Nieuw financieringsstelsel kinderopvang: richting bijna gratis opvang voor werkende ouders

De Nederlandse kinderopvangsector staat op de vooravond van een fundamentele hervorming. Het kabinet werkt aan het ontwikkelen van een nieuw financieringsstelsel dat gericht is op meer betaalbaarheid, eenvoud en zekerheid voor ouders. Werkende ouders kunnen rekenen op een aanzienlijke vergoeding voor kinderopvang, en uiteindelijk een inkomensonafhankelijke vergoeding. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van deze plannen en de huidige ontwikkelingen beschreven, op basis van recente maatregelen en beleidsdocumenten.

Inleiding

De huidige kinderopvangsector in Nederland is essentieel voor de balans tussen werk en gezin. Het kabinet ziet kinderopvang niet alleen als een service voor ouders, maar ook als een ondersteuning voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Om dit te realiseren, is het noodzakelijk om het huidige financieringsstelsel te herzien. De kinderopvangtoeslagaffaire en recente economische ontwikkelingen hebben aangetoond dat een nieuwe aanpak noodzakelijk is. Het kabinet wil een stelsel dat voor ouders eenvoudiger, voorspelbaarder en betaalbaarder is.

Nieuwe aanpak: vier uitvoerders en greenfieldbenadering

In oktober 2022 kondigde minister Van Gennip aan dat het kabinet een nieuw stelsel wil ontwikkelen met een greenfieldbenadering. Dit betekent dat het stelsel opnieuw wordt opgebouwd, in plaats van dat het oude stelsel wordt aangepast. Het kabinet werkt samen met vier uitvoerders: DUO, Toeslagen, UWV en SVB. Deze samenwerking maakt het mogelijk om kennis en ervaring te delen en zo een robuust stelsel te ontwikkelen.

Door samenwerking met brancheorganisaties, vakbonden en oudervertegenwoordiging wordt ervoor gezorgd dat het nieuwe stelsel ook uitvoerbaar is. De greenfieldbenadering wordt gezien als een sterke manier om gebruik te maken van de expertise van de betrokken organisaties en om een eenvoudig stelsel te ontwikkelen.

Verhoging van de kinderopvangtoeslag

In 2026 is een nieuwe stap gezet richting bijna gratis kinderopvang voor werkende ouders. Het kabinet investeert €199 miljoen in een hogere toeslag voor werkende ouders. In vergelijking met 2024, waarvoor al €455 miljoen is gereserveerd, is het duidelijk dat het kabinet zich richt op een geleidelijke verhoging van de vergoeding.

Werkende ouders met een gezamenlijk inkomen tot circa €55.000 krijgen volgend jaar recht op het maximale vergoedingspercentage van 96%. Ook ouders met hogere inkomens ontvangen een hoger vergoedingspercentage. In 2027 wordt dit percentage verder verhoogd, waardoor de kinderopvang voor middeninkomens bijna gratis wordt. In 2029 wordt de vergoeding inkomensonafhankelijk, wat betekent dat alle werkende ouders het maximale vergoedingspercentage van 96% krijgen.

Invloed van inflatie en bezuinigingen

Hoewel het kabinet een richting aanwijst richting bijna gratis kinderopvang, zijn er tegengestelde ontwikkelingen waar te nemen. In juli 2024 besloot het kabinet om niet te indexeren (aan te passen) aan de inflatie. Dit heeft als gevolg dat de vergoeding per uur verhoudingsgewijs lager is. Ouders met een laag inkomen zullen dit het meest voelen, omdat zij al aan het maximum vergoedingspercentage zitten. Voor deze ouders kan de eigen bijdrage verdubbelen, wat hun financiële druk verder vergroot.

Deze beslissing heeft geleid tot zorgen in de sector. Ouders en kinderopvangorganisaties maken zich zorgen over de financiële toekomst en de stabiliteit van de sector. De kloof tussen ouders met een hoog inkomen en die met een laag inkomen blijft dus bestaan, ook al is er sprake van een algemene verhoging van de vergoeding.

Zorgvuldige invoering en ingroeipad

Om ervoor te zorgen dat het nieuwe stelsel goed functioneert, is een zorgvuldige invoering belangrijk. In het coalitieakkoord is afgesproken dat het stelsel geleidelijk moet worden ingevoerd. Dit betekent dat de vraag naar kinderopvang niet plotseling zal stijgen, maar geleidelijk. Zo heeft de sector de tijd om het aanbod te vergroten en de kwaliteit te waarborgen.

De invoering is nu gepland voor 2027. Echter, in 2025 is al besloten om de invoering te verleggen naar 2029. Dit heeft geleid tot onrust onder ouders en medewerkers in de kinderopvangsector. De oorspronkelijke plannen voor 2025 zijn uitgesteld, wat heeft geleid tot twijfels over de betrouwbaarheid van de kabinetsplannen. Volgens Karen Strengers, voorzitter van de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, is het uitstel van het nieuwe stelsel verbijsterend, gezien de voorgeschiedenis van de toeslagenaffaire.

Directe financiering en inkomensafhankelijke eigen bijdrage

Het kabinet werkt ook aan een model voor directe financiering van kinderopvang, waarbij ouders een inkomensafhankelijke eigen bijdrage betalen. Dit model maakt het voor ouders eenvoudiger om te overzien hoeveel ze voor kinderopvang moeten betalen. De directe financiering zou ook leiden tot meer transparantie en zekerheid.

Hoewel dit model nog in ontwikkeling is, is het duidelijk dat het kabinet er een prioriteit aan wil geven. In het coalitieakkoord is afgesproken om te onderzoeken hoe de arbeidseis – de verplichte werktijd voor ouders die recht hebben op kinderopvangtoeslag – goed kan worden ingevuld. Dit onderzoek is essentieel voor de toekomst van het nieuwe financieringsstelsel.

Belang van kinderopvang voor werkende ouders

Het kabinet benadrukt regelmatig de belangrijkheid van kinderopvang voor werkende ouders. Het biedt ouders de mogelijkheid om te werken en hun carrière te ontwikkelen, terwijl kinderen tegelijkertijd in een veilige omgeving groeien. Kinderopvang is dus niet alleen een financiële ondersteuning, maar ook een ondersteuning voor de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen.

De huidige plannen van het kabinet zijn gericht op een stelsel dat voor ouders eenvoudiger is en die ervoor zorgt dat kinderopvang voor de meeste ouders aanzienlijk goedkoper wordt. Dit zou ertoe kunnen leiden dat meer ouders in staat zijn om te werken en dat het inkomen van gezinnen toeneemt.

Uitdagingen en kritiek

Hoewel de plannen van het kabinet veelbelovend zijn, zijn er ook uitdagingen. De kinderopvangsector worstelt met personeelskrapte, stijgende prijzen en zorgen over de kwaliteit van de zorg. Deze problemen zijn niet alleen het gevolg van het huidige stelsel, maar ook van bredere economische ontwikkelingen.

De kinderopvangtoeslagaffaire heeft aangetoond dat het huidige stelsel niet voldoet aan de verwachtingen van ouders en de sector. Het nieuwe stelsel moet hierop een betere oplossing bieden, maar het uitstel van de invoering heeft geleid tot twijfels over de haalbaarheid van de plannen.

Ook is er kritiek op de manier waarop het kabinet omgaat met bezuinigingen. In 2024 is besloten om niet te indexeren aan de inflatie, wat heeft geleid tot een verdere financiële druk op ouders met een laag inkomen. Deze keuze is niet geliefd binnen de sector en onder ouders, en roept vragen op over de intentie van het kabinet om kinderopvang voor iedereen betaalbaar te maken.

Toekomst van het financieringsstelsel

In 2029 is het nieuwe financieringsstelsel volledig ingevoerd. Op dat moment is de vergoeding inkomensonafhankelijk, wat betekent dat alle werkende ouders het maximale vergoedingspercentage van 96% krijgen. Dit is een belangrijke stap richting een betaalbaar stelsel voor alle werkende ouders.

Echter, de invoering van het nieuwe stelsel hangt af van de beslissingen van het volgende kabinet. De huidige plannen zijn opgesteld, maar de uiteindelijke uitvoering is afhankelijk van politieke en economische ontwikkelingen. Het is daarom belangrijk dat ouders en de sector zich bewust zijn van de voortgang en de verwachtingen.

Conclusie

Het kabinet werkt aan een nieuw financieringsstelsel voor kinderopvang dat gericht is op betaalbaarheid, eenvoud en zekerheid voor ouders. De plannen omvatten een geleidelijke verhoging van de vergoeding, een inkomensonafhankelijke vergoeding in 2029 en een zorgvuldige invoering van het nieuwe stelsel. De greenfieldbenadering en samenwerking met uitvoerders en brancheorganisaties zijn essentieel voor de ontwikkeling van een robuust stelsel.

Hoewel de plannen veelbelovend zijn, zijn er ook uitdagingen. De kloof tussen ouders met een hoog en laag inkomen blijft bestaan, en de uitstel van de invoering heeft geleid tot onrust in de sector. Het kabinet moet hierop een duidelijke en betrouwbare aanpak bieden, om de verwachtingen van ouders en de sector te kunnen waarmaken.

De invoering van het nieuwe stelsel in 2029 is een belangrijke mijlpaal. Het betekent dat kinderopvang voor de meeste werkende ouders bijna gratis wordt, wat ertoe kan leiden dat meer ouders in staat zijn om te werken en dat kinderen in een veilige omgeving groeien. Het is nu aan het volgende kabinet om de plannen in werkelijkheid om te zetten.

Bronnen

1. Kabinet ontwerpt nieuw kinderopvangstelsel met vier uitvoerders
2. Kabinet zet nieuwe stap naar bijna gratis kinderopvang voor werkende ouders
3. Kabinet werkt aan bouwstenen nieuw financieringsstelsel kinderopvang
4. Zorgvuldige invoering nieuw kinderopvangstelsel
5. Kabinet gaat bezuinigen op kinderopvang; ouders met laag inkomen de dupe
6. Zie bron 5
7. Nieuwe kabinetsplannen voor kinderopvang worden opnieuw uitgesteld