Beweging en Spel: Een Gids voor de Motorische Ontwikkeling van 2 tot 12 Jaar

De motorische ontwikkeling van kinderen tussen de 2 en 12 jaar is een cruciale periode waarin vaardigheden worden verfijnd en de basis wordt gelegd voor een gezonde levensstijl. Voldoende beweging is essentieel, niet alleen voor de fysieke gezondheid, maar ook voor de cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling. Uit gegevens blijkt dat bijna de helft van de Nederlandse kinderen te weinig beweegt, wat leidt tot achterstanden in motorische vaardigheden en een toename van overgewicht. Deze gids biedt een overzicht van de beweegrichtlijnen, de motorische ontwikkeling per leeftijdsgroep, en praktische tips voor het stimuleren van beweging, gebaseerd op beschikbare informatie.

Het Belang van Beweging

Beweging is van vitaal belang voor de algehele gezondheid van kinderen. Naast het bevorderen van een gezond gewicht, versterkt het het hart, de longen, de spieren en de botten. Beweging stimuleert ook de ontwikkeling van de hersenen, sociale vaardigheden en kan zelfs een positieve invloed hebben op schoolresultaten en het verminderen van depressie. Voor kinderen met een aandachtstoornis (ADHD) kan voldoende beweging het dagelijks functioneren, de aandacht en het sociaal gedrag verbeteren. De beweegrichtlijnen voor kinderen van 4 tot 18 jaar adviseren minstens een uur per dag matig intensieve inspanning, zoals fietsen, wandelen of zwemmen, en minstens drie keer per week spier- en botversterkende activiteiten. Voor jongere kinderen, van 1 tot 4 jaar, geldt dat meer bewegen altijd beter is, verspreid over de dag.

Motorische Ontwikkeling per Leeftijdsgroep

De motorische ontwikkeling verloopt in fasen, waarbij elke fase specifieke vaardigheden en uitdagingen met zich meebrengt.

Baby’s (0-1 jaar)

In de eerste levensjaren is beweging gericht op het ontwikkelen van grove motoriek, zoals het optillen van het hoofd, omrollen en kruipen. Het is belangrijk om baby’s voldoende ruimte en kansen te geven om te bewegen en te spelen, met buikligging onder toezicht en het vermijden van langdurig in een zittende houding. De omgeving heeft een sterke invloed op de timing van motorische mijlpalen; aanmoediging en oefening bevorderen de ontwikkeling.

Dreumes en Peuterkinderen (1-3 jaar)

Tussen de 1 en 3 jaar leren kinderen lopen, rennen, klimmen en hun motorische vaardigheden verder te verfijnen. Ze imiteren volwassenen en proberen nieuwe dingen uit. Het is belangrijk om minimaal 180 minuten per dag te bewegen, verspreid over de dag, en om activiteiten aan te bieden die aansluiten bij hun ontwikkelingsniveau.

Kleuters (3-6 jaar)

Kleuters ontwikkelen hun motorische vaardigheden verder, met een focus op coördinatie en evenwicht. Ze leren fietsen, deelnemen aan sportactiviteiten en schrijven. Op deze leeftijd is het moeilijk om stil te zitten; kinderen bewegen graag en hebben behoefte aan duidelijke grenzen. De fijne motoriek wordt ook verder ontwikkeld, bijvoorbeeld door het maken van figuren met kralen of het bouwen met blokken.

Schoolkinderen (6-12 jaar)

In de basisschoolleeftijd worden motorische vaardigheden verder verfijnd. Kinderen ontwikkelen zich op veel gebieden, waaronder het leren lezen, schrijven en deelnemen aan groepsactiviteiten. De grove motoriek wordt nauwkeuriger en de handen kunnen afzonderlijk worden gebruikt. Kinderen willen veel bewegen, oefenen en vaardigheden leren. Tussen de 7 en 9 jaar worden de lichaamsverhoudingen perfect, het coördinatievermogen verbetert en het uithoudingsvermogen neemt toe. Vanaf 10 jaar begint de prepuberteit, wat tijdelijk kan leiden tot motorische onhandigheid door snelle groei.

Praktische Tips voor het Stimuleren van Beweging

Het stimuleren van beweging vereist een gevarieerde aanpak, afgestemd op de leeftijd en interesses van het kind.

• Maak het leuk: Kies activiteiten die het kind leuk vindt en stimuleer spelenderwijs beweging.
• Varieer: Bied een breed scala aan activiteiten aan, zodat het kind verschillende vaardigheden kan ontwikkelen en de motivatie hoog blijft.
• Wees een rolmodel: Kinderen leren door te imiteren. Laat zien dat je zelf ook graag beweegt.
• Beperk stilzitten: Onderbreek lange periodes van stilzitten regelmatig met korte bewegingspauzes.
• Creëer een veilige omgeving: Zorg voor een veilige omgeving waarin kinderen vrij kunnen bewegen en spelen.
• Stimuleer buitenspelen: Bied mogelijkheden om buiten te spelen en de natuur te verkennen.
• Betrek het kind bij huishoudelijke taken: Laat het kind helpen met taken die beweging vereisen, zoals de tafel dekken of de was opvouwen.
• Moedig sporten aan: Stimuleer het kind om deel te nemen aan sportactiviteiten, maar dwing het niet.
• Bouw geleidelijk op: Verhoog de frequentie, duur en intensiteit van beweging geleidelijk, vooral na een periode van inactiviteit.

Beweging in de BSO en School

De buitenschoolse opvang (BSO) en school spelen een belangrijke rol bij het stimuleren van beweging. Het is belangrijk om activiteiten te organiseren die aansluiten bij de motorische vaardigheden van de kinderen en om rekening te houden met de beschikbare ruimte en de leeftijd van de kinderen. Geschikt spel- en sportmateriaal is essentieel, evenals aandacht voor de veiligheid van de kinderen. Bij het begeleiden van groepsspelen is het belangrijk om duidelijke grenzen te stellen en positieve begeleiding te bieden. Het betrekken van kinderen bij het bedenken van activiteiten kan de motivatie verhogen.

Aandachtspunten en Zorgen

Het is belangrijk om te beseffen dat de motorische ontwikkeling van elk kind uniek is. Sommige kinderen ontwikkelen vaardigheden sneller dan anderen. Als er zorgen zijn over de motorische ontwikkeling van een kind, is het raadzaam om contact op te nemen met de jeugdarts, een kinderfysiotherapeut, ergotherapeut of kinderoefentherapeut. Deze professionals kunnen de ontwikkeling beoordelen en indien nodig passende begeleiding bieden. Het is ook belangrijk om te onthouden dat kinderen met een aandachtstoornis (ADHD) extra baat kunnen hebben bij beweging, omdat dit hun aandacht en concentratie kan verbeteren.

Conclusie

Voldoende beweging is essentieel voor de gezonde ontwikkeling van kinderen tussen de 2 en 12 jaar. Door de beweegrichtlijnen te volgen, rekening te houden met de motorische ontwikkeling per leeftijdsgroep en praktische tips toe te passen, kunnen ouders, opvoeders en leerkrachten kinderen helpen om hun motorische vaardigheden te ontwikkelen en een actieve levensstijl te bevorderen. Het stimuleren van beweging draagt bij aan de fysieke, cognitieve, sociale en emotionele gezondheid van kinderen en legt de basis voor een gezonde toekomst.

Bronnen

1. Rijksoverheid
2. Helan
3. Kanskwadraat
4. Fysio-Actief
5. NJI
6. Spelactief
7. Kind en Gezin
8. JGZ Richtlijnen