Natuurbeleving in de kinderopvang: essentieel voor gezonde ontwikkeling

Natuurbeleving speelt een steeds belangrijkere rol in de kinderopvang. Meer en meer kinderopvangcentra kiezen ervoor om de natuur centraal te stellen in hun pedagogische aanpak. Dit heeft positieve effecten op de fysieke, emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen. In dit artikel wordt ingegaan op de rol van natuurbeleving in de kinderopvang, de voordelen ervan en hoe dit op een veilige en effectieve manier kan worden ingezet.

De rol van de natuur in de kinderopvang

De natuur is niet alleen een achtergrondscène voor kinderen, maar vormt ook een essentieel onderdeel van hun ontwikkeling. Volgens IVN Natuureducatie is de natuur het uitgangspunt voor kinderontwikkeling, pedagogisch handelen en de fysieke omgeving van de kinderopvang. Deze visie is ook de basis voor de groene beweging Natuurkr8, die door Humankind en IVN Natuureducatie is ontwikkeld. Het doel van deze beweging is om natuurbeleving een vaste plek te geven in de kinderopvang.

Wat is natuurkracht?

Natuurkracht is een term die vaak terugkomt in de context van Natuurkr8. Het betreft de kracht die kinderen opbouwen door intensief met de natuur in contact te komen. Marc Veekamp, senior projectleider bij IVN Natuureducatie, beschrijft natuurkracht als het onderdeel worden van iets groots en het ontdekken van jezelf in de natuur. Dit kan bijvoorbeeld het gevoel zijn van de wind in je haar, het kietelen van gras onder je voeten of het zien van een konijn rennen. Deze ervaringen helpen kinderen om hun zintuigen te ontdekken, zelfvertrouwen op te bouwen en respect te leren voor alles wat leeft.

Natuurkracht is volgens de visie van Natuurkr8 een soort superkracht. Het biedt kinderen een basis voor duurzaam opgroeien, vol verwondering, betrokkenheid en respect. Dit is niet alleen goed voor de kinderen zelf, maar ook voor de natuur. Kinderen die verbonden zijn met de natuur, zijn volgens José Lenders, beleidsmedewerker bij Humankind, geneigd om haar ook te beschermen.

De voordelen van natuurbeleving

Natuurbeleving heeft een aantal duidelijke voordelen voor kinderen. Het draagt bij aan de ontwikkeling van de motoriek, het gebruik van de zintuigen en de emotionele competenties zoals doorzettingsvermogen en zelfvertrouwen. Daarnaast stimuleert het ook de morele ontwikkeling, omdat kinderen leren om respectvol om te gaan met de omgeving, planten en dieren. Dit maakt natuurbeleving een essentieel onderdeel van de kinderopvang.

Fysieke en emotionele gezondheid

Bij Natuurkidz wordt natuurbeleving verder uitgebreid naar gezondheid. Hier ligt de focus op het bevorderen van de fysieke en emotionele gezondheid van kinderen. Dit gebeurt door middel van natuurlijke voeding en educatieve activiteiten in de buitenlucht. De aanpak van Natuurkidz legt een sterke nadruk op gezondheid, zowel in het voedingsbeleid als in de manier waarop kinderen met de wereld omgaan.

Een van de voordelen van deze aanpak is dat kinderen zich kunnen uitleven via sport en beweging in de natuur. Dit draagt bij aan een betere lichamelijke ontwikkeling en een sterker immuunsysteem. Bovendien leert kinderen door spel in de natuur ook om met stress om te gaan, beter te concentreren en minder vaak ziek te worden.

Veiligheid en begeleiding

Hoewel de voordelen van natuurbeleving duidelijk zijn, zijn er ook zorgvragen. Bijvoorbeeld: is het verstandig om dreumesen op boomstammen te laten klimmen? Of tienjarigen zelfstandig in het bos een speurtocht te laten doen? De kans op gevaar lijkt aanzienlijk. Daarom is het belangrijk om de veiligheid van kinderen in de natuur te waarborgen.

Een kinderdagverblijf met een ontdektuin, een stukje gras voor de baby’s, een bamboebos waar peuters op avontuur gaan, of een buitenterrein waar kinderen in bomen klimmen en hutten bouwen, is een ideale start voor natuurbeleving. Maar dit moet altijd in de open lucht en onder begeleiding van pedagogisch medewerkers gebeuren.

Praktische implementatie van natuurbeleving

De implementatie van natuurbeleving in een kinderopvang vraagt om een aantal voorwaarden. Veldwerk Nederland en andere organisaties hebben onderzocht wat cruciaal is voor het succesvol inzetten van natuurbeleving. Hierbij bleken vier aspecten van grote betekenis te zijn:

1. Competenties van pedagogisch medewerkers: Pedagogisch medewerkers moeten goed opgeleid zijn in natuurbeleving. Zij moeten weten hoe ze kinderen veilig en effectief begeleiden in de natuur.

2. Beleid van het kindercentrum: Natuurbeleving moet opgenomen zijn in het beleid van het kindercentrum. Dit zorgt voor draagvlak en consistente uitvoering.

3. Betrokkenheid van ouders: Ouders moeten op de hoogte zijn van de activiteiten en instemmen met de aanpak. Hun betrokkenheid is belangrijk voor het succes van de programma’s.

4. Aanwezigheid van een geschikte buitenruimte: Natuurbeleving gebeurt uiteraard buiten. Het kindercentrum moet dus beschikken over een geschikte buitenruimte waar kinderen kunnen spelen, ontdekken en leren.

Pedagogisch kader en praktijk

Het Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar (PGK) wijst op de rol van natuur en fysieke omgeving in de kinderopvang. Het kader benadrukt dat kinderen op jonge leeftijd al contact moeten maken met de natuur. Dit gebeurt op een veilige en laagdrempelige manier. Bijvoorbeeld bij Struin, waar kinderen vanaf 2 jaar in contact komen met de natuur via speellocaties zoals Struin-land. Hier kunnen kinderen vrij spelen en natuurgebieden verkennen. Altijd is er een terugkeerpunt, zoals het Struin-huis, waar kinderen ook hun middagdutje kunnen doen.

Logistiek en organisatie

Het logistiek organiseren van een kinderdagverblijf in de natuur vraagt om een goed functionerend systeem. Bij Struin zijn er vaste breng- en haaltijden voor de peuters. In de ochtend is er voor zowel de Gele als de Bruine Eenden een brengmoment, en in de middag zijn er twee momenten waarop je kind kunt ophalen. Als het nodig is om je kind op een ander moment op te halen, kan dat ook op de speellocatie, mits vooraf afgesproken met het KDV.

Naast logistiek is kwaliteitszorg ook belangrijk. Struin hecht veel waarde aan veiligheid en kwaliteit. Dit wordt gewaarborgd door middel van een pedagogisch beleidsplan, procedures en huisregels. Ook zijn inspectierapporten van de GGD beschikbaar. Als er ontevredenheid is, is er een klachtenregeling om tot een oplossing te komen.

Samenwerking en ondersteuning

Het succesvol inzetten van natuurbeleving in een kinderopvang vraagt om samenwerking. Er zijn verschillende manieren waarop dit kan worden ondersteund:

• Ambassadeurs Gezonde Kinderopvang: Deze ervaren coaches helpen bij het denken over praktische toepassingen van natuurbeleving.
• GGD: Regionale GGD biedt ondersteuning, advies, training en workshops.
• IVN.nl/kinderopvang: Hier zijn extra ideën en stappenplannen beschikbaar om het thema te implementeren in de kinderopvang.

Stappenplan voor het invoeren van natuurbeleving

1. Creëer draagvlak: Zorg dat alle betrokkenen (medewerkers, ouders, leiding) op de hoogte zijn en instemmen met het plan.
2. Uitvoeren van het themaplan: Voer het plan uit in samenwerking met betrokken partijen.
3. Terugkijken en reflectie: Kijk terug op het plan en bespreek de volgende stappen.
4. Coach Gezonde Kinderopvang: Zorg voor een ervaren coach die het proces begeleidt.

Conclusie

Natuurbeleving speelt een essentiële rol in de kinderopvang. Het draagt bij aan de fysieke, emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen. Door kinderen te laten spelen en leren in de natuur, ontwikkelen ze zich op een evenwichtige manier. Buitenbeleving versterkt zelfvertrouwen, respect en betrokkenheid. Tevens heeft het positieve effecten op concentratie, stress en ziekteverzuim.

Het inzetten van natuurbeleving vraagt om een aantal voorwaarden. Zo moeten pedagogisch medewerkers goed opgeleid zijn, moet het beleid het thema bevatten, moeten ouders betrokken zijn en moet er een geschikte buitenruimte zijn. Daarnaast is veiligheid en begeleiding van groot belang.

Natuurbeleving is niet alleen goed voor de kinderen, maar ook voor de natuur. Kinderen die verbonden zijn met de natuur, leren om haar te beschermen. Door kinderen te onderdompelen in de natuur, geven we hun iets dat blijvend is: natuurkracht. Dit is de basis voor duurzaam opgroeien, vol verwondering, betrokkenheid en respect.

Bronnen

1. IVN Natuureducatie
2. Humankind kinderopvang
3. Kiddo
4. Natuurkidz
5. Struin
6. Gezonde Kinderopvang