Kabinet verder op weg naar bijna gratis kinderopvang, maar uitstel en bezuinigingen maken plannen complex

Het kabinet werkt verder aan de inwerkingtreding van een nieuw financieringsstelsel voor de kinderopvang, waarbij het doel is om de kinderopvang voor werkende ouders bijna gratis te maken. Hoewel het idee van inkomensonafhankelijke vergoedingen al in 2021 in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte IV stond, is de tijdslijn voor de invoering meerdere keren aangepast. Inmiddels is het plan uitgesteld tot 2029, en zijn er tegelijkertijd bezuinigingen genomen op de financiering van de sector. De uitdagingen rondom het personeelstekort, de groeiende vraag naar kinderopvang en het opstellen van een nieuw stelsel maken de plannen complex en voor ouders en instellingen onzeker.

De plannen voor bijna gratis kinderopvang

In het plan van het huidige kabinet is het doel om vanaf 2029 een nieuw financieringsmodel voor de kinderopvang in te voeren. Dit model houdt in dat de overheid voor 96 procent van de kosten van de kinderopvang zorgt, zolang de uurtariezen binnen het maximumtarief van de overheid vallen. Werkende ouders zouden dan slechts een kleine eigen bijdrage hoeven te betalen, waardoor de kinderopvang voor de meeste gezinnen aanzienlijk goedkoper zou worden.

Het huidige stelsel is gebaseerd op de kinderopvangtoeslag, waarbij ouders het bedrag voor de opvang eerst zelf betalen en daarna een deel van de kosten terugverdienen via de overheid. Het nieuwe model wil dit systeem vervangen door directe betaling aan de kinderopvanginstellingen. Dit zou betekenen dat ouders minder administratieve rompslomp hebben en dat instellingen directer financieel ondersteund worden.

Tijdslijn en uitstel

De tijdslijn voor de invoering van dit nieuwe model is meerdere keren aangepast. Het oorspronkelijke doel was dat het stelsel in 2025 zou ingaan. In 2022 stelde het vorige kabinet de invoering echter uit tot 2027, onder meer vanwege het groeiende personeelstekort in de sector. In 2025 besloot het huidige kabinet om het plan opnieuw met twee jaar uit te stellen, naar 2029. Dit is nu het geplande tijdstip voor de volledige invoering van het nieuwe financieringsmodel.

Hoewel het kabinet in november 2024 nog had bevestigd dat het plan in 2027 zou worden ingevoerd, is nu duidelijk dat het kabinet meer tijd nodig heeft om het nieuwe stelsel voor te bereiden. Ondanks de groeiende vraag naar kinderopvang en het feit dat het personeelstekort zich vooral verder heeft verergerd, heeft het kabinet besloten om de invoering te vertragen.

Bezuinigingen en financiering

Een ander aspect van het plan is dat het kabinet-Schoof heeft besloten om in 2026 te besparen op de kinderopvang. In het plan staat dat de uurtariezen van kinderopvanginstellingen niet aangepast zullen worden aan de inflatie, wat betekent dat ouders in de toekomst waarschijnlijk een groter deel van de kosten zelf moeten betalen. De overheid stopt namelijk met het jaarlijks verhogen van het maximumtarief dat wordt vergoed, terwijl instellingen hun tarieven wel verhogen door de oplopende kosten.

Deze bezuiniging levert de overheid een besparing op van 254 miljoen euro. Het is echter een tegengestelde aanpak van de plannen voor bijna gratis kinderopvang, die in totaal 2,9 miljard euro kosten. Het kabinet wil de kosten van het nieuwe stelsel op lange termijn compenseren met extra middelen die worden vrijgemaakt uit andere delen van het begrotingssysteem.

Invloed op de sector

Het personeelstekort in de kinderopvangsector is een van de belangrijkste uitdagingen die het kabinet moet aanpakken. In 2024 was er al een tekort van 6000 werknemers, en dit tekort wordt in 2033 verwacht te groeien tot 42.000. Ondanks de groeiende vraag naar kinderopvang, is het voor instellingen steeds lastiger om genoeg personeel aan te nemen. Dit heeft gevolgen voor de kwaliteit van de zorg en de beschikbaarheid van plekken.

Het nieuwe financieringsstelsel zou moeten leiden tot meer investeringen in de sector, waardoor instellingen meer personeel kunnen aannemen en groeien. Echter, het uitstel van het plan betekent dat deze investeringen langer op zich laten wachten. Het kabinet heeft wel besloten om in 2026 al 199 miljoen euro extra te investeren in de kinderopvangtoeslag, wat een eerste stap is in de richting van het nieuwe model.

Groeiende vraag naar kinderopvang

De vraag naar kinderopvang is in de afgelopen jaren toegenomen. In 2024 maakten ongeveer 911.000 kinderen gebruik van een crèche, peuterschool, buitenschoolse opvang of opvang bij een gastouder. Deze groei is te verklaren door de wens van ouders om langer aan het werk te blijven en meer kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar die in opvang verkeren. Het kabinet ziet dit als een positief ontwikkeling, omdat het bijdraagt aan de economische participatie van ouders, vooral vrouwen.

De groeiende vraag heeft echter ook gevolgen voor de beschikbaarheid van plekken en de kwaliteit van de zorg. Het kabinet benadrukt in zijn brief aan de Tweede Kamer dat het belangrijk is om zowel de vraag als het aanbod in evenwicht te houden. Het nieuwe financieringsstelsel moet hierbij een rol spelen, maar de uitstel van de invoering zorgt voor onzekerheid bij ouders en instellingen.

Inkomensafhankelijke vergoedingen

Momenteel is de vergoeding voor de kinderopvang afhankelijk van het inkomensniveau van de ouders. Werkende ouders met een hoger inkomen krijgen bijvoorbeeld minder vergoeding dan ouders met een laag inkomen. In het nieuwe model wil het kabinet deze inkomensafhankelijkheid wegwerken. Vanaf 2029 zou de vergoeding voor alle werkende ouders 96 procent bedragen, ongeacht hun inkomensniveau.

De overgang naar dit model is echter complex. Het kabinet heeft besloten om de vergoeding stapsgewijs te verhogen, zodat de sector tijd heeft om zich aan te passen. In 2026 krijgen ouders met een gezamenlijk inkomen tot ongeveer 55.000 euro al recht op het maximale vergoedingspercentage van 96 procent. In 2027 wordt dit uitgebreid tot middeninkomens, en in 2029 geldt het voor alle werkende ouders.

De rol van de overheid

De overheid ziet de kinderopvang als een belangrijk onderdeel van de maatschappelijke participatie. Door de kosten van de opvang voor werkende ouders te verlagen, wordt het voor ouders makkelijker om langer aan het werk te blijven. Dit heeft positieve gevolgen voor de economie, de kinderontwikkeling en de gelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Het kabinet benadrukt in zijn brief aan de Tweede Kamer dat het belangrijk is om de kinderopvang niet alleen betaalbaar te maken, maar ook van goede kwaliteit. Het nieuwe financieringsmodel moet daarom ook leiden tot investeringen in personeel, opleidingen en infrastructuur. Het uitstel van de invoering betekent echter dat deze investeringen langer op zich laten wachten.

Conclusie

Het kabinet werkt verder aan de invoering van een nieuw financieringsstelsel voor de kinderopvang, waarbij het doel is om de kinderopvang voor werkende ouders bijna gratis te maken. Hoewel het idee al in 2021 werd aangekondigd, is de invoering meerdere keren uitgesteld. De huidige plannen lopen nu tot 2029, wat betekent dat ouders en instellingen nog enkele jaren moeten wachten op het nieuwe model.

De besparingen op de kinderopvangtoeslag in 2026 en het groeiende personeelstekort maken de plannen complex. Het kabinet wil echter doorwerken aan de belofte van een betaalbare kinderopvang voor alle werkende ouders. De stapsgewijze invoering van de nieuwe vergoedingen en de extra investeringen in de sector zijn belangrijke onderdelen van deze plannen. Het blijft echter afwachten of het kabinet in staat is om de uitdagingen rondom het personeelstekort en de groeiende vraag adequaat aan te pakken.

Bronnen

1. Gratis kinderopvang voor alle ouders. Dat plan, dat in 2021 in het regeerakkoord stond van het kabinet-Rutte IV, staat nog steeds overeind.
2. Bijna gratis kinderopvang weer op de lange baan geschoven
3. Kabinet zet goedkopere kinderopvang in 2027 door, ondanks personeelstekort
4. Kabinet zet nieuwe stap naar bijna gratis kinderopvang voor werkende ouders
5. Den Haag 28.04.2025 – Het kabinet zet in 2026 een volgende stap naar bijna gratis kinderopvang voor werkende ouders
6. Voorjaarsnota 2025: bijna gratis kinderopvang opnieuw uitgesteld