Checklist voor hygiëne en infectiepreventie in de kinderopvang

In de kinderopvang speelt hygiëne en infectiepreventie een essentiële rol bij het zorgen voor een gezonde en veilige omgeving voor kinderen en medewerkers. De Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft in 2025 de hygiënerichtlijn voor kinderopvang volledig herzien. Deze richtlijn biedt normen en tips voor het uitvoeren van basishygiëne in de kinderopvang. Het doel is om de verspreiding van ziekteverwekkers te beperken en zo infectieziektes te voorkomen. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van de richtlijn besproken, inclusief concrete hygiënenormen en praktische toepassingen. Ook wordt ingegaan op de verantwoordelijkheden van werkgevers en medewerkers in het kader van infectiepreventie.

Hygiëne als basis voor infectiepreventie

Hygiëne wordt in de richtlijn gedefinieerd als infectiepreventie, wat inhoudt dat ziekteverwekkers zoals bacteriën, virussen, parasieten en schimmels niet of minder snel kunnen worden verspreid. Een goede basishygiëne helpt om ziekten te voorkomen en de gezondheid van kinderen en medewerkers te beschermen. Omdat het immuunsysteem van jonge kinderen nog in ontwikkeling is, zijn zij extra kwetsbaar voor infectieziektes. Hygiëne maatregelen zijn daarom van groot belang om de verspreiding van ziekteverwekkers binnen de opvang te beperken.

De werkgever draagt de hoofdverantwoordelijkheid voor de implementatie van de hygiënerichtlijn. Hij is direct verantwoordelijk voor een goede hygiëne binnen de organisatie. De praktische uitvoering ligt echter vooral bij de medewerkers en de facilitaire dienst. Daarom is het essentieel dat medewerkers goed op de hoogte zijn van de hygiënenormen en deze dagelijks toepassen.

Hygiënenormen per thema

3.3 Tanden poetsen

Een organisatie kan kiezen om tijdens het verblijf de tanden van de kinderen te poetsen. Tijdens deze handeling is het belangrijk om hygiënenormen te volgen om de verspreiding van ziekteverwekkers te voorkomen. Zo moet elke kind ontzien een eigen tandenborstel gebruiken en deze borstel regelmatig vervangen. Tandpasta moet hygiënisch worden opgeslagen en gebruikt. De richtlijn bevat ook tips om kinderen te leren om hygiënisch met hun tandenborstel om te gaan.

3.4 Afvalverwerking

Afval kan een bron van ziekteverwekkers zijn en bovendien ongewenste dieren aantrekken. Voorbeelden van afval zijn etensresten, oud papier en verpakkingsmaterialen van voedingsmiddelen. Het is belangrijk dat afval op een hygiënische manier wordt opgeslagen en verwerkt. Afval moet snel worden weggehaald en op een gesloten manier worden opgeslagen om te voorkomen dat ziekteverwekkers zich verspreiden.

3.5 Wasgoed

Vuile was kan besmet zijn met ziekteverwekkers. Wasgoed kan zelf worden gewassen of door een wasserij. Het is belangrijk om wasgoed op een hygiënische manier te behandelen. De richtlijn bevat hygiënenormen voor het wassen van wasgoed en tips voor het opslaan en transporteren van vuil en schoon wasgoed.

3.6 Beddengoed

Via bedden en beddengoed kunnen ziekteverwekkers worden verspreid. Daarom is het belangrijk om beddengoed van kinderen schoon te houden. Beddengoed moet regelmatig worden gewassen en op een hygiënische manier worden opgeslagen. Het is ook belangrijk om bedden regelmatig te inspecteren en te reinigen.

4 Thermometers en huid- en wondverzorging

4.1 Thermometers

Thermometers kunnen ziekteverwekkers verspreiden als ze door meerdere mensen worden gebruikt. Daarom is het belangrijk om thermometers hygiënisch te gebruiken. Thermometers moeten na gebruik worden schoongemaakt en op een hygiënische manier worden opgeslagen. Indien mogelijk, dient elk kind een eigen thermometer te gebruiken of moet de thermometer na gebruik worden desinfecteerd.

4.2 Huid- en wondverzorging

Wanneer een kind een wond heeft, is het belangrijk om infectie te voorkomen. In bloed of wondvocht kunnen virussen zoals het hepatitis B- of C-virus of HIV aanwezig zijn. Daarom is het belangrijk om hygiënisch te werken bij wondverzorging. Medewerkers moeten handschoenen dragen en zorgvuldig omgaan met bloed of lichaamsvloeistoffen. De richtlijn bevat hygiënenormen voor het omgaan met wonden en tips voor het voorkomen van infecties.

5 Schoonmaken en desinfecteren

5.1 Schoonmaakregels en -technieken

Schoonmaken is het verwijderen van stof en vuil, bijvoorbeeld door te stofzuigen of te dweilen. Dit helpt om ziekteverwekkers te verwijderen en de kans op ziekte te verkleinen. Het is belangrijk dat schoonmaakregels en -technieken correct worden uitgevoerd. De richtlijn bevat hygiënenormen voor schoonmaak en tips voor het efficiënt en hygiënisch uitvoeren van schoonmaaktaak.

5.2 Omgaan met schoonmaakmaterialen en -middelen

Schoonmaakmaterialen en -middelen moeten hygiënisch worden gebruikt en opgeslagen. Het is belangrijk om schoonmaakmiddelen op een veilige manier te gebruiken en te vermijden dat kinderen er toegang tot krijgen. De richtlijn bevat hygiënenormen voor het omgaan met schoonmaakmaterialen en tips voor het opslaan en gebruik van schoonmaakmiddelen.

2.2.1 Sieraden

Sieraden zoals horloges, armbanden en ringen kunnen ziekteverwekkers vasthouden. Bij risicohandelingen is het belangrijk om geen sieraden te dragen. Risicohandelingen zijn situaties waarin er een grote kans is op het in aanraking komen met of uitwisselen van lichaamsvloeistoffen zoals ontlasting, urine en bloed. In de kinderopvang zijn voorbeelden van risicohandelingen het bereiden en geven van voedsel, het verschonen van luiers, het helpen bij het afvegen na het toiletbezoek en het verzorgen van een bloedende wond. De richtlijn bevat een hygiënenorm voor het dragen van sieraden tijdens risicohandelingen.

2.2.2 Nagels en nagelbedekking

In de kinderopvang wordt gewerkt met jonge kinderen, die kwetsbaar zijn voor infectieziektes. Een belangrijke route van verspreiding van ziekteverwekkers is via de handen. Daarom is een goede handhygiëne van medewerkers van groot belang. Niet alleen voor de bescherming van de kinderen, maar ook voor de medewerkers zelf. De richtlijn bevat tips voor het behouden van een goede handhygiëne, inclusief het vaak wassen van de handen en het vermijden van sieraden of nagelbedekking die ziekteverwekkers kunnen vasthouden.

6.9.1 Waterhoudende of -sproeiende installaties of apparaten

Voorbeelden van waterhoudende of -sproeiende installaties of apparaten zijn (zwem)badjes, sproeiers, fonteinen, bedriegertjes, vernevelaars, luchtbevochtigers en waterspeel(tuin)toestellen. Deze apparaten kunnen ziekteverwekkers bevatten, vooral als ze niet goed worden onderhouden. De richtlijn bevat hygiënenormen voor het onderhouden en gebruiken van deze installaties.

7 Voedselveiligheid

Kinderen en medewerkers kunnen ziek worden van eten dat besmet is met ziekteverwekkers. Daarom is het belangrijk om maatregelen te nemen om de kans op voedselziekten te verkleinen. In de Hygiënecode staan maatregelen die moeten worden genomen bij het kopen, bewaren, bereiden en serveren van voedsel. De richtlijn bevat hygiënenormen voor voedselveiligheid en tips voor het opstellen van een Hygiënecode.

Meldingsplicht bij ziekteverwekkers

Volgens artikel 26 van de Wet publieke gezondheid (Wpg) moeten kindercentra een melding maken bij de GGD als er zieken zijn met maag-darmproblemen, geelzucht, schurft, huiduitslag of andere ernstige aandoeningen van vermoedelijk infectieuze aard. Als twee of meer kinderen of volwassenen ziek worden in korte tijd, dient contact opgenomen te worden met de GGD. De GGD kan helpen bij het bepalen van de oorzaak van de ziekte en het treffen van maatregelen om de verspreiding te beperken.

Hoe verspreiden ziekteverwekkers zich?

Ziekteverwekkers verspreiden zich onder andere via de handen, voedsel en water, voorwerpen en oppervlakken zoals deurklinken, stoelen, toiletbediening en speelgoed. Daarom is het belangrijk om hygiënemaatregelen toe te passen, zoals het vaak wassen van de handen, het schoonmaken van oppervlakken en het vermijden van het delen van persoonlijke voorwerpen.

Conclusie

Een goede hygiëne is essentieel voor de preventie van infectieziektes in de kinderopvang. De hygiënerichtlijn voor kinderopvang biedt een uitgebreid overzicht van normen en tips voor het uitvoeren van basishygiëne. Door deze richtlijn te volgen, kunnen kinderopvangorganisaties ervoor zorgen dat kinderen en medewerkers zich veilig en gezond voelen. Het is belangrijk dat zowel werkgevers als medewerkers zich bewust zijn van de hygiënenormen en deze dagelijks toepassen. Door een goed hygiënisch klimaat te creëren, kan de verspreiding van ziekteverwekkers worden beperkt en zo de gezondheid van kinderen en medewerkers worden beschermd.

Bronnen

1. RIVM - Hygiënerichtlijnen voor kinderopvang