Kinderopvang in Nederland: Uitdagingen, kosten en toekomstplannen
juli 20, 2025
De vraag of kinderopvangorganisaties wettelijk mogen vereisen dat kinderen zijn ingeënt, is in de afgelopen jaren steeds vaker centraal gekomen. In de context van een lage vaccinatiegraad en herhaaldelijke uitbraken van ziektes zoals mazelen, wordt de discussie over verplichte vaccinaties in de kinderopvang steeds actueler. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige wettelijke situatie, beleidsmaatregelen van opvangorganisaties en de juridische en maatschappelijke kwesties die hierbij van belang zijn.
Huidige wettelijke situatie
Momenteel is er in Nederland geen wettelijke verplichting voor ouders om kinderen in te enten. Vaccinaties zijn vrijwillig en vallen onder het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Ouders hebben het recht om zelf te kiezen of ze meewerken aan dit programma. In de praktijk betekent dit dat kinderopvangorganisaties, zoals kinderdagverblijven en peuterspeelzalen, geen wettelijke mogelijkheid hebben om ongevaccineerde kinderen te weigeren. Dit is in lijn met de uitleg van de Inspectie voor de Volksgezondheid, die duidelijk heeft gemaakt dat het weigeren van toegang tot kinderopvang op grond van vaccinatietoestand niet wettelijk is onderbouwd.
Toch kan een opvangorganisatie kiezen voor een informeel vaccinatiebeleid. Hierbij wordt de ouder niet expliciet aangemoedigd om te vaccineren, maar wordt er aandacht geschapen voor het belang van vaccinaties. Bijvoorbeeld door op het aanmeldingsformulier vragen te stellen over vaccinatiegeschiedenis. Dit gebeurt niet in alle opvangorganisaties en varieert sterk per regio of instelling.
De rol van politiek en wetgeving
In 2024 is een belangrijk wetsvoorstel ingediend door VVD en D66 in de Tweede Kamer. Dit voorstel zou betekenen dat bij een te lage vaccinatiegraad (onder de kritische grens van 92 procent) de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een wettelijke plicht tot deelname aan het RVP kan stellen voor toegang tot de kinderopvang. Het voorstel richt zich met name op kinderdagverblijven en peuterspeelzalen, en geldt momenteel niet voor buitenschoolse opvang of gastouderopvang. Uitzonderingen zijn mogelijk, bijvoorbeeld vanwege medische redenen.
Het wetsvoorstel is nog in de fase van internetconsultatie, waarbij reacties worden ingezameld tot 29 november 2024. De Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) steunt het initiatief, omdat zij reeds jaren verlangen naar juridisch onderbouwde richtlijnen. Dit voorstel zou een belangrijk kentering kunnen betekenen in de huidige wettelijke situatie.
Praktijkbeleid in de kinderopvang
Hoewel het weigeren van ongevaccineerde kinderen op dit moment niet wettelijk is, is het in de praktijk niet ongebruikelijk dat kinderopvangorganisaties een eigen vaccinatiebeleid hanteren. Een voorbeeld hiervan is een instelling die alleen kinderen accepteert die zijn ingeënt tegen mazelen. Dit beleid is genomen vanwege de ernstige risico’s die mazelen met zich meebrengen, zoals hersenvliesontsteking, die leidt tot blijvende schade of zelfs dood. De BMR-vaccinatie (bof, mazelen en rodehond) wordt pas vanaf 14 maanden gegeven, waardoor jongere kinderen niet beschermd zijn. Voor deze groep is het vaccineren dus extra belangrijk.
De vraag naar vaccinatiegeschiedenis wordt in sommige opvangorganisaties opgenomen in het aanmeldingsproces. Dit kan echter ook informeel zijn. De Nederlandse Vereniging voor Kinderopvang (NVKP) benadrukt dat het stellen van vragen over vaccinaties niet automatisch betekent dat een verplichting tot vaccineren is. Ouders worden wel geïnformeerd over het belang van vaccinaties, maar de uiteindelijke keuze blijft bij hen.
Juridische en maatschappelijke overwegingen
De juridische situatie is complex. Het weigeren van ongevaccineerde kinderen kan in conflict komen met fundamentele rechten zoals de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging en het gelijke behandelingsrecht. Een ouderschap dat kiest voor het niet-vaccineren van kinderen, doet dit vaak uit overtuiging. Uit eerbied voor deze keuze is het voor kinderopvangorganisaties niet eenvoudig om een formeel weigeringsbeleid te hanteren.
Toch kan het collectieve belang van de gezondheid van alle kinderen een tegenargument vormen. Het vaccineren dient namelijk niet alleen het individuele welzijn van een kind, maar ook het collectieve belang van de groep. Hierdoor ontstaat een spanningsveld tussen individuele vrijheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Toekomstige richting en mogelijkheden
Als het wetsvoorstel uit 2024 wordt aangenomen, zou de situatie fundamenteel veranderen. Het zou betekenen dat kinderopvangorganisaties wettelijk mogen vereisen dat kinderen zijn ingeënt, mits de vaccinatiegraad onder de kritische grens zakt. Dit zou ook invloed kunnen hebben op de keuzes van ouders en op de diversiteit in kinderopvangaanbod. Ouders zouden bijvoorbeeld de keuze kunnen krijgen tussen opvangcentra die wel of niet kinderen toelaten die niet deelnemen aan het RVP.
De Eerste Kamer heeft eerder een vergelijkbaar wetsvoorstel verworpen, waardoor de huidige situatie nog onduidelijk is. De uitkomst van de internetconsultatie en eventuele wijzigingen in de wetgeving zullen hierin een sleutelrol spelen. Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met de evolutie van het RVP, zoals de toevoeging van coronavaccinaties. Het is daarom belangrijk dat eventuele nieuwe wetgeving zorgvuldig wordt geformuleerd en juridisch onderbouwd is.
Conclusie
Vaccinaties in de kinderopvang vormen een belangrijk onderwerp dat zowel juridische als maatschappelijke aspecten omvat. Momenteel is er geen wettelijke verplichting voor ouders om kinderen in te enten, maar het is wel mogelijk dat kinderopvangorganisaties een informeel vaccinatiebeleid hanteren. De politiek en wetgeving spelen een steeds grotere rol in deze discussie, met een wetsvoorstel dat mogelijk een wettelijke plicht tot vaccineren kan opleggen bij een te lage vaccinatiegraad. De uitslag van de internetconsultatie en eventuele wijzigingen in de wetgeving zullen de toekomstige richting bepalen.
Het belang van vaccinaties voor de gezondheid van kinderen en de collectieve bescherming in de opvanginstellingen is duidelijk. Het kiezen van ouders om niet te vaccineren kan gevolgen hebben voor anderen, wat maakt dat de discussie over verplichte vaccinaties in de kinderopvang nog lang niet voorbij is.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
