Analyse van de doelgroep in de kinderopvang: toegang, bereik en ondersteuning

De kinderopvang speelt een essentiële rol in de vroege kindertijd, waarin kinderen zich sociaal, cognitief en emotioneel ontwikkelen. In gemeenten zoals Bloemendaal zijn er gerichte programma’s zoals het Voor- en vroegschoolse educatie (VVE)-programma, die gericht zijn op kinderen uit bepaalde doelgroepen. Deze doelgroepen worden gedefinieerd op basis van sociale, economische en taalgerelateerde factoren, en het bereik van dergelijke programma’s is van groot belang voor de effectiviteit van de ondersteuning die wordt geboden.

In dit artikel wordt een gedetailleerde analyse gegeven van de doelgroepen binnen de kinderopvang in Bloemendaal, met aandacht voor de criteria voor deelname, het bereik van de programma’s, de samenwerking tussen instellingen en de kwaliteit van de educatieve aanbieding. Daarnaast wordt ingegaan op de rol van JGZ Kennemerland bij het indiceren van kinderen, de organisatie van het toeleidingsproces en de doorgaande leerlijn naar de basisschool.

Doelgroepdefinitie en criteria

Om een kind binnen het VVE-programma in aanmerking te laten komen, moet het voldoen aan één of meer van de volgende criteria:

1. Opleidingsniveau van ouders/verzorgers is lager dan vmbo gl. Dit betekent dat ten minste één ouder of verzorger minder heeft opgeleid dan het niveau van het voortgezet onderwijs.
2. Risico op taalachterstand. Een kind dat risico loopt op taalachterstand in het Nederlands kan in aanmerking komen voor VVE, zolang het aanbod passend is om dit risico te verkleinen.
3. Geconstateerde ontwikkelingsachterstand. Wanneer een kind een ontwikkelingsachterstand heeft die belemmerend is voor de Nederlandse taalontwikkeling, kan het VVE-aanbod een passende ondersteuning bieden.

Het beoordelen van deze criteria wordt uitgevoerd door JGZ-professionals, op basis van eigen expertise of een indicatieverzoek van een externe professional of pedagogisch medewerker. De sociale omgeving van het kind, de taal die de primair verzorgende persoon spreekt, en eventuele schuldenproblematiek zijn belangrijke factoren bij de beoordeling.

Het is belangrijk om te benadrukken dat kinderen van expats (ouders die korter dan drie jaar in Nederland blijven of van plan zijn te blijven) niet langer in de Bloemendaalse doelgroep vallen en dus geen VVE-indicatie krijgen.

Analyse van doelgroep en bereik

In de gemeente Bloemendaal is een doelgroepanalyse uitgevoerd op basis van peildatums. Uit deze analyses blijkt dat in de periode 2018 tot en met 2020 het aantal kinderen tussen 2,5 en 4 jaar dat in aanmerking komt voor een VVE-indicatie, stabiel is gebleven. In 2020 waren er 357 kinderen in deze leeftijdscategorie, waarvan 35 (10%) in aanmerking kwamen voor een VVE-indicatie.

Het bereik van het programma (het percentage kinderen dat daadwerkelijk is geplaatst in een VVE-geregistreerde voorziening) is gedaald van 45% in 2018 naar 32% in 2019, om daarna iets te stijgen naar 34% in 2020. Deze ontwikkeling wijst op een uitdaging in het bereiken van de doelgroep, ondanks het aanbod dat beschikbaar is.

Aanbod van VVE-geregistreerde voorzieningen

In Bloemendaal zijn er drie van de 17 voorschoolse voorzieningen die geregistreerd zijn voor VVE. Deze locaties zijn gevestigd in de dorpskernen Bloemendaal en Vogelenzang. Totaal zijn er 48 kinderplekken beschikbaar die toegewezen kunnen worden aan kinderen met een VVE-indicatie. Elk van deze locaties biedt 16 plekken, maar niet alle plekken zijn automatisch beschikbaar voor kinderen met VVE-indicatie. Dit is vanwege de noodzaak om de balans tussen kinderen met en zonder VVE-indicatie te bewaren, om de kwaliteit van de educatieve omgeving te waarborgen.

De drie VVE-geregistreerde voorzieningen zijn:

• 't Vogelnest, gevestigd in Vogelenzang, door Les Petits beheerd.
• De Tovenaartjes, gevestigd in Bloemendaal, door Les Petits beheerd.
• KDV Dennenweg 14, gevestigd in Bloemendaal, door Partou beheerd.

Toeleiding en samenwerking

Het toeleidingsproces van kinderen naar VVE-geregistreerde voorzieningen wordt sterk ondersteund door JGZ Kennemerland. Het consultatiebureau van JGZ ziet 95-98% van alle kinderen uit de gemeente, wat betekent dat het een centrale rol speelt bij het identificeren van kinderen die in aanmerking komen voor VVE. Het toeleidingsproces start bij een leeftijd van 11 maanden en omvat zowel een medische als een sociaal-economische evaluatie.

De toeleiding gebeurt via een digitale VVE-toeleidingsmonitor, die wordt beheerd door JGZ in opdracht van de gemeente. Deze monitor helpt bij het verlenen van inzicht in het bereik en non-bereik van het programma. Het gebruik van deze digitale tool vergemakkelijkt het proces en zorgt voor een transparantere toeleiding.

Naast JGZ kunnen ook andere partijen, zoals pedagogisch medewerkers of externe professionals, indicatieverzoeken indienen. Deze partijen worden aangeduid als secundaire toeleiders. Het is van belang dat er sprake is van een doorgaande lijn van voorschoolse voorziening naar basisschool. Dit betekent dat er inhoudelijke afstemming plaatsvindt tussen de voorzieningen en de basisscholen, waardoor de educatieve aanbieding continu en passend is.

Doorgaande leerlijn en overdracht

Een belangrijk aspect van het VVE-programma is de doorgaande leerlijn. Peuters die een VVE-geregistreerde voorziening bezoeken stromen bijna allemaal door naar een basisschool binnen de gemeente. Slechts een klein percentage studeert verder in een scholengemeenschap in een aangrenzende gemeente. In Bloemendaal zijn er 16 basisscholen, verdeeld over vijf woonkernen.

Er is sprake van een zogenaamde "warme overdracht" tussen de voorschoolse voorziening en de basisschool. Dit betekent dat de overdracht van informatie en de continuïteit in de educatieve aanpak worden bewaard. De inhoud van het VVE-aanbod wordt afgesproken met de betrokken basisscholen, zodat de ondersteuning van kinderen uit de doelgroep doorgaand is.

Kwaliteit van educatieve aanbieding

De kwaliteit van de educatieve aanbieding binnen VVE-geregistreerde voorzieningen is een kernaspect van het programma. In de context van het VVE-programma worden drie kernaspecten benadrukt:

1. Conceptontwikkeling: Pedagogisch medewerkers stimuleren kinderen om hun denkvaardigheden te ontwikkelen via interacties en activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan het stellen van vragen als "waarom" en "hoe", en het stimuleren van oplossingsgerichte denkprocessen.
2. Kwaliteit van feedback: De feedback die pedagogisch medewerkers geven is gericht op het leerproces in plaats van het eindresultaat. Dit bevordert het begrip en de betrokkenheid van kinderen bij activiteiten en spel.
3. Taalstimulering: De taalontwikkeling van kinderen wordt actief gestimuleerd door middel van een rijk taalaanbod. Pedagogisch medewerkers beschrijven hun activiteiten, stellen vragen en gebruiken taal op een niveau dat hoger is dan dat van de kinderen, zodat zij kunnen leren.

Deze aspecten vormen een kern van het onderwijsaanbod binnen de kinderopvang en zijn essentieel voor de effectiviteit van het VVE-programma.

Voorlichting en communicatie

Het VVE-programma is niet alleen gericht op de kinderen zelf, maar ook op de ouders en verzorgers. Minstens alle ouders van kinderen die in aanmerking komen voor VVE worden zowel schriftelijk als mondeling voorgelicht over het programma en de beschikbare mogelijkheden. Daarnaast worden ouders op verschillende momenten tijdens de VVE-periode op de hoogte gehouden van de vorderingen van hun kind. Het is aan de houder van de voorziening om te bepalen op welke manier deze communicatie gebeurt.

Het doel van deze voorlichting is om ouders bewust te maken van de ondersteuning die hun kind ontvangt en te betrekken bij het educatieve proces. Dit draagt bij aan een betere uitkomst voor het kind.

Uitdagingen en toekomstperspectieven

Hoewel het VVE-programma een waardevolle ondersteuning biedt aan kinderen uit bepaalde doelgroepen, zijn er nog uitdagingen. Het bereik van het programma blijft lager dan gewenst, wat duidt op de noodzaak van verbetering in het toeleidingsproces en de toegankelijkheid van de voorzieningen. Ook is het belangrijk om te blijven toezien op de kwaliteit van het educatieve aanbod, zodat kinderen op een passende en effectieve manier ondersteund worden.

Bovendien is er een noodzaak om ouders en pedagogisch medewerkers verder te informeren over het VVE-programma en de mogelijkheden die het biedt. Door middel van versterkte communicatie en samenwerking tussen JGZ, kinderopvanginstellingen en basisscholen kan het bereik en de kwaliteit van het programma verder worden verbeterd.

Conclusie

De doelgroepanalyse binnen de kinderopvang in Bloemendaal toont aan dat er een gericht programma is voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben in de vroege kindertijd. Het VVE-programma richt zich op kinderen uit bepaalde sociale, economische en taalgerelateerde groepen en biedt een aanbod van educatieve ondersteuning die doorgaat tot de basisschool. De samenwerking tussen JGZ, kinderopvanginstellingen en basisscholen is van groot belang voor de continuïteit en kwaliteit van deze ondersteuning.

De kwaliteit van de educatieve aanbieding binnen de VVE-geregistreerde voorzieningen is goed onderbouwd, met aandacht voor conceptontwikkeling, feedback en taalstimulering. Toch blijft het bereik van het programma een uitdaging, wat duidt op de noodzaak voor verbetering in het toeleidingsproces en de toegankelijkheid van de voorzieningen.

Een doorgaande leerlijn en goede communicatie met ouders en verzorgers zijn essentieel voor het succes van het VVE-programma. Door middel van verdere samenwerking en verbeterde toegang tot educatieve ondersteuning kan het programma nog effectiever worden.

Bronnen

1. Lokale regelgeving gemeente Bloemendaal
2. Expertisecentrum Kinderopvang