WERKDruk in de kinderopvang: een kwestie van balans, zorg en voorbeeld

De werkdruk in de kinderopvangsector is in de afgelopen jaren zichtbaar toegenomen. Medewerkers vertellen over overbelasting, verhoogde zorgbehoefte bij kinderen en een tekort aan ondersteuning. Deze situatie heeft gevolgen voor zowel de medewerkers als de kwaliteit van de kinderopvang. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen die uit de bronnen zijn afgeleid. De focus ligt op de rol van zorg, werkgeluk, vertrouwen en professionele ondersteuning in het opvangen van deze uitdagingen.

Werkdruk in de kinderopvang: een complexe kwestie

De werkdruk in de kinderopvangsector is niet nieuw, maar de druk is de afgelopen jaren gestegen. In een actie op 18 juni 2021 stapten ongeveer 100 medewerkers uit kinderopvang, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang het actietraject af om aandacht te geven voor de hoge werkdruk in de sector. Zij wilden duidelijk maken dat de situatie voor veel werknemers onhoudbaar is geworden. De FNV stelde eisen aan werkgevers zoals het verlagen van het aantal kinderen per groep of het inzetten van groepshulpen. Werkgevers weigerden deze voorstellen, wat heeft geleid tot stakingen in estafettevorm.

De werkdruk wordt ook beïnvloed door een personeelstekort. In de kinderopvangsector is er al lang een tekort aan gekwalificeerde medewerkers. Dit tekort werd verergerd door de impact van de coronapandemie, waarbij medewerkers uitvielen en groepen kinderen vaak naar huis moesten worden gestuurd. Werkgevers hebben daarom maatregelen genomen, zoals het toestaan van een groter aantal medewerkers in opleiding. Vanaf 1 januari 2022 mag bijvoorbeeld de helft van het aantal medewerkers voor een groep in opleiding zijn, in plaats van eerst een derde. Deze maatregel geldt echter slechts voor een half jaar.

Het effect op medewerkers en kinderen

De hoge werkdruk heeft directe en indirecte effecten op zowel de medewerkers als de kinderen. Werknemers ervaren steeds vaker burn-out of ziekteverzuim. In een recent onderzoek werd vastgesteld dat het aantal kinderen met extra zorgbehoefte toeneemt, maar er is geen directe link tussen deze toename en de werkdruk of burn-out bij medewerkers. Toch blijft de werkdruk als een belangrijk probleem beschouwd, omdat het gevolgen heeft voor de kwaliteit van de opvang. Werknemers die uitgeput raken, hebben minder energie om kinderen te ondersteunen of hun individuele zorgbehoefte adequaat aan te pakken.

De werkdruk is vooral hoog vanwege de fysieke en emotionele eisen van het werk. Werknemers moeten kinderen optillen, verschonen, aankleden en continu alert zijn. Deze eisen worden versterkt in een omgeving die rumoerig en lawaaiig kan zijn. Bovendien is de sector sterk vertegenwoordigd door vrouwen, die 94 procent van de werknemers in de branche uitmaken. Vrouwen hebben vaak specifieke gezondheidsbehoeften die aandacht verdienen, zoals de impact van hormonen of de zorg voor gezin en werk in balans.

Werkgeluk als oplossing

Hoewel de werkdruk hoog is, is er ook een sterke passie voor het vak. Nederland is over het algemeen een gelukkig land, maar in bepaalde sectoren zoals de kinderopvang is de druk enorm. Patrick van Hees van het CHAP Happiness Institute benadrukt dat er in Nederland een sterk bewustzijn is over welzijn en werkgeluk. In dit kader speelt het CHAP-project een belangrijke rol. Het biedt leidinggevenden een tool om het werkgeluk van medewerkers inzichtelijk te maken en te verbeteren. Door het geluksprofiel van medewerkers in kaart te brengen, kunnen zowel medewerkers als organisaties concrete interventies toepassen die positief zijn voor welzijn en prestaties.

Een voorbeeld van een aanpak die werkt is de proeftuin "deeltijdfactor verhogen" binnen het programma Skills@. Hierin wordt gekeken naar hoe medewerkers hun werk- en levensbalans kunnen verbeteren. In het begin was er bijvoorbeeld een vooropgezet idee dat medewerkers liever minder zouden werken. Echter, na gesprekken bleek dat meer werken voor sommigen juist leidde tot minder werkdruk. Door ruimte te geven en vertrouwen te tonen, ontdekten medewerkers dat ze zich minder overbelast voelden. Deze aanpak heeft geleid tot 92 contracturen binnen 3 maanden en een groep enthousiaste ambassadeurs die de voordelen van meer werken uitdraagt.

Aanpak van ziekteverzuim en burn-out

Ziekteverzuim is een ander belangrijk aspect van de werkdruk. Uit onderzoek van de CBS en ArboConcern is gebleken dat ziekteverzuim in de kinderopvangsector is toegenomen na de coronaperiode. In dit kader is het belangrijk om vroegtijdige interventies te bieden. Vertrouwenspersonen zoals Annet Hoekstra spelen een sleutelrol. Zij kunnen intensieve gesprekken voeren of soms al met één gesprek helpen om mensen weer op weg te zetten. Het idee is vooral preventief: het is beter om tijdstippen te nemen om problemen op te lossen dan te wachten tot mensen uitvallen.

Arboverpleegkundige Femke Tinga benadrukt ook het belang van een gezonde werkomgeving. De veranderingen in de kabinetsplannen zullen waarschijnlijk leiden tot meer kinderen in de kinderopvang, wat de werkdruk verder kan verhogen. Daarom is het belangrijk om aandacht te besteden aan fysieke en psychische gezondheid van medewerkers. De aanpak moet gericht zijn op het verlagen van stress, het verbeteren van de balans tussen werk en privéleven en het bieden van professionele ondersteuning.

De rol van leidinggevenden en beleid

Leidinggevenden en beleid hebben een belangrijke rol in het verminderen van de werkdruk. Het is belangrijk dat werkgevers luisteren naar de zorgen van hun medewerkers en concrete maatregelen nemen. Dit kan bijvoorbeeld door het verlagen van het aantal kinderen per groep, het inzetten van extra groepshulpen of het bieden van training en ontwikkeling. Ook is het belangrijk om de balans tussen werk en privéleven te ondersteunen, zoals door flexibelere werktijden of de mogelijkheid tot afwisseling.

In het kader van beleid is het ook belangrijk om te kijken naar de toekomstige groei van de kinderopvangsector. De veranderingen in de kabinetsplannen zullen leiden tot meer kinderen in de opvang. Dit betekent dat er meer medewerkers nodig zijn en dat er aandacht moet worden besteed aan de arbeidsomstandigheden. Het is essentieel om zorg te nemen voor een duurzame werkomgeving, zodat kinderopvangmedewerkers niet uitvallen en kinderen van een goede kwaliteit van opvang kunnen genieten.

Conclusie

De werkdruk in de kinderopvangsector is een complexe kwestie met verschillende oorzaken en gevolgen. Het is een sector die veel passie en zorg kent, maar tegelijkertijd ook grote uitdagingen. De hoge werkdruk heeft gevolgen voor zowel medewerkers als kinderen en kan leiden tot burn-out, ziekteverzuim en een verminderde kwaliteit van de opvang. De aanpak van deze kwestie vereist een collectieve inspanning van werkgevers, medewerkers, beleid en maatschappij. Door aandacht te geven aan werkgeluk, balans en professionele ondersteuning, kan een duurzame werkomgeving worden geschapen waarin zowel medewerkers als kinderen zich goed kunnen ontwikkelen.

Bronnen

1. 18 juni: landelijke actiedag kinderopvang tegen hoge werkdruk
2. Onderzoek: zorgkind en werkdruk – een kwestie van beleving en zelfvertrouwen
3. NOS: werkdruk in de kinderopvang
4. Werkgeluk in de kinderopvang
5. Proeftuin deeltijdfactor verhogen levert contracturen en enthousiasme op
6. Arbo-uitdagingen in de kinderopvang