De zes interactievaardigheden in de kinderopvang: Essentiële vaardigheden voor pedagogisch medewerkers

In de kinderopvang speelt interactie tussen kinderen en pedagogisch medewerkers een centrale rol in de ontwikkeling van kinderen. Gedurende de afgelopen jaren zijn er verschillende trainingen en scholingen ontwikkeld om pedagogisch medewerkers te ondersteunen bij het verbeteren van hun interactievaardigheden. Een van de kernaspecten van deze trainingen is het leren werken met zes interactievaardigheden. Deze vaardigheden zijn essentieel voor het opbouwen van vertrouwen, het stimuleren van de taalontwikkeling en het begeleiden van kinderen in hun groei. In dit artikel worden deze zes interactievaardigheden toegelicht, inclusief hoe ze worden geïntegreerd in trainingen en waarom ze belangrijk zijn in de kinderopvang.

Wat zijn de zes interactievaardigheden?

De zes interactievaardigheden zijn benoemd als kerncompetenties die pedagogisch medewerkers (pm’ers) moeten ontwikkelen om kinderen effectief te begeleiden. De vaardigheden zijn als volgt:

1. Sensitieve responsiviteit
   Sensitieve responsiviteit betekent dat pedagogisch medewerkers goed reageren op de behoeften en signalen van kinderen. Dit omvat het herkennen van non-verbale communicatie, zoals een kind dat naar een speelgoed zit te kijken of dat ongemakkelijk is in zijn huidige omgeving. Sensitieve responsiviteit helpt kinderen zich beveiligd en begrepen te voelen.

2. Respect voor autonomie
   Deze vaardigheid draait om het geven van ruimte aan kinderen om zelf keuzes te maken binnen veilige grenzen. Het gaat niet om loslaten, maar om het ondersteunen van de eigen wil van het kind. Dit helpt kinderen zichzelf beter leren kennen en hun zelfvertrouwen te versterken.

3. Structureren en leidinggeven
   Kinderen hebben duidelijke structuren nodig om zich veilig te voelen en zich te kunnen ontwikkelen. Structureren en leidinggeven houdt in dat pedagogisch medewerkers een duidelijke dagritme creëren, regels opstellen en deze consistente aanpak zorgen voor een voorspelbare omgeving.

4. Praten en uitleggen
   Communicatie is een van de belangrijkste interactievaardigheden. Het gaat hierbij niet alleen om instructies geven, maar ook om het stimuleren van gesprekken, het uitleggen van acties en het luisteren naar wat kinderen te zeggen hebben. Deze vaardigheid is vooral van belang bij de taalontwikkeling van kinderen.

5. Ontwikkelingsstimulering (inclusief taalontwikkeling)
   Deze vaardigheid houdt in dat pedagogisch medewerkers bewust actie ondernemen om kinderen in hun groei te ondersteunen. Dit kan bijvoorbeeld zijn door middel van spelen, lezen of het aanbieden van activiteiten die passen bij de ontwikkelingsniveau van het kind. Taalontwikkeling wordt hierbij specifiek benadrukt als een onderdeel van de groei.

6. Begeleiden van interacties tussen kinderen
   In groepsopvoeding is het belangrijk dat kinderen leren omgaan met elkaar. Pedagogisch medewerkers moeten in staat zijn om conflicten te begeleiden, het sociaal gedrag van kinderen te ondersteunen en positieve interacties te bevorderen. Deze vaardigheid draagt bij aan de sociale ontwikkeling van kinderen.

Het belang van de interactievaardigheden in de kinderopvang

De interactievaardigheden zijn niet alleen essentieel voor de directe interactie met kinderen, maar ook voor de communicatie met ouders en collega’s. In de kinderopvang is het van belang dat pedagogisch medewerkers zich bewust zijn van hun eigen communicatie- en begeleidingsstijl, omdat deze direct invloed heeft op het welzijn en de ontwikkeling van kinderen.

Bijvoorbeeld, sensitieve responsiviteit helpt bij het opbouwen van vertrouwen tussen kind en medewerker. Respect voor autonomie ondersteunt de persoonsontwikkeling van kinderen, terwijl structureren en leidinggeven bijdraagt aan een veilige en voorspelbare omgeving. De vaardigheid om interacties tussen kinderen te begeleiden is essentieel in groepsopvoeding, waarin kinderen leren omgaan met verschillen en conflicten.

Opleidingen en trainingen voor de interactievaardigheden

Om pedagogisch medewerkers te ondersteunen bij het ontwikkelen van deze vaardigheden, zijn verschillende trainingen en scholingen beschikbaar. Een bekende training is de "Oog voor interactie"-training, die gericht is op het verbeteren van de interactievaardigheden van pm’ers. Deze training wordt gegeven in groepen van maximaal 14 deelnemers en bestaat uit zes bijeenkomsten van 3,5 uur. Daarnaast zijn er huiswerkopdrachten en een coachingsgesprek ingebouwd in het programma.

Leerlijnen van de "Oog voor interactie"-training

De training is opgebouwd rondom drie leerlijnen:

1. Kennis over en oefenen met de zes interactievaardigheden
   Tijdens de training leren de deelnemers de interactievaardigheden herkennen en toepassen in verschillende leeftijdsgroepen. De nadruk ligt op de educatieve vaardigheden zoals praten en uitleggen, ontwikkelingsstimulering en het begeleiden van interacties tussen kinderen.

2. Kijken naar jezelf met anderen
   Pedagogisch medewerkers maken video-opnamen van hun interacties met kinderen en bespreken deze met collega’s en trainers. Deze leerlijn helpt bij het herkennen van sterktes en leerpunten in de eigen interactievaardigheden.

3. Versterken van eigen taalvaardigheid
   Aan het eind van de training is het doel dat de deelnemers hun eigen taalvaardigheid hebben versterkt. Hierbij gaat het om het leren van nieuwe woorden, het voeren van gesprekken en het lezen en schrijven van pedagogische teksten.

"Oog voor baby's"-training

Een gerichte training voor wie werkt met baby's is de "Oog voor baby's"-training. Deze training is bedoeld voor pedagogisch medewerkers die het contact met baby’s en hun ouders willen versterken. De training bestaat uit vijf groepsbijeenkomsten, een coachingsgesprek en een eindgesprek. Ook hier zijn interactievaardigheden centraal, met een focus op vertrouwen opbouwen, taalbegeleiding en het begeleiden van interacties tussen kinderen en ouders.

De rol van ouders in de interactie

Ouders spelen een indirecte rol in de interactievaardigheden van pedagogisch medewerkers. De manier waarop ouders met hun kinderen omgaan, heeft invloed op hoe kinderen leren omgaan met andere mensen, zoals medewerkers in de kinderopvang. Daarom is het belangrijk dat pedagogisch medewerkers ook in staat zijn om interacties met ouders te begeleiden. Dit is een van de redenen waarom trainingen zoals "Oog voor interactie" ook aandacht besteden aan de relatie tussen kinderopvang en ouderschap.

Conclusie

De zes interactievaardigheden vormen de kern van de pedagogische werkwijze in de kinderopvang. Sensitieve responsiviteit, respect voor autonomie, structureren en leidinggeven, praten en uitleggen, ontwikkelingsstimulering en het begeleiden van interacties tussen kinderen zijn essentieel voor de ontwikkeling van kinderen. Pedagogisch medewerkers die deze vaardigheden onder de knie hebben, kunnen kinderen beter begeleiden in hun groei, zowel op sociaal als op cognitief vlak. Daarom zijn trainingen en scholingen, zoals "Oog voor interactie" en "Oog voor baby's", van groot belang om deze vaardigheden te ontwikkelen en te versterken. Voor ouders, medewerkers en andere betrokkenen is het belangrijk om zich bewust te zijn van de rol die interactie speelt in de kinderopvang en hoe deze interactie beïnvloedt op het welzijn en de groei van kinderen.

Bronnen

1. ROC van Amsterdam - Oog voor interactie, train de trainer
2. Kinderopvangtotaal - Interactievaardigheden: waar ligt jouw talent?
3. Werkend Leren - Opleidingen interactievaardigheden
4. Kinderopvang Werkt - Trainingen en opleidingen: Oog voor interactie
5. Kinderopvang Werkt - Trainingen en opleidingen: Oog voor baby's
6. Expertisecentrum Kinderopvang - Pedagogische kwaliteit in de kinderopvang