De zesde ziekte in de kinderopvang: informatie en hygiënevormen voor opvangers en ouders

De zesde ziekte is een veelvoorkomende kinderziekte die vooral bij kinderen jonger dan drie jaar optrit. Ondanks de naam klinkt het als een abstract getal, maar het verwijst naar een van de zogenaamde vlekjesziekten. De ziekte wordt veroorzaakt door het herpesvirus type 6 (HHV-6) en soms ook type 7 (HHV-7). In de kinderopvang is het van belang dat opvangers goed geïnformeerd zijn over de symptomen, de besmettelijkheid en de juiste hygiënevormen om de verspreiding van de ziekte te beheersen. In dit artikel wordt ingegaan op alles wat ouders en professionals in de kinderopvang moeten weten over de zesde ziekte.

Wat is de zesde ziekte?

De zesde ziekte, ook bekend als Exanthema Subitum of Roseola Infantum, is een kinderziekte die ontstaat door een infectie met het herpesvirus. Deze ziekte komt vooral voor bij jonge kinderen, meestal tussen de 6 maanden en 2 jaar. De ziekte verloopt meestal zonder ernstige complicaties en geneest vanzelf binnen enkele dagen.

De belangrijkste symptomen van de zesde ziekte zijn:

• Hoge koorts (meestal boven de 39°C) die gedurende 3 tot 4 dagen aanhoudt;
• Plotselinge afname van de koorts na deze periode;
• Niet-jeukende huiduitslag die na de koortsfase verschijnt, vaak in het gezicht, nek en op de romp;
• Koortsstuiptrekkers zijn mogelijk, maar zeldzaam.

De ziekte verloopt typisch in twee stadia: een koortsfase zonder uitslag, gevolgd door een uitslagaanval zonder koorts. De incubatietijd van de ziekte is tussen 5 en 15 dagen na de besmetting.

Hoe wordt de zesde ziekte verspreid?

De zesde ziekte is besmettelijk en verspreidt zich vooral via druppeltjes in de lucht bij hoesten, niezen en het snuiven van de neus. Ook kan het virus worden overgedragen via speeksel, bijvoorbeeld via bestek, bekers of speelgoed dat in de mond is geweest.

Een kind is besmettelijk zodra de koorts optreedt. Het is echter onbekend hoe lang de besmettelijke periode precies duurt. Een belangrijk feit is dat iemand die de ziekte heeft doorstaan, levenslang drager blijft van het virus, maar het virus blijft in de meeste gevallen inactief.

Symptomen en verloop

De ziekte verloopt typisch in twee fasen:

1. Koortsfase
   Gedurende 3 tot 4 dagen heeft het kind hoge koorts. Tijdens deze fase zijn er meestal geen andere symptomen. De koorts kan plotsklaps verdwijnen, wat vaak verbaasd ouders, omdat het kind plots lijkt te herstellen.

2. Uitslagaanval
   Na de koortsfase verschijnt een huiduitslag, bestaande uit rode vlekjes die niet jeukend zijn. De uitslag begint meestal op het gezicht en de nek en verspreidt zich naar de romp en eventueel ook naar de armen.

In sommige gevallen verloopt de ziekte volledig asymptomatisch, wat betekent dat het kind de ziekte heeft gehad zonder dat er symptomen zijn opgetreden.

Hygiënevormen in de kinderopvang

Aangezien de zesde ziekte besmettelijk is, is het van groot belang dat kinderopvangers de juiste hygiënevormen toepassen om de verspreiding te beheersen. De volgende maatregelen worden aanbevolen:

• Ventilatie: Zorg voor voldoende luchtverversing in de opvangruimte. Dit kan door ramen en deuren op een kier te houden.
• Hygiënevormen: Volg de hygiëneregels zoals beschreven in de Hygiënerichtlijn voor kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. Dit omvat onder andere het vaak wassen van handen, het hoesten en niezen in een zakdoek of het elleboog, en het regelmatig desinfecteren van oppervlakken.
• Persoonlijke voorwerpen: Laat kinderen geen gebruik maken van andermans bestek, bekers of speelgoed. Speelgoed dat in de mond is geweest dient direct schoon te worden gemaakt.
• Hygiëneonderwijs: Informeer kinderen op een speelse manier over het belang van hygiëne, zoals handen wassen en het niet delen van persoonlijke voorwerpen.

Hoewel het kind met de zesde ziekte niet hoeft te worden geweerd uit de kinderopvang, is het belangrijk om de symptomen en hygiënevormen goed te beheren.

Behandeling en zelfzorg

De zesde ziekte is een zelfstandig verlopende ziekte. Er zijn geen medicijnen die de ziekte sneller kunnen genezen. De volgende aanbevelingen zijn van toepassing:

• Drinken: Zorg dat het kind voldoende drinkt. Dit helpt bij het afkoelen van het lichaam en voorkomt uitdroging.
• Rust: Het kind moet genoeg rust krijgen, maar hoeft niet in bed te blijven. Actieve uitingen, zoals naar buiten gaan, zijn meestal goed mogelijk.
• Koorts: Bij hoge koorts is het belangrijk dat het lichaam de warmte kan kwijtraken. Kleding moet luchtig en dun zijn. Een licht dekentje is vaak voldoende.
• Paracetamol: Als het kind zich erg ongemakkelijk voelt of veel pijn lijkt te hebben, kan paracetamol worden toegediend. Het is belangrijk om de bijsluiter te lezen en de dosis af te stemmen op de leeftijd en het gewicht van het kind.

Het is niet nodig om het kind in bed te houden of te isoleren, zolang het zich goed voelt. Als het kind zich normaal gedraagt en voldoende drinkt, mag het gewoon naar de opvang.

Wanneer moet je contact opnemen met de huisarts?

Meestal is het niet nodig om de huisarts te raadplegen bij de zesde ziekte. Echter, contact opnemen is wel aan te raden in de volgende situaties:

• Het kind is jonger dan drie maanden.
• Het kind is erg ziek, bijvoorbeeld omdat het nauwelijks wil drinken, vaak overgeeft, suf of benauwd is.
• Er zijn tekenen van uitdroging, zoals weinig urine, droge mond of een slapend kind.
• Er zijn ongebruikelijke symptomen of de ziekte verloopt niet zoals beschreven.

De zesde ziekte en zwangere vrouwen

Hoewel de zesde ziekte in de meeste gevallen onschuldig verloopt bij kinderen, is het voor zwangere vrouwen belangrijk om te weten dat HHV-6 in zeldzame gevallen kan leiden tot complicaties tijdens de zwangerschap. Omdat het virus levenslang in het lichaam blijft, is het aan te raden dat zwangere vrouwen vermijden in contact te komen met kinderen die de ziekte hebben. Als een vrouw de zesde ziekte voor de eerste keer oploopt tijdens de zwangerschap, kan dit leiden tot risico’s voor de foetus, zoals premature geboorte of foetale complicaties. Ouders en professionals in de kinderopvang dient daarom op de hoogte te zijn van dit aspect.

Melding bij de GGD

Vlekjesziekten zoals de zesde ziekte zijn meldingsplichtig volgens de Wet publieke gezondheid. Dit betekent dat de GGD moet worden geïnformeerd als binnen een bepaalde periode meerdere kinderen in een instelling dezelfde uitslag vertonen. De GGD zal in dat geval controleren of het inderdaad om de zesde ziekte gaat en eventueel extra maatregelen aanbevelen.

Verward met andere vlekjesziekten

De zesde ziekte kan makkelijk verward worden met andere vlekjesziekten, zoals de vijfde ziekte (Erythema Infectiosum), mazelen of rodehond. Het is daarom belangrijk dat professionals in de kinderopvang en de GGD nauwlettend toezicht houden op de symptomen en eventueel een medisch advies zoeken als er twijfel is.

Conclusie

De zesde ziekte is een veelvoorkomende kinderziekte die meestal onschuldig verloopt en binnen enkele dagen geneest. Ondanks het feit dat het virus levenslang in het lichaam blijft, is er in de meeste gevallen geen sprake van langdurige gevolgen. Voor kinderopvangers is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over de symptomen, de besmettelijkheid en de hygiënevormen om de verspreiding van de ziekte te beheersen. Aangezien het kind met de zesde ziekte gewoon naar de opvang mag, is het van belang om de ouders goed te informeren en samen te werken om de hygiëne in de instelling te waarborgen. In zeldzame gevallen kan de ziekte ernstige complicaties veroorzaken, vooral bij jonge kinderen of bij zwangere vrouwen. Door vroegtijdige herkenning en correcte zorg te verlenen, kan het risico op complicaties worden beperkt.

Bronnen

1. Wat is de zesde ziekte?
2. Alles over de zesde ziekte
3. Zesde ziekte (Exanthema Subitum)
4. Zesde ziekte in de kinderopvang
5. Zesde ziekte: wat kunt u zelf doen?
6. Zesde ziekte bij kinderen