Hand-voet-mondziekte in de kinderopvang: Informatie en hygienemaatregelen voor ouders en verzorgers

Hand-voet-mondziekte (HVM) is een veelvoorkomende, besmettelijke ziekte die vaak voorkomt bij kinderen in de kinderopvang, op de school of in peuterspeelzalen. De ziekte wordt veroorzaakt door verschillende virussen en wordt makkelijk verspreid via druppeltjes, contact of besmette voorwerpen. In Nederland komt de ziekte het vaakst voor in de zomer- en herfstmaanden. Hoewel de ziekte meestal mild verloopt, kan het voor kinderen pijnlijk en hinderlijk zijn, met pijnlijke blaasjes in de mond en rode vlekjes op handen en voeten. Voor ouders en verzorgers is het belangrijk om de symptomen en maatregelen te kennen om de verspreiding te beperken en kinderen zorg te bieden. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op wat hand-voet-mondziekte is, hoe het zich manifesteert, hoe het verspreid wordt, en welke hygienemaatregelen en richtlijnen gelden in de kinderopvang.

Wat is hand-voet-mondziekte?

Hand-voet-mondziekte is een virusziekte die zich vooral bij kinderen voordoet, maar ook bij volwassenen kan optreden. Het karakteristieke kenmerk van de ziekte is de aanwezigheid van pijnlijke blaasjes of vlekjes in en rond de mond, evenals op de handen en voeten. De ziekte wordt veroorzaakt door een aantal virussen, waarvan enterovirus EV-A71 en Coxsackie-virus de meest voorkomende zijn. De ziekte is niet te verwarren met mond- en klauwzeer bij dieren, dat strikt genomen geen betrekking heeft op mensen. Hand-voet-mondziekte is exclusief menselijk en besmettelijk, maar niet dodelijk.

De ziekte is erg besmettelijk. Iemand kan al besmettelijk zijn drie tot zeven dagen voor de klachten beginnen, en blijft besmettelijk tot weken na het verdwijnen van de symptomen. De ziekte wordt verspreid via druppeltjes bij hoesten en niezen, via besmet handen of via gemeenschappelijke voorwerpen zoals speelgoed, bestek of wc-brillen. Het virus kan zich ook verspreiden via vocht uit de blaasjes, wat extra voorzichtigheid vereist bij het omgaan met ziektegevallen.

Wat zijn de symptomen van hand-voet-mondziekte?

Niet iedereen die het virus oploopt, ontwikkelt ook symptomen. Sommige kinderen kunnen besmet raken zonder dat ze ziek voelen. Als er wel symptomen optreden, zijn deze meestal licht en duren ongeveer een week tot twee weken. Typische klachten zijn:

• Pijnlijke blaasjes of vlekjes in en rond de mond
• Rode vlekjes of uitslag op handen, voeten en soms de billen
• Keelpijn of pijn bij het eten en drinken
• Lichte koorts
• Snotterig worden
• Hoesten
• Geen zin om te eten
• Buikpijn

Hoewel de ziekte meestal mild verloopt, is het belangrijk om bij jonge kinderen, zoals pasgeborenen of baby’s, extra alert te zijn. Een pasgeboren baby met hand-voet-mondziekte kan hoge koorts ontwikkelen of zelfs suf worden. In dat geval dient de huisarts direct te worden geïnformeerd.

Is hand-voet-mondziekte te voorkomen?

Hoewel er geen vaccin bestaat tegen hand-voet-mondziekte, kunnen er wel maatregelen genomen worden om de verspreiding te beperken. Het virus verspreidt zich snel in collectieve opvangsituaties, zoals kinderopvang, peuterspeelzalen en scholen. Daarom is het van belang dat zowel ouders als verzorgers zich bewust zijn van de hygienemaatregelen die kunnen helpen bij het voorkomen van een uitbraak.

De belangrijkste preventiemaatregelen zijn:

• Handen wassen: Regelmatig wassen van de handen met water en zeep, zowel voor als na het toiletbezoek, na het spelen met speelgoed en voor het eten, is essentieel. Verzorgers en ouders moeten dit voorbeeld geven aan kinderen.
• Hoesten en niezen in de elleboog of zakdoek: Dit helpt om druppeltjes te beperken. Zakdoeken moeten direct worden weggegooid.
• Vermeden contact met vocht uit blaasjes: Dit voorkomt een extra verspreiding van het virus.
• Goede ventilatie: Zorg voor voldoende luchtverversing in ruimtes door ramen en deuren op een kier te zetten.
• Schoonmaken en desinfecteren: Speelgoed en voorwerpen die vaak in de mond worden genomen, moeten elke dag schoongemaakt worden met gewoon schoonmaakmiddel.
• Voorzichtig omgaan met besmet materiaal: Voorkom dat kinderen speelgoed of voorwerpen delen die mogelijk besmet zijn.

Wat is de rol van de kinderopvang bij een uitbraak?

In de kinderopvang is het belangrijk om zowel ouders als kinderen op de hoogte te houden van een mogelijke uitbraak van hand-voet-mondziekte. Omdat de ziekte al besmettelijk is voordat klachten optreden, is het ondoordacht om kinderen met de ziekte van school of uit de opvang te weren. Dit helpt namelijk niet om de verspreiding te voorkomen. Bovendien kan een kind besmet raken zonder dat het ziek voelt.

Toch is het belangrijk om de pedagogische medewerkers of leerkrachten op de hoogte te stellen van een besmetting bij een kind. Zij kunnen samen met de GGD andere ouders informeren zodat zij alert zijn op mogelijke symptomen bij hun eigen kind. In sommige gevallen kunnen extra hygienemaatregelen genomen worden, zoals extra schoonmaak of extra aandacht voor handenwassen.

Een deurbriefje kan worden aangebracht op de deur van de groep of op het speelplein. Het deurbriefje informeert ouders en bezoekers over de aanwezigheid van de ziekte en geeft uitleg over wat ouders kunnen doen en of het zin heeft om hun kind te houden. Deze briefjes zijn bedoeld om transparantie te bieden en ouders te informeren zonder paniek te veroorzaken.

Wat moet ik doen als mijn kind ziek is?

Als uw kind hand-voet-mondziekte heeft, is het belangrijk om de volgende richtlijnen te volgen:

• Geef voldoende vloeistof: Zorg dat uw kind voldoende drinkt. Vermijd vruchtensappen, omdat deze pijn kunnen veroorzaken bij pijnlijke blaasjes in de mond.
• Rust en buitenactiviteiten: Uw kind kan gewoon naar buiten. Zorg voor voldoende rust.
• Pijnbestrijding: Als uw kind last heeft van pijnlijke blaasjes, kan paracetamol gebruikt worden. Raadpleeg de huisarts of apotheek voor de juiste dosering.
• Geen schoolweken: Zolang uw kind zich goed voelt, kan het gewoon naar school of de opvang. Het is niet nuttig om te houden, omdat de ziekte al besmettelijk is voordat klachten optreden.
• Inlichten van leerkrachten: Informeer de pedagogische medewerker of leerkracht zodat zij andere ouders kunnen informeren en extra maatregelen kunnen nemen.

Wanneer moet ik de huisarts bellen?

In de meeste gevallen verloopt hand-voet-mondziekte mild en is er geen medische hulp nodig. Echter, in sommige gevallen dient de huisarts geïnformeerd te worden, bijvoorbeeld:

• Als uw kind hoge koorts ontwikkelt.
• Als uw kind niet wil eten of drinken en tekenen van uitdroging toont.
• Als uw kind suf of duizelig lijkt.
• Als uw kind jonger is dan 1 jaar en ziek is.
• Als er klachten zijn van hersenvliesontsteking of andere ernstige symptomen.

In het geval van een pasgeboren baby met hand-voet-mondziekte is het belangrijk om meteen de huisarts te informeren, omdat jonge baby’s kwetsbaarder zijn voor complicaties.

Hygienemaatregelen in de kinderopvang

In de kinderopvang zijn er richtlijnen voor hygiëne die van toepassing zijn bij ziektegevallen zoals hand-voet-mondziekte. Deze richtlijnen zijn uitgewerkt door gezondheidsinstanties zoals RIVM en GGD en zijn bedoeld om de verspreiding van besmettelijke ziekten te beperken. De belangrijkste hygienemaatregelen zijn:

• Handen wassen: Zorg dat kinderen, ouders en medewerkers hun handen vaak wassen met water en zeep. Dit voorkomt de verspreiding van het virus via contact.
• Hoest- en niezregels: Iedereen hoest en neuzt in de elleboog of in een papieren zakdoek. Zakdoeken moeten direct worden weggegooid.
• Schoonmaken en desinfecteren: Speelgoed en voorwerpen die vaak in de mond worden genomen, moeten elke dag schoongemaakt worden met gewoon schoonmaakmiddel.
• Ventilatie: Zorg voor voldoende luchtverversing in de ruimtes van de opvang.
• Isolatie van blaasjes: Raak het vocht uit de blaasjes niet aan, omdat het besmettelijk is.
• Melding van ziektegevallen: Ziektegevallen zoals hand-voet-mondziekte zijn meldingsplichtig als er twee of meer personen binnen twee weken dezelfde uitslag hebben. De GGD wordt dan ingelicht.

Conclusie

Hand-voet-mondziekte is een veelvoorkomende, besmettelijke ziekte die vaak optreedt bij kinderen in de kinderopvang of op school. De ziekte verloopt meestal mild, maar kan pijnlijk zijn en hinderlijk voor kinderen zijn. Het virus verspreidt zich snel via druppeltjes, contact of besmette voorwerpen. Omdat de ziekte al besmettelijk is voordat klachten optreden, is het ondoordacht om kinderen van school of uit de opvang te weren. Het is belangrijk dat ouders en verzorgers zich bewust zijn van de symptomen en hygienemaatregelen die kunnen helpen bij het voorkomen van de verspreiding van de ziekte. In de kinderopvang is het belangrijk om andere ouders op de hoogte te houden en extra hygienemaatregelen te nemen. Als een kind ziek is, is het essentieel om voldoende vloeistof te geven, rust te bieden en de leerkracht op de hoogte te stellen. In ernstige gevallen of bij jonge baby’s dient de huisarts geïnformeerd te worden. Door samenwerking tussen ouders, verzorgers en gezondheidsinstanties kan de verspreiding van hand-voet-mondziekte beperkt worden en kinderen de beste zorg en bescherming krijgen.

Bronnen

1. GGD Gelderland Zuid – Infectieziekten en hygiëne
2. RIVM – Hand-voet-en-mondziekte
3. KekeMama – Hand-voet-en-mondziekte
4. Kiddi – Hand-voet-mondziekte
5. Thuisarts.nl – Hand-voet-en-mondziekte
6. RIVM – Documenten – Hand-voet-en-mondziekte deurbriefjes