewerkers. Het ziekteverzuim in de kinderopvang is aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde. In het derde kwartaal van 2022 lag het ziekteverzuim op 7,3 procent, wat betekent dat voor iedere 1000 te werken dagen er 73 verzuimd werden. Het landelijk gemiddelde was in dezelfde periode 5 procent, wat duidelijk maakt dat de kinderopvangsector extra belast is.

Naast het ziekteverzuim is ook de stijging van het aantal openstaande vacatures opvallend. In de coronaperiode zijn kinderopvangcentra meermalen geheel of gedeeltelijk gesloten, wat heeft geleid tot een tijdelijke afname van het gevoel van hoge werkdruk. Echter, sinds eind 2021, tijdens de laatste coronamaatregelen, is het aantal werknemers dat onder (zeer) hoge druk werkt, weer toegenomen. Bovendien is de vacaturegraad in de kinderopvang hoger dan ooit. Hoewel er meer werknemers zijn dan voorheen, is de vraag om deze medewerkers groter dan het aanbod.

Verplichte werkdrukmetingen

Om de situatie te onderzoeken en te verbeteren, is in de CAO Kinderopvang 2024 bepaald dat er minimaal eens per twee jaar een werkdrukmeting moet plaatsvinden. Deze meting is verplicht voor werkgevers en moet in samenwerking met de medezeggenschap worden uitgevoerd. Het doel van deze meting is om de huidige werkdruk in kaart te brengen en concrete stappen te ondernemen om deze te verlagen.

Volgens de CAO Kinderopvang 2024 is het belangrijk dat werkgever, medewerker en medezeggenschap gezamenlijk bijdragen aan een gezonde werkcultuur. Het uitvoeren van deze meting is niet alleen een verplichting, maar ook een noodzakelijke stap om de werkdruk in de kinderopvang aan te pakken. Door de uitkomsten serieus te nemen, kunnen kinderopvangorganisaties werken aan een gezondere en prettigere werkomgeving voor alle medewerkers. Dit is essentieel om de kwaliteit van de kinderopvang te waarborgen en ervoor te zorgen dat medewerkers met plezier en voldoening hun werk blijven doen.

Werkplezier als uitweg

Hoewel het verminderen van werkdruk vaak complex is en langdurig kan duren, is het vergroten van werkplezier een directe aanpakstrategie. Werkplezier helpt bij het verlagen van het gevoel van stress en versterkt de toewijding van medewerkers. Een van de manieren om werkplezier te vergroten is door te focussen op wat wél lukt. In plaats van alleen aandacht te besteden aan wat niet is gelukt, kunnen medewerkers zich richten op succesmomenten, zoals een geslaagde activiteit of een kind dat zich veilig voelde. Dit versterkt het gevoel van voldoening en draagt bij aan een positievere werksfeer.

Daarnaast is het belangrijk om het gevoel van werkdruk openlijk aan te kaarten. Erkennen dat het soms veel is, is de eerste stap naar het verminderen van stress. Door dit uit te spreken – naar collega’s of leidinggevenden – ontstaat er ruimte om de werkdruk bespreekbaar te maken en aan te pakken. Ook het bewust inzetten van eigen talenten kan bijdragen aan een betere werksituatie. Wanneer medewerkers weten waar hun sterktes liggen en deze kunnen inzetten, ontstaat er meer zin in het werk en een groter gevoel van controle.

Ondersteunende maatregelen en initiatieven

Om medewerkers te ondersteunen en de werkdruk te verlichten, zijn er diverse initiatieven en programma’s beschikbaar. Het platform “Kinderopvang Werkt!” helpt bijvoorbeeld kinderopvangorganisaties met het aanpakken van werkdruk en het vergroten van werkplezier. Er zijn webinars, workshops en masterclasses beschikbaar voor HR-medewerkers, leidinggevenden en management. Deze sessies zijn gratis en bieden praktische tools en inzichten om de werksituatie te verbeteren.

Een andere aanpak is het uitvoeren van regelmatige werkdrukmetingen en het omzetten van de uitkomsten in concrete acties. Hierbij is het belangrijk om niet alleen de klachten aan te kaarten, maar ook positieve ontwikkelingen te stimuleren. Bijvoorbeeld door het inzetten van medewerkers in functies die aansluiten bij hun passie of door het aanbieden van professionele ontwikkelingstrainingen.

Gevolgen voor kinderen en ouders

De toegenomen werkdruk heeft ook gevolgen voor kinderen en ouders. Wanneer medewerkers onder hoge druk werken, kan dat leiden tot verminderde aandacht, wat weer invloed heeft op de kwaliteit van de zorg die kinderen krijgen. Ouders kunnen dit merken in bijvoorbeeld het aantal geplande activiteiten, de communicatie of de emotionele ondersteuning die hun kind ontvangt.

Bovendien kan een hoge werkdruk leiden tot meer ziekteverzuim, wat op zijn beurt kan resulteren in schommelingen in de aanwezigheid van medewerkers. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot tijdelijke veranderingen in de groepssamenstelling of het aantal verantwoordelijke medewerkers. Ouders worden vaak betrokken bij het bespreken van de werkdruk en de kwaliteit van de zorg, wat helpt om transparantie en betrokkenheid te bevorderen.

Conclusie

Werkdruk in de kinderopvang is een urgente kwestie die zowel de werknemers als de kwaliteit van de zorg raakt. De cijfers van het CBS duidelijk maken dat een groot deel van de medewerkers onder (zeer) hoge druk werkt, wat leidt tot verminderde aandacht, hoger ziekteverzuim en openstaande vacatures. De CAO Kinderopvang 2024 biedt een juridische basis voor het uitvoeren van werkdrukmetingen, wat essentieel is om de situatie in kaart te brengen en concrete acties te ondernemen.

Het vergroten van werkplezier is een belangrijke strategie om de werkdruk te verlichten. Door succesmomenten te benadrukken, de werkdruk openlijk aan te kaarten en talenten bewust in te zetten, kan een positievere werksfeer worden gecreëerd. Daarnaast zijn er initiatieven en programma’s beschikbaar die kinderopvangorganisaties ondersteunen bij het aanpakken van werkdruk en het verbeteren van de werksituatie.

Het is van belang dat ook ouders en andere belanghebbenden betrokken worden bij het bespreken van de werkdruk en de kwaliteit van de zorg. Alleen door gezamenlijk aan een gezonde werkcultuur te werken, kan de kinderopvangsector haar doelstellingen behouden en het welzijn van kinderen waarborgen.

Bronnen

1. RTL Nieuws - Kinderopvang: vacatures, werkdruk, ziekte
2. Mar Research - Is het meten van werkdruk in de kinderopvang verplicht?
3. Werken bij Humankind - Van werkdruk naar werkgeluk in de kinderopvang
4. Kinderopvang.nl - Aan de slag met werkdruk en werkplezier
5. Kinderopvangtotaal.nl - Aanpak van werkdruk: focus op werkplezier
6. CBS - Ziekteverzuim en werkdruk in kinderopvang toegenomen na coronaperiode