Begeleiding in de Kinderopvang: Hoeveel Begeleiders per Kind zijn Aanbevolen?
juli 15, 2025
De wachttijden in de kinderopvang zijn in Nederland een urgente kwestie die steeds meer aandacht krijgt van ouders, werkgemeenschappen en beleidsmakers. Ondanks enkele positieve ontwikkelingen blijven veel gezinnen te maken met lange wachttijden, vooral in stadsgebieden. Deze wachttijden hebben impact op het dagelijks leven van gezinnen, de arbeidsmarktparticipatie van ouders en de kwaliteit van de opvang zelf. In dit artikel geven we een overzicht van de huidige situatie, de oorzaken van de wachttijden en mogelijke oplossingsrichtingen, alles gebaseerd op de meest recente gegevens uit de sector.
De huidige situatie: wachttijden in cijfers
De Monitor Wachttijden Kinderopvang, die op 2023 gestart is en uitgevoerd wordt door Significant Public in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, geeft een duidelijk beeld van de huidige wachttijden. De monitor definieert wachttijd als de tijd tussen de gewenste en daadwerkelijke startdatum van de opvangplek.
Een aantal belangrijke conclusies uit het eerste jaar van de monitor zijn:
- Het meerderheid van ouders wacht nul tot één maand op een plek in de kinderopvang. Eind 2023 was de wachttijd echter langer dan drie maanden voor 15% van de ouders.
- Gemiddelde wachttijden zijn gedaald voor kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang, maar toegenomen in de gastouderopvang.
- Ouders van kinderen met een indicatie voor Voorschoolse Educatie (VE) wachten significant langer dan ouders zonder VE-indicatie. Het verschil is 15 procentpunt, wat mogelijk te maken heeft met personeelstekorten in de VE-sector.
Hoewel deze cijfers aangeven dat er voor de meeste ouders nog geen dramatische wachttijden zijn, is het deel van de ouders dat wel meer dan drie maanden wacht een groeiend probleem. Deze groep wordt vooral geïdentificeerd in stadsgebieden en bij ouders van kinderen die extra ondersteuning nodig hebben.
Oorzaken van de wachttijden
De wachttijden zijn het resultaat van meerdere factoren, zoals personeelstekorten, aangescherpte kwaliteitseisen en beleidskeuzes van de afgelopen jaren. Deze oorzaken werken vaak samen en versterken elkaar.
Personeelstekorten
Een van de belangrijkste oorzaken van de groeiende wachttijden is het personeelstekort in de kinderopvang. Tijdens de economische crisis (2012-2014) zijn veel kinderopvanglocaties gesloten en zijn ervaringen verloren gegaan. Daarnaast zijn veel ervaren kinderleiders vertrokken naar andere sectoren, zoals het onderwijs en de zorg. Dit heeft geleid tot een schaarste van ervaren medewerkers.
De toestroom van nieuwe medewerkers is daarnaast belemmerd door het beperkte aanbod van opleidingen en niet-aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden. Ook de afgelopen jaren zijn er beleidsmaatregelen genomen die extra druk op de sector hebben uitgeoefend, zoals verplichte coachinguren en extra kosten voor pedagogische beleidsmedewerkers.
Aangescherpte kwaliteitseisen
De kwaliteitseisen zijn in de afgelopen jaren aangescherpt, met als doel om de zorgkwaliteit te verbeteren. Een voorbeeld hiervan is de vermindering van het aantal kinderen dat één kinderleider mag verzorgen. Voor baby’s tot 1 jaar is dit gereduceerd van vier naar drie kinderen, wat leidt tot meer benodigde medewerkers om hetzelfde aantal kinderen op te vangen.
Hoewel deze maatregelen gericht zijn op het verhogen van de zorgkwaliteit, leiden ze ook tot een toenemende druk op het personeel en hogere kosten voor de opvanglocaties. Deze extra kosten worden vaak doorberekend aan ouders, wat bijdraagt aan de stijgende opvangkosten en een verder verdieping van het probleem.
Beleidskeuzes en financiële maatregelen
Een ander aspect dat bijdraagt aan de groeiende wachttijden is het financiële beleid van de overheid. Zo werd in de jaren 2010 een bezuiniging gedaan op de kinderopvangtoeslag, wat leidde tot gesloten locaties en een vermindering van het aanbod van kinderopvang. Inmiddels is er weer meer geld beschikbaar, maar het is moeilijk om het verlies in locaties en medewerkers weer in te lopen.
De Sociaal-Economische Raad (SER) stelde in 2016 voor om alle ouders van kinderen van 2 en 3 jaar recht te geven op 16 uur kinderopvang per week. Het advies benadrukte het belang van een stabiel en betaalbaar opvangsysteem en wees op het negatieve effect van het zogenaamde "jojobeleid" dat in de afgelopen jaren heeft geleid tot onzekerheid en onderbemanning in de sector.
Gevolgen voor ouders en gezinnen
De groeiende wachttijden hebben directe en indirecte gevolgen voor ouders en gezinnen. In veel gevallen leiden lange wachttijden tot vertraging in de terugkeer op de arbeidsmarkt, vooral voor moeders die na de zwangerschapsverlof weer aan het werk willen. Dit heeft een negatief effect op de participatiegraad van vrouwen en kan leiden tot inkomensverlies.
Daarnaast zijn er ook emotionele en psychologische gevolgen voor ouders die in een wachttijd situatie verkeren. De onzekerheid over wanneer er een plek beschikbaar komt kan leiden tot stress, vermoeidheid en zelfs verlies van banen. Ouders die werken in een flexibele of tijdelijke situatie kunnen soms niet wachten tot er een plek beschikbaar komt en moeten dus voor alternatieve oplossingen zoeken, zoals extra gastouderopvang of zelfs verhuizing naar een andere regio.
Mogelijke oplossingsrichtingen
Om de wachttijden in de kinderopvang te verminderen zijn er verschillende maatregelen mogelijk, zowel op kort- als op langetermijn. Deze maatregelen moeten doorgedacht zijn en in overleg worden gevoerd met ouders, kinderopvanginstellingen en beleidsmakers.
1. Beleidsmaatregelen
Op beleidsniveau is het belangrijk om de sector te ondersteunen met extra middelen en maatregelen die gericht zijn op het vergroten van het aanbod. Dit kan gedaan worden door:
- Meer locaties in te richten, met name in stadsgebieden waar de wachttijden het hoogst zijn.
- Financiële subsidies te verstrekken aan instellingen die extra capaciteit willen aanbieden.
- Opleidingen en opleidingstrajecten te verbeteren om meer kwalitatief geschikte medewerkers te opleiden.
2. Arbeidsmarktmaatregelen
Op arbeidsmarktniveau is het essent om het aantrekken en het behouden van medewerkers te verbeteren. Dit kan gedaan worden door:
- Goedkoper en betaalbare opleidingen aan te bieden.
- Goedkoper werken en betere arbeidsvoorwaarden te garanderen.
- Extra training en coaching te verlenen aan medewerkers om te voorkomen dat ze vertrekken naar andere sectoren.
3. Ouders en alternatieven
Op ouderniveau kan het vergelijken van opvangopties en het zoeken naar alternatieve oplossingen helpen. Ouders kunnen bijvoorbeeld:
- Verder zoeken dan hun wijk naar een plek, aangezien wachttijden in dorpen vaak korter zijn.
- Overwegen om gastouderopvang of flexibele opvang te gebruiken.
- Inschrijven op wachtlijsten van meerdere instellingen om de kans op een plek te vergroten.
Conclusie
De wachttijden in de kinderopvang zijn een complex probleem dat het gevolg is van meerdere factoren, waaronder personeelstekorten, aangescherpte kwaliteitseisen en beleidsmaatregelen. De huidige situatie is zorgelijk, vooral voor ouders die langer dan drie maanden op een plek moeten wachten. Hoewel er voor de meeste ouders nog geen dramatische wachttijden zijn, is het deel dat wel in een lange wachttijd verkeert een groeiend probleem.
Het is essent om op meerdere vlakken actie te ondernemen, zowel op beleidsniveau als op arbeidsmarktniveau. Bovendien is het belangrijk dat ouders bewust worden gemaakt van de beschikbare opties en het belang van het zoeken naar alternatieve oplossingen. Alleen zo kan het probleem van de wachttijden in de kinderopvang aanpakbaar worden en kan een duurzaam en betaalbaar opvangsysteem worden opgebouwd.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
