Kinderopvang in Nederland: Uitdagingen, kosten en toekomstplannen
juli 20, 2025
In de kinderopvang zijn veiligheid en hygiëne essentiële onderdelen om kinderen op een verantwoorde en gezonde manier te verzorgen. Medewerkers, houders en oudercommissies moeten zich richten op regelgeving, protocollen en landelijke richtlijnen om zowel de fysieke veiligheid als de preventie van infectieziekten te waarborgen. De relevante richtlijnen zijn grotendeels gebaseerd op het Tijdelijk Besluit Kwaliteitsregels Kinderopvang, de nadere regels van gemeenten, en protocollen zoals het hygiëne- en veiligheidsbeleid. Deze richtlijnen worden ondersteund door checklists en protocols die specifiek zijn voor kinderopvanginstellingen.
In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste richtlijnen, protocollen en checklists die relevant zijn voor de veiligheid en hygiëne in de kinderopvang. Het doel is om een duidelijke en feitelijke beschrijving te geven van de eisen, met aandacht voor zowel de fysieke omgeving als de hygiënische maatregelen die in de kinderopvang moeten worden toegepast.
Hygiëne- en Veiligheidsrichtlijnen voor de Kinderopvang
De hygiëne-richtlijnen voor de kinderopvang zijn bedoeld om de overdracht en verspreiding van infectieziekten te voorkomen. Deze richtlijnen zijn van toepassing op alle medewerkers en beroepskrachten die werkzaam zijn in de kinderopvang. De implementatie en uitvoering van deze richtlijnen zijn hoofdzakelijk verantwoordelijk bij de werkgever. De praktische uitvoering ligt echter bij de medewerkers en de facilitaire dienst.
Een aantal kernaspecten die in de richtlijnen worden genoemd, zijn:
- Schoonmaken en desinfecteren: Het verwijderen van vuil en het doden van ziekteverwekkers met desinfectiemiddelen zijn essentieel voor het voorkomen van infecties.
- Handen wassen: Dit is een van de meest effectieve maatregelen om ziekteverwekkers te voorkomen.
- Gebruik van thermometers en wondverzorging: Het hygiënisch en veilig gebruik van deze instrumenten is van groot belang om infecties te voorkomen.
- Schoonmaakschema’s en normenlijsten: Deze zijn beschikbaar om als hulpmiddel te gebruiken bij het maken van checklists of rapportages.
De richtlijnen zijn voor het laatst volledig herzien in 2025. Tussentijdse wijzigingen zijn verwerkt in de verantwoording. Daarnaast is het ook mogelijk om instructies, schoonmaakschema's en normenlijsten te downloaden voor praktische toepassing.
Checklist Veiligheid in de Kinderopvang
In de kinderopvang worden checklists gebruikt om de kwaliteit van de instelling te bepalen. Deze checklists zijn onderverdeeld in 14 rubrieken, waarin criteria zijn vermeld waaraan moet worden voldaan om een voldoende score te behalen. Niet alle rubrieken zijn relevant voor alle vormen van kinderopvang, zoals kinderdagverblijven, peuterspeelzalen of buitenschoolse opvang. Daarom wordt aanbevolen om voor deze vormen aparte checklists op te stellen. Tegenwoordig moeten deze checklists nog worden afgeleid van de checklist voor kinderopvang in het huidige bestand, maar in de toekomst zou dit per categorie mogelijk worden.
De eisen in de checklist zijn gebaseerd op het Tijdelijk Besluit Kwaliteitsregels Kinderopvang en de nadere regels die gemeenten kunnen opstellen. Aangezien deze nadere regels per gemeente kunnen verschillen, moet de checklist daarop worden aangepast. Bovendien zijn er ook eisen opgenomen die niet expliciet in het Tijdelijk Besluit staan, maar die voortvloeien uit landelijke protocollen. Deze protocollen zijn gebaseerd op de Wet collectieve preventie Volksgezondheid en de Infectieziektewet van 1 april 1999.
Veiligheid van de Buitendeuren en Binnenruimtes
Een belangrijk aspect van de veiligheid in de kinderopvang is de beveiliging van de buitendeuren. Deze deuren moeten zodanig zijn beveiligd dat kinderen niet ongemerkt het kindercentrum kunnen verlaten en onbevoegden niet binnen kunnen komen. Mogelijke maatregelen zijn het gebruik van een dubbele deurklink, een draaiknop of een zware deurdranger. Dit zorgt ervoor dat kinderen de deur niet zelf kunnen openen.
Binnen de instelling is het eveneens belangrijk om trappen en balustrades veilig te maken. Als er trappen zijn, moet de trapleuning op kindhoogte (65–75 cm) zijn, de trapbekleding stroef, en de hekjes aan de boven- en onderkant van de trap moeten minimaal 75 cm hoog zijn. Een open of te steile trap is gevaarlijk en wordt afgeraden. Het gebruik van kleurcontrasten tussen de traptreden en stootborden helpt kinderen de overgang goed te zien.
Balustrades langs trappen moeten minimaal 80 cm hoog zijn, en langs bordessen minimaal 110 cm. De afstand tussen de spijlen moet tussen 6 en 7,5 cm liggen. Bij het gebruik van gaas mag de maaswijdte maximaal 4 x 4 cm zijn. De onderzijde van de balustrade mag geen opstapmogelijkheid bieden.
Veiligheid in de Slaapruimte
De veiligheid in de slaapruimte is een belangrijk onderdeel van de checklist. In het protocol "Veilig slapen" worden richtlijnen gegeven voor het gebruik van beddengoed en de temperatuur in de slaapruimte. Voor kinderen jonger dan twee jaar wordt het gebruik van dekbedjes afgeraden, omdat dit kan leiden tot de wiegendood. In plaats daarvan wordt een lakentje met een katoenen of wollen dekentje of een passende babyslaapzak aanbevolen.
De temperatuur in de slaapruimte moet tussen 15 en 18 °C liggen. Daarnaast moet de ruimte goed verlicht zijn, met minimaal 150 lux, zodat het schoonmaken goed mogelijk is. Verlichting moet zodanig zijn aangebracht dat verblinding niet kan optreden. Het gebruik van een dimmer wordt aanbevolen om lichtovergangen te verzachten.
Nationaal Hitteplan en Hitteprotocollen
Vanaf 1 juli 2025 is het Nationaal Hitteplan van kracht, wat betekent dat kinderopvangorganisaties goed voorbereid moeten zijn op extreme hitte. Het is verplicht dat iedere kinderopvangorganisatie een hitteprotocol heeft. Dit protocol maakt onderdeel uit van het veiligheids- en gezondheidsbeleid en moet beschrijven hoe de organisatie omgaat met veiligheids- en gezondheidsrisico’s, waaronder hitte.
Er is geen algemeen hitteprotocol voor de kinderopvang, omdat de situatie in elke locatie anders is. Wel worden richtlijnen en adviezen van het RIVM gebruikt als handvatten voor het opstellen van een passend hitteprotocol. Het veiligheids- en gezondheidsbeleid valt onder het adviesrecht van de oudercommissie, dus nieuwe maatregelen of wijzigingen aan het hitteprotocol moeten eerst aan de oudercommissie worden voorgelegd.
BK en BMK hebben in samenwerking met BOinK een leidraad of checklist opgesteld voor houders om een zo volledig mogelijk hitteprotocol op te stellen. In deze checklist staan adviezen over preventie van hitte, zoals het zorgen voor voldoende ventilatie, schaduwplekken en voldoende drinkwater. Ook wordt aandacht besteed aan het vermijden van oververhitting bij kinderen.
Medische Veiligheid en Hygiëne
Kinderen op een kinderopvang kunnen soms medische zorg nodig hebben tijdens hun verblijf. Daarom is het belangrijk dat medewerkers weten hoe ze hygiënisch en veilig kunnen handelen. Bijvoorbeeld bij het gebruik van thermometers, waarbij ziektes kunnen worden verspreid als deze door meerdere personen worden gebruikt zonder tussenpoos. Daarom gelden er hygiënische normen voor het gebruik van thermometers.
Wanneer een kind een wond heeft, moet infectie worden voorkomen. In bloed of wondvocht kunnen virussen zoals het hepatitis B- of C-virus of HIV aanwezig zijn. Daarom is het belangrijk om hygiënisch te werken bij wondverzorging. Thuisarts.nl is een bron voor informatie over wondverzorging en gezondheid.
Hygiëne in Keukens en Verzorgingsruimtes
De keuken is een belangrijke ruimte in de kinderopvang en moet voldoen aan hygiënische normen. Regelmatig komt het voor dat de keuken direct grenst aan andere ruimtes, wat het belangrijk maakt om aandacht te besteden aan de ligging en hygiëne. In de informatiemap "Infectieziekten en Hygiëne" zijn richtlijnen opgenomen voor de algemene hygiëne in de keuken.
Schoonmaak en desinfecteren zijn essentieel in de kinderopvang. Schoonmaken verwijderd stof en vuil, en dus ook ziekteverwekkers. Desinfecteren betekent het doden van ziekteverwekkers met behulp van desinfectiemiddelen. Het is belangrijk dat schoonmaakregels en -technieken goed worden uitgevoerd, zodat ziekteverwekkers niet kunnen overleven of verspreiden.
Conclusie
De veiligheid en hygiëne in de kinderopvang zijn essentiële onderdelen om kinderen op een verantwoorde en gezonde manier te verzorgen. Door het toepassen van checklists, protocollen en richtlijnen kunnen kinderopvanginstellingen zich houden aan de wettelijke en maatschappelijke eisen. Deze richtlijnen zijn gebaseerd op landelijke en gemeentelijke regelgeving en protocollen, en zijn van toepassing op alle vormen van kinderopvang, inclusief kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang.
Het Nationaal Hitteplan en de toepassing van een hitteprotocol zijn recente ontwikkelingen die kinderopvanginstellingen goed moeten doorgronden en implementeren. Buiten deze maatregelen is het ook belangrijk om aandacht te besteden aan de veiligheid van de fysieke omgeving, zoals de beveiliging van de deuren, de veiligheid van trappen en balustrades, en de hygiëne in de keuken en slaapruimte.
Het is duidelijk dat het houden van de veiligheid en hygiëne op peil niet alleen de verantwoordelijkheid van medewerkers is, maar ook van werkgevers en oudercommissies. Samenwerking en naleving van richtlijnen zijn essentieel om kinderen op een veilige en gezonde manier te verzorgen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
