Kinderopvang in Nederland: Uitdagingen, kosten en toekomstplannen
juli 20, 2025
De kwaliteit en veiligheid van kinderopvang zijn van groot belang voor de ontwikkeling van jonge kinderen. In Nederland is het een wettelijke plicht dat voorzieningen voor kinderopvang aan een aantal eisen voldoen. De GGD speelt een centrale rol bij het toezicht op deze eisen. Deze artikel geeft een overzicht van de wettelijke eisen, het toezichtproces, en de rol van de GGD in het toezicht op kinderopvang, op basis van de beschikbare informatie.
Toezicht door de GGD
De GGD houdt jaarlijks toezicht op kinderopvanglocaties zoals kinderdagverblijven, buitenschoolse opvang, gastouderbureaus en gastouders. Het toezicht wordt zowel aangekondigd als onaangekondigd uitgevoerd. Het doel van dit toezicht is om te controleren of de instellingen zich houden aan de wettelijke eisen die vastgelegd zijn in de Wet kinderopvang (WKO). Deze wet stelt eisen op het gebied van registratie, pedagogisch klimaat, veiligheid, gezondheid, accommodatie, personeel en communicatie met ouders.
Toezichtbezoeken worden uitgevoerd door toezichthouders die inspectieonderdelen beoordelen. Deze onderdelen zijn onder meer:
- Pedagogisch beleid en praktijk
- Voorschoolse educatie
- Deskundigheid van het personeel
- Veiligheids- en gezondheidsbeleid en praktijk
- Meldcode kindermishandeling
- Oppervlakten en inrichting van de ruimtes
- Groepsgrootte en het aantal kinderen per beroepskracht
- Informatie voor en inspraak van ouders
- Omgang met klachten
- Administratie (vooral bij gastouderbureaus)
Na elk bezoek schrijft de GGD een inspectierapport. Deze rapporten zijn openbaar en beschikbaar via het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen. In het rapport worden aandachtspunten genoemd en eventuele verbeterpunten aangestipt. Als er sprake is van overtredingen, kan de GGD in overleg treden met de instelling om verbeteringen aan te brengen. Indien deze niet binnen de gegeven termijn worden gerealiseerd, kan er sprake zijn van verzwarende omstandigheden, wat kan leiden tot maatregelen door de gemeente.
Wettelijke kwaliteitseisen
De wettelijke kwaliteitseisen zijn vastgelegd in de Wet kinderopvang en zijn bedoeld om een veilige en stimulerende omgeving te waarborgen voor jonge kinderen. Kinderopvang moet worden gegeven in een gezonde en veilige omgeving, waar kinderen de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Deze eisen zijn gericht op zowel de fysieke als de pedagogische kwaliteit van de opvang.
Een belangrijk aspect van de kwaliteitseisen is de voorschoolse educatie (VE), die in kinderdagverblijven en peuterspeelzalen wordt gegeven. De GGD beoordeelt of aan de kwaliteitseisen voor deze educatie is voldaan. Dit gebeurt in opdracht van de gemeente en volgens een wettelijk toetsingskader.
Daarnaast wordt er toezicht gehouden op het aantal kinderen per beroepskracht en de groepsgrootte, om te zorgen dat de zorg voor kinderen van voldoende kwaliteit is. Ook de hygiëne en veiligheid in de instelling worden gecontroleerd. Bijvoorbeeld, in de kinderopvang gelden richtlijnen voor het bereiden van voedsel, het wassen van handen en het gebruik van handschoenen. Volgens de richtlijnen heeft handen wassen met water en vloeibare zeep de voorkeur boven het gebruik van handdesinfectiemiddel. Het gebruik van handschoenen wordt niet aangeraden tenzij er sprake is van een verhoogd risico op besmetting.
Risicogestuurd toezicht
Een belangrijk aspect van het toezicht is dat de GGD risicogestuurd toezicht uitoefent. Dit betekent dat de aandacht vooral gericht is op instellingen of situaties die het meest in de problemen zitten. Hierdoor kan het toezicht efficiënter worden uitgevoerd, zonder dat er te veel belasting komt op goede instellingen. Dit toezicht wordt ook wel selectief toezicht genoemd.
Het risicogestuurde beleid houdt ook in dat de GGD in overleg gaat met instellingen als er aandachtspunten worden gevonden. Dit overleg is bedoeld om verbeteringen aan te brengen zonder direct strafmaatregelen. Deze aanpak is onderdeel van het instrument "overleg en overreding" dat landelijk is ingevoerd. Het doel is om samen met de instellingen tot verbeteringen te komen, waarbij de GGD een essentiële rol speelt. Gemeenten, toezichthouders en kinderopvanginstellingen werken hierbij samen.
De rol van de gemeente
De gemeente is verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van de kwaliteit van kinderopvang. De GGD voert het toezicht uit en rapporteert aan de gemeente. Als er sprake is van overtredingen en verbeteringen niet zijn gerealiseerd, kan de gemeente handhavingsmaatregelen nemen. Deze maatregelen zijn vastgelegd in het lokale handhavingsbeleid kinderopvang van de gemeente.
De houders van kinderopvangvoorzieneingen zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun instelling. Het is aan hen om te zorgen dat de eisen worden nageleefd en dat eventuele verbeterpunten worden aangepakt. De GGD helpt hierbij door middel van toezicht, overleg en rapportage.
Wat als iets niet in orde is?
Als een toezichthouder bij een inspectie vaststelt dat er aandachtspunten zijn, kan het instellen dat er sprake is van een overtreding. In dat geval wordt de instelling geacht om verbeteringen aan te brengen binnen een bepaalde termijn. Als deze verbeteringen niet binnen de termijn zijn gerealiseerd, kan de GGD dit rapporteren aan de gemeente, die dan eventueel maatregelen kan nemen.
Ouders en andere betrokkenen kunnen ook zelf aangifte doen als ze twijfels hebben over de kwaliteit van een kinderopvanglocatie. De GGD biedt een klachtenprocedure aan, waarbij aangifte kan worden gedaan over eventuele tekortkomingen. Na verwerking van de klacht wordt de instelling opnieuw geïnspecteerd.
Veiligheid en hygiëne in de kinderopvang
Veiligheid en hygiëne zijn essentiële onderdelen van het toezicht op kinderopvang. In de kinderopvang gelden richtlijnen voor het bereiden en geven van voedsel, het wassen van handen, het verschonen van luiers en het verzorgen van wonden. Deze richtlijnen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en zijn bedoeld om het risico op infectieoverdracht te beperken.
Een belangrijk advies is dat handen wassen met water en vloeibare zeep de voorkeur heeft boven het gebruik van handdesinfectiemiddel. Ook is het gebruik van handschoenen niet aangeraden, tenzij er sprake is van een verhoogd risico op besmetting. De richtlijnen adviseren ook om kunstnagels te vermijden, omdat onderzoek heeft aangetoond dat medewerkers met kunstnagels vaker en meer micro-organismen op hun handen hebben dan medewerkers zonder kunstnagels.
Toezicht op gastouderopvang
Naast kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang wordt ook toezicht gehouden op gastouderopvang. Hierbij wordt gecontroleerd of de gastouders aan de wettelijke eisen voldoen. Gastouderbureaus worden gecontroleerd op hun administratie, pedagogisch beleid, veiligheid en hygiëne. Ook wordt gekeken naar de kwaliteit van de zorg die wordt gegeven en of de gastouders voldoende deskundig zijn om kinderen te verzorgen.
De GGD voert jaarlijks inspecties uit bij gastouderbureaus en een geselecteerd aantal gastouders. Ook hier geldt het risicogestuurde beleid, wat betekent dat de aandacht vooral gericht is op instellingen of situaties die het meest in de problemen zitten.
Samenwerking met andere instanties
Bij het toezicht op kinderopvang werkt de GGD samen met andere instanties, zoals de Arbeidsinspectie, Bouw- en Woningtoezicht, Brandweer en de Voedsel- en Warenautoriteit. Deze instanties controleren respectievelijk het arbeidsrecht, de bouw- en woningwet, de brandveiligheid en de voedselveiligheid. Deze samenwerking zorgt ervoor dat alle relevante aspecten van kinderopvang worden gecontroleerd en dat er geen sprake is van tekortkomingen.
Toezicht en uniformiteit
Het doel van het toezicht is om de kwaliteit van kinderopvang in het hele land te waarborgen. De GGD’s worden ondersteund door GGD GHOR Nederland, die de taak heeft om de GGD’s bij het toezicht op kinderopvang te ondersteunen en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) te adviseren. Hierdoor wordt de kwaliteit en uniformiteit van het toezicht gewaarborgd.
GGD GHOR Nederland speelt ook een rol bij het bevorderen van de kwaliteit van het toezicht en het uitwisselen van kennis tussen de verschillende GGD’s. Hierdoor kan ervaring gedeeld worden en kan het toezicht op kinderopvang op een consistente manier worden uitgevoerd.
Conclusie
Het toezicht op kinderopvang is van groot belang voor de veiligheid en kwaliteit van de zorg voor jonge kinderen. De GGD speelt een centrale rol bij het uitvoeren van dit toezicht en houdt jaarlijks controle op kinderopvanglocaties. Het toezicht is gericht op wettelijke eisen, pedagogische kwaliteit, veiligheid, hygiëne en communicatie met ouders. De GGD werkt risicogestuurd, wat betekent dat de aandacht vooral gericht is op instellingen of situaties die het meest in de problemen zitten. Hierdoor kan het toezicht efficiënter worden uitgevoerd en kan de kwaliteit van kinderopvang in het hele land worden gewaarborgd.
De rol van de gemeente is om te zorgen voor handhaving in geval van overtredingen, terwijl de houders van kinderopvangvoorzieneingen zelf verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van hun instelling. Ouders en betrokkenen kunnen aangifte doen als ze twijfels hebben over de kwaliteit van een kinderopvanglocatie. De GGD biedt een klachtenprocedure aan, waarbij aangifte kan worden gedaan over eventuele tekortkomingen.
In samenvatting is het toezicht op kinderopvang een essentieel onderdeel van de zorg voor jonge kinderen en draagt het bij aan een veilige, stimulerende en kwalitatieve opvang.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
