BSO Bengels: een overzicht van kinderopvanglocaties en pedagogische aanpak
juli 16, 2025
Antroposofische kinderopvang is een vorm van kinderopvang die is ingebed in de filosofie van antroposofie, geïnspireerd op de visie van Rudolf Steiner. Deze visie legt de nadruk op het kind als een uniek individu dat zich in een harmonieuze omgeving kan ontwikkelen. In antroposofische instellingen wordt er veel aandacht besteed aan natuurlijke en ecologische methoden, niet alleen in de pedagogiek maar ook in het voedingsbeleid en de dagelijkse werkwijze. In dit artikel bespreken we de kernprincipes van antroposofische kinderopvang, hoe deze zich vertaalt in de praktijk en welke voordelen deze aanbiedt.
Kernprincipes van antroposofische kinderopvang
Antroposofie is een filosofie die erop gericht is de mens als geheel te begrijpen. In de context van kinderopvang betekent dit dat kinderen niet alleen gezien worden vanuit hun cognitieve of sociale ontwikkeling, maar ook vanuit hun emotionele en spirituele groei. De focus ligt op het creëren van een leefomgeving die het kind ondersteunt in het ontdekken van zijn of haar eigen unieke persoonlijkheid. (1)
In antroposofische kinderopvang is er een sterke aandacht voor natuurlijke en ecologische principes. Zo worden er in veel instellingen moestuinen aangelegd, waarin kinderen actief betrokken worden bij het planten, oogsten en bereiden van groenten en fruit. Hierdoor leren ze waar hun voedsel vandaan komt en ontwikkelen ze bewustwording voor de natuur. (1)
Een ander belangrijk principe is het idee van "ruimte bieden". In antroposofische kinderopvang wordt het kind niet alleen begeleid, maar ook geacht op eigen tempo te groeien. De opvoeders zien zichzelf eerder als begeleiders dan als autoriteiten. Ze observeren het kind en passen hun aanpak aan op basis van de observaties. (1)
Werkwijze en dagelijkse praktijk
Een typische dag in een antroposofische kinderopvang bevat verschillende elementen die gericht zijn op het bevorderen van het kinderlijke leren en ontwikkelen. Hierbij zijn ritmes en rituelen belangrijk. Bijvoorbeeld: de ochtend begint met een kalme activiteit, zoals een sprookje of een lied, om de kinderen in een rustige sfeer te brengen. Dit helpt bij het opbouwen van een gevoel van vertrouwen en beheersing van de dag. (1)
Natuurbeleving speelt een grote rol. De kinderen spelen vaak in een natuurrijke omgeving en leren spelenderwijs de wereld om zich heen te begrijpen en te respecteren. De opvoeders stimuleren dit door activiteiten zoals wandelen in de natuur, het maken van natuurlijke materialen of het gebruik van materialen die van de aarde afkomstig zijn, zoals hout en steen. (1)
Bij de voeding is het doel om gezond, biologisch en plezierig te eten. In antroposofische instellingen zoals De Geheime Tuin eten de kinderen biologisch, hanteren ze acht gouden eetregels en wordt er veel aandacht besteed aan voedzaamheid. De kinderen proeven niet alleen van biologisch voedsel, maar ook van het proces van het opbouwen van een maaltijd: ze planten, oogsten en bereiden hun eigen eten. (1)
Opleiding en professionalisering
Er zijn specifieke opleidingen voor pedagogisch medewerkers in antroposofische kinderopvang. De School voor Antroposofische Kinderopvang biedt bijvoorbeeld een 1,5-jarige BBL-opleiding en een 3-jarige BOL/BBL-opleiding aan. Deze opleidingen richten zich op het opleiden van zogenaamde ‘Gespecialiseerde Pedagogisch Medewerkers Antroposofische Kinderopvang’. Ze leggen de nadruk op zowel theoretische kennis als praktische vaardigheden, met een focus op de antroposofische visie op kinderopvang. (2)
Deze opleidingen zijn ontworpen om pedagogisch medewerkers goed voor te bereiden op de unieke eisen van antroposofische kinderopvang. De cursisten leren hoe ze kinderen kunnen begeleiden in hun ontwikkeling, hoe ze de leefomgeving kunnen creëren en hoe ze kunnen werken samen met ouders en collega's.
Zorg en opvoeding: een geïntegreerde benadering
In antroposofische instellingen is er vaak een sterke samenwerking tussen zorg en opvoeding. Bijvoorbeeld in het Van Dam Huis in Haarlem, een antroposofisch gezondheidscentrum, werken diverse partijen samen, zoals het Therapeuticum, het Bureau ouder- en kindzorg en de Antroposofische Vereniging Haarlem. Hier worden zowel medische zorg als pedagogische begeleiding aangeboden, waarbij de nadruk ligt op een geïntegreerde benadering. (3)
In dit centrum zijn er bijvoorbeeld antroposofische artspraktijken, fysiotherapeuten, psychologen, euritmisten en muziektherapeuten. Daarnaast is er een bibliotheek met meer dan 3400 boeken, waaronder werken van Rudolf Steiner, antroposofische filosofieën en werken over opvoeding en gezondheid. (3)
Een voorbeeld van hoe zorg en opvoeding samengaan is het ‘kinderspreekuur’, waarbij kinderen van 4 tot 12 jaar hun vragen kunnen stellen over opvoeding en ontwikkeling aan een jeugdarts. Dit biedt ouders en kinderen de mogelijkheid om antroposofische visies op gezondheid en opvoeding te bespreken en te verwerken in het dagelijks leven. (3)
Voorbeelden uit de praktijk
In de praktijk zien we dat antroposofische kinderopvang zich uit in verschillende manieren van werken. Bijvoorbeeld in De Geheime Tuin, een antroposofische kinderopvang met meerdere vestigingen in Nederland, is er een duidelijke visie op voeding en leefomgeving. De kinderen eten biologisch en leren via moestuinen waar hun eten vandaan komt. Ze spelen in een natuurrijke omgeving en de opvoeders passen hun werkwijze aan aan de behoeften van het kind. (1)
Een ander voorbeeld is het Van Dam Huis in Haarlem, waarin verschillende antroposofische instellingen samenkomen onder één dak. Hier is er een therapeutische afdeling, een bibliotheek en een winkel. De samenwerking onder één dak helpt om zorg en opvoeding te integreren en te versterken. (3)
De rol van boeken en educatieve middelen
Boeken spelen een belangrijke rol in antroposofische kinderopvang. Er zijn diverse uitgaven die gericht zijn op pedagogisch medewerkers en ouders. Deze boeken bieden inzicht in de filosofie van antroposofie, het leraarschap en de opvoeding. Voorbeelden zijn werken over antroposofische menskunde, verhalen over het leraarschap en praktische gidsen voor het werken met kinderen. (2)
Bijvoorbeeld is er een boek getiteld Kinderziekten, dat tips geeft voor het hanteren van klachten zoals buikpijn bij kinderen. Het bevat informatie over het maken van wikkels en compressen en legt uit bij welke klachten deze technieken gebruikt kunnen worden. (2)
Daarnaast zijn er ook educatieve middelen die gericht zijn op het maken van poppen, het werken met materialen en het stimuleren van creativiteit. Deze middelen worden vaak gebruikt in antroposofische kinderopvang om kinderen te betrekken in handenarbeid en creatieve activiteiten. (2)
De invloed van antroposofie op gezondheid en opvoeding
Antroposofie heeft ook een duidelijke invloed op gezondheid en opvoeding. In antroposofische gezondheidszorg wordt er gekeken naar het kind als een geheel, waarbij fysieke, emotionele en spirituele aspecten allemaal een rol spelen. In deze visie is het niet alleen belangrijk om ziekten te behandelen, maar ook om de oorzaak van de klacht te begrijpen en te begeleiden. (3)
In opvoeding betekent dit dat ouders en opvoeders een geïntegreerde benadering hanteren. Ze zien zichzelf niet alleen als begeleiders van het kind in zijn dagelijks leven, maar ook als ondersteuners van de innerlijke ontwikkeling. In antroposofische opvoeding is het belangrijk om ritmes en rituelen te creëren, zoals een rustige ochtendstart, een middagdutje en een avondritueel. Deze ritmes geven het kind een gevoel van veiligheid en vertrouwen. (1)
De rol van ouders en samenwerking
In antroposofische kinderopvang is er een sterke nadruk op de rol van ouders. De opvoeders zien ouders als belangrijke partners in de ontwikkeling van het kind. Ze communiceren regelmatig en delen informatie over de groei van het kind. Hierbij wordt er gekeken naar de unieke kenmerken van het kind en wordt er samengewerkt aan een passende begeleiding. (1)
Een voorbeeld van hoe ouders betrokken worden is het gebruik van een voedingsbeleid dat door ouders wordt meegenomen. In antroposofische kinderopvang wordt er bijvoorbeeld niet alleen aandacht besteed aan het biologisch eten, maar ook aan het delen van kennis over voeding en gezondheid. Ouders worden uitgenodigd om mee te leren en te delen in het voedingsproces. (1)
Conclusie
Antroposofische kinderopvang is een visie op kinderopvang die de nadruk legt op het kind als een uniek individu dat zich in een natuurlijke en ecologische omgeving kan ontwikkelen. De werkwijze is gericht op het bieden van ruimte en begeleiding, het creëren van ritmes en rituelen, en het integreren van zorg en opvoeding. In praktijk zien we dat antroposofische kinderopvang zich vertaalt in activiteiten zoals moestuinen, een aandacht voor biologische voeding, en een samenwerking met ouders en zorgverleners.
De filosofie van antroposofie heeft een duidelijke invloed op het werken met kinderen, het voedingsbeleid en de samenwerking tussen zorg en opvoeding. In antroposofische kinderopvang wordt het kind niet alleen gezien als een individu dat zich moet ontwikkelen, maar ook als een deel van een groter geheel, waarin zorg, opvoeding en spirituele groei allemaal een rol spelen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
