Hand-voet-en-mondziekte in de kinderopvang: Hygiëne, besmettelijkheid en preventie

Hand-voet-en-mondziekte is een veelvoorkomende kinderziekte die regelmatig opduikt in de kinderopvang. De ziekte wordt veroorzaakt door een virus, meestal een enterovirus, en breidt zich snel uit onder kinderen, vooral in groepen. Het is belangrijk dat ouders, verpleegkundigen en leerkrachten goed geïnformeerd zijn over de symptomen, de besmettelijkheid en de maatregelen die kunnen worden genomen om de verspreiding te beperken. In dit artikel worden de kenmerken van hand-voet-en-mondziekte toegelicht, evenals de hygiënevoorschriften en aanbevelingen voor het gedrag in de kinderopvang.

Wat is hand-voet-en-mondziekte?

Hand-voet-en-mondziekte is een virusziekte die zich vooral bij jonge kinderen voordoet. Het virus wordt vooral overgedragen via slijmvlies, speeksel en vocht uit blaasjes. De symptomen zijn meestal mild, maar kunnen wel lastig zijn voor het kind. Typische klachten zijn:

• Koorts
• Blaasjes in of rond de mond
• Vlekjes op de handen en voeten, die later veranderen in blaasjes
• Buikpijn
• Overgeven
• Misselijkheid

De ziekte is vaak vergezeld van pijnlijke blaasjes in de mond, wat het eten en drinken lastig maakt voor kinderen. De uitslag op de handen en voeten is meestal niet pijnlijk, maar kan wel irritatie veroorzaken. Het is belangrijk om te weten dat de ziekte vaak spontaan verdwijnt binnen enkele weken.

Besmettelijkheid en tijdlijn

Een van de belangrijkste kenmerken van hand-voet-en-mondziekte is dat het virus al besmettelijk is voordat de klachten duidelijk worden. De besmettelijkheid begint meestal 3 tot 7 dagen vóórdat de symptomen zich manifesteren en kan doorgaan gedurende weken, soms zelfs maanden na de uiterlijke klachten. Dit maakt de ziekte moeilijk te beheersen, omdat kinderen vaak al besmet zijn voordat de ziekte zichtbaar wordt.

Voor ouders en kinderopvangers is het daarom belangrijk om te weten dat een kind met hand-voet-en-mondziekte niet per se thuis hoeft te blijven, tenzij het zich slecht voelt. Als het kind zich goed genoeg voelt, mag het gewoon naar de kinderopvang. De besmettelijkheid is vaak al verlopen, of de besmetting heeft zich op die manier al uitgespreid dat het geen zin heeft om het kind thuis te houden. Toch is het belangrijk dat de kinderopvang op de hoogte wordt gesteld zodat eventuele preventieve maatregelen op school kunnen worden genomen.

Hygiëne en preventie

Hoewel hand-voet-en-mondziekte vaak niet te voorkomen is, zijn er wel maatregelen die kunnen worden genomen om de verspreiding te beperken. Deze hygiënemaatregelen zijn van groot belang in de kinderopvang, waar kinderen dicht bij elkaar in contact komen. De belangrijkste hygiënemaatregelen zijn:

• Handen wassen: Laat kinderen hun handen regelmatig wassen met water en zeep. Dit is vooral belangrijk na het wc-bezoek, voor het eten en na contact met besmettelijke oppervlakken. Ouders en verpleegkundigen moeten dit voorbeeld ook geven.
• Hoesen en niezen in de elleboog of zakdoek: Hoesten en niezen in de elleboog of in een papieren zakdoek voorkomt de verspreiding van druppeltjes. De zakdoek moet direct worden weggegooid.
• Verhinder contact met vocht uit blaasjes: Het vocht uit de blaasjes is besmettelijk. Zorg ervoor dat kinderen en volwassenen dit vocht niet aanraken.
• Ventilatie en schoonmaak: Zorg voor voldoende ventilatie in de ruimte waar kinderen zich bevinden. Speelgoed dat vaak in de mond wordt genomen moet elke dag schoongemaakt worden.
• Kleding en spullen gescheiden houden: Kleding en persoonlijke spullen van een kind met hand-voet-en-mondziekte moeten zoveel mogelijk gescheiden worden gehouden van die van andere kinderen.

Bij het geven van te drinken aan kinderen met hand-voet-en-mondziekte is het verstandig om koele dranken aan te bieden, omdat deze de pijnlijke blaasjes in de mond kunnen slijpen. Zure dranken, zoals sap, moeten vermeden worden, omdat ze de blaasjes kunnen irriteren. Buiten de kinderopvang is het ook belangrijk om andere mensen op de hoogte te brengen als er sprake is van hand-voet-en-mondziekte, bijvoorbeeld bij een reisorganisatie of luchtvaartmaatschappij.

Aanbevelingen voor de kinderopvang

Aangezien kinderopvangen vaak de locaties zijn waar hand-voet-en-mondziekte opduikt, is het belangrijk dat de opvang goed voorbereid is op dit type ziekte. De volgende aanbevelingen zijn van toepassing op de kinderopvang:

• Tijdige inlichting: Als een kind met hand-voet-en-mondziekte naar de opvang komt, moet de leerkracht of verpleegkundige direct op de hoogte worden gesteld. Dit zorgt ervoor dat de opvang maatregelen kan nemen om andere kinderen te beschermen.
• Toezicht op hygiëne: Zorg dat kinderen en verpleegkundigen zich aan de hygiënemaatregelen houden. Dit is niet alleen belangrijk voor hand-voet-en-mondziekte, maar ook voor andere kinderziekten.
• Onderwijs aan ouders: Informeer ouders over de symptomen van hand-voet-en-mondziekte en wat ze moeten doen als hun kind ziek wordt. Ouders moeten weten wanneer ze de huisarts of GGD moeten bellen en welke hygiënemaatregelen ze thuis kunnen nemen.
• Beperk contact met kwetsbare groepen: Ouders van kinderen met hand-voet-en-mondziekte worden geacht extra voorzichtig te zijn bij contact met zwangere vrouwen en jonge baby’s, die kwetsbaarder zijn voor complicaties.

Diagnose en wanneer te waarschuwen

Hoewel hand-voet-en-mondziekte meestal mild verloopt, is het belangrijk om te weten wanneer er een medische hulp nodig is. In het bijzonder bij jonge baby’s kan hand-voet-en-mondziekte ernstig zijn. Symptomen zoals hoge koorts, sufheid of moeite met drinken kunnen een teken zijn dat er medische hulp nodig is. In dat geval moet direct contact worden opgenomen met de huisarts.

Ouders kunnen de ziekte vaak zelf herkennen aan de karakteristieke uitslag en blaasjes, maar in sommige gevallen kan het moeilijk zijn om te bepalen of het hand-voet-en-mondziekte is of een andere ziekte met vergelijkbare symptomen, zoals krentenbaard of roodvonk. In dat geval is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts of GGD voor een duidelijke diagnose.

Hand-voet-en-mondziekte in vergelijking met andere kinderziekten

Hand-voet-en-mondziekte is één van de vele kinderziekten die kinderen kunnen krijgen. Andere kinderziekten met vlekjes of uitslag zijn bijvoorbeeld roodvonk, waterpokken, de vijfde ziekte en de zesde ziekte. Elke ziekte heeft haar eigen symptomen en aanpak. Hand-voet-en-mondziekte is bijvoorbeeld besmettelijker dan waterpokken, omdat de besmettelijkheid begint voordat de symptomen duidelijk worden. Waterpokken daarentegen zijn meestal niet zo pijnlijk, maar kunnen wel lastig zijn vanwege de jeuk.

Het is belangrijk om te weten dat kinderen meerdere keren hand-voet-en-mondziekte kunnen krijgen, omdat het virus niet leidt tot volledige immuniteit. Andere ziekten, zoals waterpokken, worden meestal maar één keer gehad. Ouders moeten dit in gedachten houden bij het beoordelen van de ziekte bij hun kind.

Conclusie

Hand-voet-en-mondziekte is een veelvoorkomende kinderziekte die regelmatig opduikt in de kinderopvang. Hoewel de ziekte meestal mild verloopt, is het belangrijk om hygiëne en preventie hoog te houden. Ouders, verpleegkundigen en leerkrachten moeten goed geïnformeerd zijn over de symptomen, de besmettelijkheid en de aanbevolen maatregelen. Tijdige inlichting van de kinderopvang, goede hygiënepraktijken en een bewustzijn van wanneer medische hulp nodig is, zijn essentieel om de verspreiding van de ziekte te beheersen. Door deze maatregelen in te zetten, kunnen kinderen veilig en gezond blijven in de kinderopvang.

Bronnen

1. GGD Gelderland Zuid – Infectieziekten en hygiëne
2. Community 24baby.nl – Geboorteclub Januari 2022
3. Tandem Oudbeijerland – Veelgestelde vragen
4. Shoko.nl – Klacht over kinderziekten met vlekjes