Hitteprotocol in de kinderopvang: maatwerk en voorbereiding voor veilige opvang

De hitte is een groeiend thema in Nederland, en met het Nationaal Hitteplan dat sinds 1 juli 2025 van kracht is, is het voor kinderopvangorganisaties van het grootste belang om goed voorbereid te zijn op (extreme) hitte. Hitte is geen louter comfortprobleem, maar een serieuze gezondheids- en veiligheidsaandrift, vooral voor jonge kinderen. In dit artikel worden de richtlijnen en aanbevelingen voor het opstellen van een hitteprotocol in de kinderopvang beschreven, aangevuld met praktische maatregelen die van toepassing zijn in de praktijk.

Inleiding

Hitte kan ernstige gezondheidsrisico's opleveren, vooral voor groepen die zichzelf niet goed kunnen beschermen, zoals jonge kinderen. Het Nationaal Hitteplan benadrukt de noodzaak om zowel preventieve als reactieve maatregelen te nemen. Kinderopvangorganisaties zijn verplicht om een hitteprotocol op te stellen als onderdeel van hun veiligheids- en gezondheidsbeleid. Dit protocol is afhankelijk van de locatie, het gebouw en de omstandigheden van de kinderdagopvang. Het is dus maatwerk, waarbij het RIVM en andere betrokken partijen richtlijnen geven, maar waarbij de uitvoering aan de organisatie zelf ligt.

Het hitteprotocol als onderdeel van het veiligheids- en gezondheidsbeleid

Het hitteprotocol valt onder het veiligheids- en gezondheidsbeleid van de kinderopvangorganisatie. Dit beleid moet worden voorgesteld aan de oudercommissie voor eventuele wijzigingen of nieuwe maatregelen. Het is belangrijk dat ouders betrokken worden bij het opstellen van het protocol, omdat zij ook medeverantwoordelijk zijn voor de gezondheid van hun kind in de opvang. De communicatie met ouders moet duidelijk en transparant zijn, zodat alle betrokkenen het protocol begrijpen en ondersteunen.

Een hitteprotocol kan uit verschillende onderdelen bestaan:

• Preventieve maatregelen om hitte binnen een locatie te voorkomen.
• Maatregelen tijdens de hitteperiode, om kinderen veilig en comfortabel te houden.
• Uiterste maatregelen, zoals (deels) sluiten van de opvang, indien nodig.
• Algemene communicatieplan, om ouders en medewerkers op de hoogte te houden.

De checklist die BK en BMK in samenwerking met BOinK hebben opgesteld, helpt houders om een zo volledig mogelijk hitteprotocol op te stellen. Deze checklist bevat onder andere aanbevelingen voor zonwering, ventilatie, extra drinkmomenten en aanpassingen in de activiteiten.

Preventieve maatregelen

Hitte kan worden voorkomen door het bouwbeslag van het gebouw te optimaliseren. Zonwering buiten werkt bijvoorbeeld beter dan zonwering binnen, en uitvallende zonneschermen zijn doeltreffender dan zonnescreens. Ook kan intensieve nachtelijke ventilatie helpen om de temperatuur in het gebouw te verlagen. Dit is vooral belangrijk in gebouwen zonder airconditioning.

Ventilatie is een essentieel onderdeel van een hitteprotocol. Het openen van ramen kan luchtbeweging creëren, wat een verkoelend effect heeft. Echter, als het buiten warmer is dan binnen, kan het wijd openen van ramen extra warmte binnenlaten. Het is daarom belangrijk om te weten welk ventilatiesysteem het gebouw heeft, en wat de beste aanpak is in de praktijk.

Maatregelen tijdens de hitteperiode

Wanneer de binnentemperatuur boven de 25°C komt, nemen het comfort en de prestaties van kinderen af. Het is dan belangrijk om actie te ondernemen. De instructiekaart van GGD Gelderland Zuid biedt duidelijke richtlijnen voor acties tijdens hitteperiodes.

Bescherming tegen de zon

Jonge kinderen zijn kwetsbaar bij hittegolven, omdat ze zichzelf nog niet goed kunnen beschermen. Het Nationaal Hitteplan benadrukt het belang van zonbescherming. Ouders worden aangeraden hun kinderen in te smeren met zonnebrandcrème. In sommige opvangsituaties kan het ook voordelig zijn om de medewerkers in te zetten om dit te doen.

Daarnaast is het belangrijk om schaduwplekken op de buitenspeelplaats te maken. Kinderen moeten zo veel mogelijk tussen 12.00 en 16.00 uur in de schaduw blijven. Tijdens deze uren is de zon het sterkst en kan de straling schadelijk zijn voor de huid.

Extra drinkmomenten

Hitte leidt tot verhoogde lichaamstemperatuur en dus tot verhoogde vochtverlies. Kinderen moeten daarom vaker drinken. Het Nationaal Hitteplan adviseert om extra drinkmomenten in te bouwen in de dag. Medewerkers kunnen bijvoorbeeld een flesje water op tafel zetten in de klas, zodat kinderen er随时 kunnen bij drinken.

Aanpassing van activiteiten

Tijdens hitteperiodes is het verstandig om de activiteiten aan te passen. Intensief spelen in de zon moet worden vermeden. In plaats daarvan kunnen waterspelletjes in de schaduw worden georganiseerd. Activiteiten kunnen ook worden gepland in de koelere ochtend of in de avonduren, wanneer de zon minder krachtig is.

Zonwering en ventilatie

Het uitrollen van zonneschermen of het sluiten van gordijnen voor de zon is een effectieve manier om de temperatuur binnen te verlagen. Het is belangrijk om dit te doen voordat de zon naar binnen schijnt. ’s Nachts moet de zonwering weer worden verwijderd, zodat het gebouw goed kan afkoelen.

Uiterste maatregelen

In extreme hitteperiodes kan het nodig zijn om de opvang te sluiten of de activiteiten aan te passen. Het Nationaal Hitteplan geeft aan dat het mogelijk is om een (deel)sluiting van de kinderopvang te overwegen. Dit is echter een uiterste maatregel en moet zorgvuldig worden beoordeeld. Het is belangrijk om ouders en medewerkers op de hoogte te houden van deze beslissing en de redenen daarachter.

Aanpassing van het tropenrooster

Schoolen en kinderopvangorganisaties kunnen overwegen om een tropenrooster in te voeren tijdens hitteperiodes. Dit is een rooster met kortere lesuren of een verkorte lesdag. Het minimum aantal lesuren per schooljaar moet worden gehaald, maar tijdens hitteperiodes kan het voordelig zijn om de kinderen minder lang bloot te stellen aan hoge temperaturen.

Kwetsbare kinderen

Niet alle kinderen reageren op dezelfde manier op hitte. Kinderen met overgewicht, kinderen die weinig bewegen en kinderen met een ziekte zijn extra kwetsbaar. Het is daarom belangrijk om deze kinderen extra in de gaten te houden. Het Nationaal Hitteplan benadrukt het belang van extra aandacht voor kwetsbare groepen. Ouders en medewerkers moeten alert zijn op signalen van oververhitting, zoals hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid en extreem dorst.

Als extra drinken en verkoeling niet helpen, is het noodzakelijk om hulp van de huisarts of GGD in te roepen. Bovendien is het belangrijk om kinderen niet in geparkeerde auto’s achter te laten, want ook op zonnige dagen kan de temperatuur in een auto snel oplopen tot dodelijke niveaus.

Verkoelende maatregelen voor het lichaam

Naast verkoeling van het gebouw is het ook belangrijk om het lichaam van kinderen te verkoelen. Het Nationaal Hitteplan raadt aan om kinderen in de schaduw te houden en activiteiten te plannen voor 12.00 of na 18.00 uur. Een verkoelend voetenbad is een eenvoudige maar effectieve manier om het lichaamstemperatuur te verlagen.

Communicatie en samenwerking

Het opstellen van een hitteprotocol is een proces dat medewerkers, ouders en eventueel externe partijen, zoals de GGD, betreft. Het protocol moet duidelijk omschrijven wie welke rol heeft bij het uitvoeren van maatregelen. Dit helpt bij het voorkomen van verwarring en zorgt voor een duidelijke verantwoordelijkheid.

Ouders moeten goed worden ingelicht over de maatregelen die worden genomen. Ze moeten weten wat de signalen zijn van oververhitting, hoe ze hun kinderen kunnen beschermen en welke acties ze kunnen ondernemen als het heet wordt. Medewerkers moeten goed getraind zijn in het herkennen van klachten en het toepassen van verkoelende maatregelen.

Conclusie

Hitte is een serieus gezondheidsrisico, vooral voor jonge kinderen. Het Nationaal Hitteplan benadrukt de noodzaak om zowel preventieve als reactieve maatregelen te nemen in kinderopvangorganisaties. Het opstellen van een hitteprotocol is verplicht en moet worden afgestemd op de specifieke omstandigheden van de locatie. Preventieve maatregelen zoals zonwering, ventilatie en extra drinkmomenten zijn essentieel. Tijdens hitteperiodes moet het protocol worden geactiveerd, met aandacht voor schaduwplekken, verkoelende activiteiten en extra aandacht voor kwetsbare kinderen.

Het hitteprotocol is maatwerk en vereist samenwerking tussen houders, medewerkers en ouders. Het is belangrijk om ouders goed te informeren en te betrekken in de uitvoering van het protocol. Zo kan veilige en comfortabele opvang worden gegarandeerd, zelfs in extreem hete omstandigheden.

Bronnen

1. Nationaal Hitteplan van kracht: is jouw locatie goed voorbereid?
2. Instructiekaart: wat te doen bij hitte op school en kinderopvang
3. RIVM: Hitte en gezondheid