Tijd voor kinderopvang: kwaliteit, samenwerking en educatie in de kinderopvangsector

In Nederland is de kinderopvangsector een essentieel onderdeel van het zorg- en onderwijsstelsel. Het biedt jonge kinderen een veilige, zorgzame en educatieve omgeving waarin ze zich kunnen ontwikkelen. De laatste jaren is er een sterke focus op de kwaliteit van kinderopvang, samenwerking tussen verschillende instellingen en de rol van voorschoolse educatie. Deze trends worden zichtbaar in de praktijk van kinderopvangorganisaties, zoals bijvoorbeeld kinderopvang Duimelot, die zich richten op een visie op opvoeding en kinderontwikkeling die geïnspireerd is op pedagoog Emmi Pikler.

Deze artikelen geeft een overzicht van de huidige stand van zaken in de kinderopvangsector, met aandacht voor kwaliteitsaspecten, samenwerking en educatieve kansen.

Kwaliteit van kinderopvang

De kwaliteit van kinderopvang is een centraal thema in beleid en praktijk. Kinderopvangorganisaties maken gebruik van de mogelijkheid om af te wijken van traditionele modellen zoals het vaste gezichtencriterium of het werken in één stamgroep. Deze flexibiliteit is onder andere gebruikt om kinderopvang te organiseren die beter aansluit bij de behoeften van jonge kinderen en hun ouders.

In 2022 was de kwaliteit van voorschoolse educatie in Nederland in de maatstaf van het 'waarderingskader' van de onderwijsinspectie voldoende tot goed. Toch zijn er ook kansen voor verbetering, zoals de samenwerking met ouders en de kwaliteit van het pedagogisch educatieve handelen. Dit laat zien dat er aandacht is voor het verbeteren van het onderwijsklimaat en de relatie tussen kinderopvang en ouders.

Samenwerking tussen instellingen

Een andere ontwikkeling is de sterkere samenwerking tussen kinderopvang, primair onderwijs en andere partners uit het welzijn en jeugdhulpstelsel. In een onderzoek van de HvA is gebleken dat samenwerking tussen deze partijen effectief kan zijn. Zo is er sprake van een scan die is ontwikkeld om de samenwerking tussen kinderopvangorganisaties en schoolbesturen in kaart te brengen. Meer dan 45 kinderopvangorganisaties en schoolbesturen zijn betrokken bij dit onderzoek. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen leiden tot verbeterde samenwerking en dus een betere start voor jonge kinderen.

Bovendien zijn er gesprekken geweest tussen kinderopvanggroepen en onderwijsbesturen, zoals Opmaat groep, Tangent en Xpect Primair uit Tilburg en SKOzoK in Zuid-Oost Brabant. Deze samenwerkingen zijn gericht op het realiseren van een rijke schooldag, waarin kinderen zowel leren als spelen en zich sociaal kunnen ontwikkelen. Dit is een onderdeel van de ambities van het kabinet om jonge kinderen een goed start in hun leven te bieden.

Pedagogisch visie en praktijk

De visie op kinderopvang speelt een grote rol in de praktijk van kinderopvangorganisaties. Bijvoorbeeld, Jeanine Mulder, medeauteur van "Vol Vertrouwen. Werken met dreumesen en peuters", is geïnspireerd op de visie van Emmi Pikler. In haar kinderopvang Duimelot legt ze de nadruk op een kindgerichte benadering, waarin kinderen vrij kunnen bewegen, ontdekken en zich op eigen tempo kunnen ontwikkelen. Deze visie is een alternatief voor meer instructieve of georganiseerde modellen van kinderopvang en educatie.

In de praktijk betekent dit dat kinderen ruimte krijgen om te experimenteren, te spelen en zich sociaal te ontwikkelen. De nadruk ligt op het vertrouwen in de eigenlijke groeimogelijkheden van kinderen en op het creëren van een omgeving die zowel veilig als uitnodigend is.

Voorschoolse educatie

Voorschoolse educatie is een belangrijk onderdeel van de kinderopvangsector. In 2022 was er sprake van een voldoende tot goede kwaliteit van voorschoolse educatie in Nederland. Voorschoolse educatie helpt kinderen zich voor te bereiden op het basisonderwijs, met name in het geval van kinderen met mogelijke taalachterstanden. Deze educatie kan bijvoorbeeld gericht zijn op het ontwikkelen van taalvaardigheden, sociale vaardigheden en het ontwikkelen van een positieve houding tegenover leren.

Er is sprake van een programma dat gericht is op de ontwikkeling van jonge kinderen. Dit programma, dat is opgestart in samenwerking met onderwijs, kinderopvang en gemeenten, is bedoeld om de kansengelijkheid van kinderen te vergroten. De visie is dat een optimale voorschoolse en vroegschoolse periode leidt tot een betere start in het onderwijs en daarmee tot een grotere kans op succes in het onderwijs.

Regels en kwaliteitsborging

De regels voor kinderopvang zijn in Nederland goed gereglementeerd. Een voorziening voor kinderopvang mag pas starten met de opvang als de gemeente hiervoor toestemming heeft gegeven. Dit gebeurt via een aanvraag tot exploitatie. Deze aanvraag kan verschillende redenen hebben, zoals het starten van een nieuwe organisatie, het verhuizen van een bestaande organisatie of het veranderen van de houder.

Bij gastouderopvang is het Gastouderbureau verantwoordelijk voor het aanvragen van toestemming. Een Gastouderbureau is een organisatie die gastouderopvang tot stand brengt en begeleidt. De opvang vindt dan plaats in de woning van een gastouder, zoals bijvoorbeeld opa en oma. De regels voor gastouderopvang zijn gericht op de veiligheid en de kwaliteit van de opvang. Zo moet er bijvoorbeeld zorg voor worden gedragen dat kinderen zich veilig en zorgzaam voelen en dat hun ontwikkeling wordt gesteund.

De rol van kinderopvang in de maatschappij

Kinderopvang speelt een belangrijke rol in de maatschappij. Het helpt ouders om hun werk en gezin te combineren. Daarnaast draagt het bij aan de ontwikkeling van jonge kinderen. In de kinderopvang leren kinderen te spelen, te delen, te communiceren en zich sociaal te ontwikkelen. Deze vaardigheden zijn essentieel voor het latere onderwijs en voor het leven in de maatschappij.

De kinderopvangsector is ook een onderdeel van het onderwijsachterstandenbeleid. Hierin wordt gekeken naar kinderen die extra hulp nodig hebben, zoals kinderen met een mogelijke taalachterstand. Door middel van voorschoolse educatie kunnen deze kinderen beter voorbereid worden op het basisonderwijs.

Uitdagingen en kansen

Hoewel de kinderopvangsector in Nederland goed ontwikkeld is, zijn er ook uitdagingen. Zo is er een kritisch standpunt van de PO-Raad, die vraagt om een kritisch kijk op het selectiemoment in het onderwijs. Ook is er een kritisch standpunt van de VO-raad, die pleit voor brede scholengemeenschappen en een herziening van het resultatenmodel onderwijs.

Een ander kritisch standpunt komt van de kinderopvangsector zelf. In een brief aan de Kamercommissie SZW vragen alle partijen in de kinderopvangsector aandacht voor de onwenselijke gevolgen van het nieuwe EHBO-systeem in de kinderopvang. Het huidige EHBO-systeem is volgens de sector beter dan het voorgestelde systeem, omdat het EHBO buiten de expertise van het ministerie valt.

Daarnaast zijn er ook kansen voor verbetering. Zo is er sprake van een onderzoek naar het slaapgedrag van baby’s in de kinderopvang. Slaap is belangrijk voor de vroege ontwikkeling van kinderen, maar er is nog weinig bekend over het verschil tussen slapen thuis en slapen in de kinderopvang. Dit onderzoek kan leiden tot betere inzichten en dus tot verbeteringen in de praktijk.

Conclusie

De kinderopvangsector in Nederland speelt een essentiële rol in de ontwikkeling van jonge kinderen. De kwaliteit van kinderopvang is goed, maar er zijn ook kansen voor verbetering, zoals de samenwerking met ouders en het pedagogisch educatieve handelen. Daarnaast is er een sterke focus op samenwerking tussen kinderopvang, primair onderwijs en andere partners uit het welzijn en jeugdhulpstelsel. Deze samenwerking draagt bij aan een betere start voor jonge kinderen en een rijke schooldag.

In de praktijk is er sprake van een kindgerichte benadering, zoals bij kinderopvang Duimelot, die geïnspireerd is op de visie van Emmi Pikler. Deze visie legt de nadruk op vrijheid, vertrouwen en het creëren van een omgeving die kinderen in staat stelt zich op eigen tempo te ontwikkelen.

De regels voor kinderopvang zijn goed gereglementeerd, maar er zijn ook kritieke standpunten over het EHBO-systeem en het selectiemoment in het onderwijs. Deze kritieke standpunten wijzen op de noodzaak voor een kritisch kijk op beleid en praktijk.

In de komende jaren is er sprake van een programma dat gericht is op de ontwikkeling van jonge kinderen. Dit programma is bedoeld om de kansengelijkheid van kinderen te vergroten en dus bij te dragen aan een gelijkwaardige start in het onderwijs.

Bronnen

1. kidsTUF.nl
2. Lokale regelgeving