Harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzalen: gevolgen en kansen

Sinds 1 januari 2018 zijn peuterspeelzalen formeel ondergebracht binnen de bredere categorie kinderopvang. Deze zogenaamde harmonisatie betekent dat zowel peuterspeelzalen als kinderdagverblijven dezelfde kwaliteitsnormen en regelgeving ondergaan. Het doel van deze harmonisatie is om gelijke kwaliteit en toegankelijkheid te garanderen voor alle kinderen, ongeacht het type opvang. Deze verandering heeft gevolgen voor de organisatie, financiering en aanbesteding van kinderopvang, maar biedt ook kansen om voorschoolse educatie en ontwikkeling op een eerlijker en consistenter basis te organiseren.

In dit artikel worden de achtergronden van de harmonisatie uitgelegd, de veranderingen die zijn doorgevoerd, de gevolgen voor ouders, instellingen en gemeenten besproken, en aandacht wordt besteed aan kritische kanten en toekomstige ontwikkelingen.

Wat is de harmonisatie?

De harmonisatie betreft de samenvoeging van de regelgeving rond peuterspeelzalen en kinderopvang. Voor deze veranderingen gold dat peuterspeelzalen en kinderdagverblijven verschillende kwaliteitsnormen en financieringsregelingen hadden. Peuterspeelzalen richtten zich vooral op kinderen van 0 tot 4 jaar en hadden een lichter kwaliteitskader dan kinderopvang. De harmonisatie heeft geleid tot een geldig kwaliteitskader dat voor beide vormen van opvang hetzelfde is.

De Wet harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk, aangenomen in 2018, is het juridische kader waarbinnen deze veranderingen zijn doorgevoerd. Deze wet zorgt ervoor dat peuterspeelzalen worden omgevormd tot kindercentra, waardoor ze onder dezelfde regels vallen als andere vormen van kinderopvang. Deze aanpassing maakt het mogelijk om een gelijke kwaliteit te waarborgen voor alle kinderen, ongeacht het type opvang.

Doelen van de harmonisatie

De doelen van de harmonisatie zijn duidelijk gesteld in de regelgeving en de achtergronddocumenten:

1. Gelijke kwaliteit voor alle kinderen: Door peuterspeelzalen en kinderopvang onder dezelfde kwaliteitsnormen te brengen, wordt gezorgd voor een consistente aanpak van de zorg voor jonge kinderen.
2. Toegankelijkheid voor werkende ouders: Werkende ouders moeten gelijke toegang hebben tot kinderopvang, ongeacht het type opvang. De harmonisatie helpt hierbij om de financiering en beschikbaarheid van plekken gelijk te trekken.
3. Eenheid in regelgeving en financiering: De regelgeving voor kinderopvang en peuterspeelzalen wordt samengevoegd, wat leidt tot eenduidigheid in toezicht, financiering en aanbesteding.
4. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE): De VVE richt zich op het vroegtijdig herkennen en ondersteunen van kinderen met ontwikkelingsachterstanden. De harmonisatie helpt hierbij om VVE-effectief te kunnen integreren in kinderopvang.

De Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en partners zoals Sociaal Werk Nederland (SWM) en de Belangengroep Kind (BMK) spelen een rol in de uitvoering en begeleiding van deze veranderingen.

Wat zijn de gevolgen voor ouders?

Voor ouders zijn de gevolgen van de harmonisatie onder meer:

• Gelijke toegang tot kinderopvangtoeslag: Ouders die voldoen aan de voorwaarden kunnen nu kinderopvangtoeslag ontvangen voor zowel kinderdagverblijven als voor de voormalige peuterspeelzalen.
• Breed aanbod van kinderopvang: De harmonisatie heeft geleid tot een bredere aanbieding van kinderopvangplekken, waardoor ouders meer keuzevrijheid hebben.
• Toegang tot langdurende opvang: Peuterspeelzalen kunnen na de harmonisatie ook langdurende opvang aanbieden, net als kinderopvang. Dit is vooral van belang voor ouders die langdurige opvang nodig hebben, bijvoorbeeld door flexibele werktijden of gezondheidsproblemen.

Een belangrijke aandachtspunt is dat de harmonisatie ook kan leiden tot vermindering van de beschikbaarheid van peuterspeelzalen in bepaalde regio’s, zoals achterstandswijken en kleine dorpen. De Belangengroep Kind benadrukt de noodzaak om deze instellingen te behouden, omdat ze vaak een essentiële rol spelen in de toegankelijkheid van kinderopvang voor kinderen in kwetsbare situaties.

Gevolgen voor kinderopvanginstellingen

De harmonisatie heeft ook grote gevolgen voor de organisaties die kinderopvang aanbieden:

• Omvorming van peuterspeelzalen tot kindercentra: Alle peuterspeelzalen zijn formeel omgevormd tot kindercentra, wat betekent dat ze voldoen aan dezelfde kwaliteitsnormen als andere vormen van kinderopvang.
• Aanbesteding in de marktsector: Volgens de VNG betekent de harmonisatie dat peuterspeelzalen nu onder de marktsector vallen. Dit betekent dat gemeenten peuterspeelzalen niet langer zelf kunnen beheren, maar dat ze moeten worden aangebested.
• Mogelijkheid tot langdurende opvang: Peuterspeelzalen kunnen nu ook langdurende opvang aanbieden, wat nieuwe mogelijkheden biedt voor flexibele werktijden en gezinsgezondheid.
• Samenwerking met buitenschoolse opvang: De harmonisatie maakt het mogelijk voor peuterspeelzalen om samen te werken met buitenschoolse opvang, wat leidt tot een gestructureerde aanpak van de opvang van kinderen van 0 tot 12 jaar.

Gevolgen voor gemeenten

Gemeenten zijn ook sterk betrokken bij de harmonisatie:

• Financiering van kinderopvang: Gemeenten hoeven sinds 2018 niet langer zelf te financieren voor de opvang van kinderen in peuterspeelzalen voor ouders die recht hebben op kinderopvangtoeslag. De financiering gebeurt nu via het landelijke systeem.
• Inkoop van plekken: Gemeenten kunnen plekken in peuterspeelzalen of kinderopvang inzetten via het landelijke systeem. Er is geen verwachting dat dit leidt tot problemen, aangezien de praktijk in gemeenten die al zijn omgevormd tot kindercentra aantoont dat het goed werkt.
• Toezicht en kwaliteit: Gemeenten blijven betrokken bij het toezicht op kwaliteit en veiligheid in kinderopvang. De Wet IKK (Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang) regelt de kwaliteitseisen en ondersteunt de toegankelijkheid van kinderopvang.

Kritische kanten en uitdagingen

Hoewel de harmonisatie veel voordelen biedt, zijn er ook kritische kanten:

• Segregatie: De Belangengroep Kind benadrukt dat het huidige systeem van VVE kan leiden tot segregatie, omdat kinderen met een achterstand vaak in een aparte groep worden geplaatst. Er is een dringend noodzaak om de ondersteuning van deze kinderen te integreren in de reguliere kinderopvang.
• Impact op achterstandswijken en kleine dorpen: De harmonisatie kan leiden tot het verdwijnen van peuterspeelzalen in bepaalde regio’s, wat de toegankelijkheid van kinderopvang kan beïnvloeden voor kinderen in kwetsbare situaties.
• Aanbestedingsproblemen: De VNG benadrukt dat de harmonisatie betekent dat peuterspeelzalen nu aanbestedbaar zijn in de marktsector. Oudere instellingen kunnen hierdoor in de problemen komen, vooral als ze niet in staat zijn om zich aan te passen aan de nieuwe regels.

De toekomst van kinderopvang

De harmonisatie is slechts het begin van een lang proces. De Wet IKK en het Akkoord Innovatie en Kwaliteit kinderopvang bieden richting voor de toekomstige ontwikkeling van kinderopvang in Nederland. Doel is om kinderopvang niet alleen beter toegankelijk te maken, maar ook de kwaliteit en het pedagogisch niveau te verbeteren.

Een belangrijke ontwikkeling is de uitbreiding van voorschoolse educatie (VVE). Deze aanpak richt zich op jonge kinderen met ontwikkelingsachterstanden, maar moet volgens de Belangengroep Kind worden ingebed in een bredere aanpak die alle kinderen ondersteunt. Het is van belang dat VVE niet leidt tot segregatie, maar dat kinderen met een achterstand ondersteund worden in reguliere groepen.

Conclusie

De harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzalen is een belangrijke stap in de richting van gelijke kwaliteit, toegankelijkheid en financiering van kinderopvang in Nederland. Door de samenvoeging van regelgeving en kwaliteitsnormen is er nu een consistente aanpak voor alle kinderen, ongeacht het type opvang. De gevolgen voor ouders, instellingen en gemeenten zijn omvangrijk, maar ook kansen zijn zichtbaar, zoals bredere toegang tot kinderopvang en een uitbreiding van de aanbieding van langdurende opvang.

Toch zijn er ook kritische kanten aan de harmonisatie, zoals de dreiging van segregatie en het mogelijke verdwijnen van instellingen in achterstandswijken. Het is belangrijk dat de overheid en sectorpartijen samenwerken om deze uitdagingen aan te kaarten en op te lossen.

In de toekomst zal kinderopvang verder moeten ontwikkelen in de richting van een systematische aanpak van zowel kwaliteit als toegankelijkheid, met aandacht voor de ontwikkeling van alle kinderen. De harmonisatie is slechts een begin, maar een cruciale basis voor de verdere verbetering van kinderopvang in Nederland.

Bronnen

1. Maatschappelijke kinderopvang - VVE & Harmonisatie
2. Wet harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk
3. Wet harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk
4. Wet kinderopvang - NJI
5. Staatsblad 2016, 59385 - Wet harmonisatie kinderopvang
6. VNG: Wet harmonisatie kinderopvang betekent aanbesteden peuterspeelzalen