Ouders als opvangpersoneel: het model van De Bombardon en de toekomst van participatiecrèches

De rol van ouders in de kinderopvang is sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw steeds verder uitgebreid. In tegenstelling tot de reguliere kinderopvang, waarin alles wordt geregeld door professional opgeleid personeel, bestaan er ook modellen waarin ouders actief betrokken zijn bij de zorg voor hun kinderen en die van anderen. Een van de oudste en meest bekende modellen is De Bombardon in Utrecht. Deze ouderparticipatiecrèche is sinds 1984 in bedrijf en heeft een unieke manier van werken ontwikkeld die zowel economisch als sociaal betekenisvol is. In dit artikel wordt ingegaan op de werking van deze crèche, de voordelen en uitdagingen van ouders die zelf de opvang organiseren, en de bredere context van de rol van participatiecrèches in de huidige kinderopvangsector.

Werking van ouderparticipatiecrèches

Oudersparticipatiecrèches zoals De Bombardon zijn een specifieke vorm van kinderopvang waarin ouders niet alleen betrokken zijn bij het begeleiden van hun eigen kind, maar ook verantwoordelijk zijn voor de zorg van de kinderen van andere ouders. Dit model draait op een wederkerige basis: voor elke halve dag dat een ouder aanwezig is in de crèche om de kinderen te begeleiden, mogen zij hun eigen kinderen vijf dagen opvangen. Dit systeem zorgt ervoor dat er een duurzame opvangcapaciteit is, zonder dat ouders te veel geld hoeven uit te trekken voor opvangkosten.

Bij De Bombardon is het uurtarief bijvoorbeeld slechts 1,50 euro, wat aanzienlijk lager ligt dan de kosten van reguliere kinderopvang. Daarnaast zijn er bepaalde verplichtingen voor de ouders die betrokken zijn bij de crèche. Zo moeten zij bijvoorbeeld meedoen aan een van de commissies van de crèche, zoals de speelgoedcommissie, waarin men zorgt voor het onderhoud en de aankoop van speelgoed. Ook moeten ouders een opvoedkundige cursus volgen en een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) hebben. Deze voorwaarden zorgen ervoor dat het niveau van zorg en begeleiding op een hoog niveau blijft.

De praktijk van De Bombardon

De Bombardon is gevestigd in een oud schoolgebouw in de Utrechtse wijk Wittevrouwen en is een van de zeven ouderparticipatiecrèches in Nederland. De crèche is een voorbeeld van hoe ouders zelfstandig en met z’n allen een kinderopvangmogelijkheid kunnen organiseren. De ouderparticipatiecrèche is niet alleen een praktische oplossing voor kinderopvang, maar ook een manier om sociale banden te sterkken en ouders actief betrokken te houden bij de opvoeding van hun kinderen.

In de praktijk betekent dit dat ouders meerdere keren per week aanwezig zijn in de crèche, waarbij ze de kinderen begeleiden bij het ontbijt, het midden op de dag, het spelen en het eten. Een typisch voorbeeld is de maaltijd op een dinsdagmiddag, waarbij ouders als vader Geert een liedje zingen om de kinderen te ontspannen na het eten. Dit soort rituelen en interacties zijn essentieel voor de kinderen, omdat ze een gevoel van veiligheid en vertrouwen creëren.

De ouders die betrokken zijn bij De Bombardon, zoals Menno Nijhuis, vinden het belangrijk dat er vertrouwen is tussen de ouders. “Het meedraaien in de opvang vind ik geweldig,” zegt hij. “Het voelt natuurlijk om met kinderen te werken.” Dit vertrouwen is essentieel, omdat ouders hun kinderen vrijwillig achterlaten bij andere ouders, zonder dat er een professionele crèchekinderoppas betrokken is.

Voordelen van ouderparticipatiecrèches

Er zijn meerdere voordelen aan oudersparticipatiecrèches zoals De Bombardon. Ten eerste is het een goedkope opvangmogelijkheid. Aangezien ouders zelf betrokken zijn bij de organisatie en het begeleiden van de kinderen, zijn de kosten voor de opvang aanzienlijk lager dan bij reguliere kinderopvang. Voor ouders die werken en tegelijkertijd willen blijven werken, is dit een aantrekkelijke optie.

Ten tweede biedt een ouderparticipatiecrèche een gevoel van gemeenschap en betrokkenheid. Ouders die betrokken zijn bij deze crèches voelen zich niet alleen verantwoordelijk voor hun eigen kind, maar ook voor de kinderen van anderen. Dit leidt tot een sterke band tussen de ouders en een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de zorg en begeleiding van de kinderen. Deze banden helpen ook bij het opbouwen van sociale netwerken en het uitwisselen van opvoedkundige ervaringen.

Ten derde zijn ouderparticipatiecrèches een alternatief voor ouders die niet vertrouwen hebben in reguliere kinderopvang. Dit is bijvoorbeeld het geval bij multiculturele ouders, zoals in de Utrechtse crèche De Oase. Hier is de opvang gevestigd in een wijk met een grote allochtone bevolking, waar ouders vaak weinig vertrouwen hebben in de reguliere kinderopvang. Ze voelen zich niet gerespecteerd in hun gewoontes, zoals halal eten, en ervaren lage betrokkenheid van het personeel. In deze context biedt een ouderparticipatiecrèche een betere oplossing, omdat ouders zelf bepalen hoe de zorg wordt gegeven en welke gewoontes worden gerespecteerd.

Uitdagingen en kritiek

Hoewel ouderparticipatiecrèches zoals De Bombardon veel voordelen bieden, zijn er ook uitdagingen. Een van de grootste is het personeelstekort in de kinderopvangsector. In 2024 ligt het tekort op nationaal niveau op 4000 medewerkers, en dit aantal wordt verwacht te stijgen naar 35.000 in 2025. Als gevolg van dit tekort is de vraag naar opvanggroepen sterk toegenomen, wat leidt tot lange wachtlijsten. In deze context worden ouderparticipatiecrèches vaak gezien als een alternatief.

Toch is er ook kritiek op deze modellen. Volgens enkele experts is het niet de oplossing voor alle problemen in de kinderopvangsector. Het model werkt het beste wanneer ouders intrinsiek gemotiveerd zijn, zoals gezegd door oudereeduidelijke kamerlid Spijkerman. “Als je dit alleen opstart omdat er elders geen plek meer is, denk ik niet dat je het lang volhoudt,” zegt hij. Oudersparticipatiecrèches zijn vooral interessant voor mensen die geloven in het concept en bereid zijn om een langdurige inzet te leveren.

Een ander probleem is de wetgeving rondom ouderparticipatiecrèches. Ouders voldoen niet aan de opleidingsvereisten van de Wet Kinderopvang, wat betekent dat ze niet recht hebben op de kinderopvangtoeslag. Demissionair minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft in een brief aan de Eerste Kamer aangegeven dat hij deze initiatieven niet wil verbannen, maar wel wil dat ouders die niet aan de opleidingseisen voldoen, geen recht hebben op toeslag. Volgens jurist Edwin Tol, voorzitter van De Bombardon, is dit een onredelijk besluit. “In artikel 57 van de wet zijn ouders van een ouderparticipatiecrèche gelijkgesteld aan professioneel personeel,” zegt hij. “Tenminste, als ze hiervoor niet betaald krijgen.”

De rol van ouderparticipatiecrèches in de toekomst

De rol van ouderparticipatiecrèches zoals De Bombardon is belangrijk in de huidige kinderopvangsector. Het model biedt een duurzame en goedkope opvangmogelijkheid, terwijl het ook sociale banden sterkte en ouders actief betrokken maakt bij de zorg voor kinderen. Tegenover dat staat de vraag of deze modellen in de toekomst nog steeds relevant zullen zijn, gezien de verwachting dat kinderopvang in 2025 bijna volledig gratis zal worden. Als dat gebeurt, is het aannemelijk dat de vraag naar ouderparticipatiecrèches afneemt, omdat ouders in dat geval meer keuzes hebben en minder afhankelijk zijn van alternatieve opvangmodellen.

Toch blijft het model van ouderparticipatiecrèches een waardevolle optie voor ouders die geloven in het concept en bereid zijn om een langdurige inzet te leveren. Het is een manier om kinderopvang te organiseren die niet alleen economisch, maar ook sociaal en emotioneel betekenisvol is. In dat opzicht is het een waardevolle bijdrage aan de kinderopvangsector, en het is te hopen dat het model in de toekomst nog steeds een plek zal hebben.

Conclusie

Oudersparticipatiecrèches zoals De Bombardon tonen aan dat er alternatieven zijn voor reguliere kinderopvang. Het model biedt een goedkope en duurzame opvangmogelijkheid, terwijl het ook sociale banden sterkte en ouders actief betrokken maakt bij de zorg voor kinderen. De crèche draait op een wederkerige basis, waarbij ouders meedraaien in de opvang en tegelijkertijd profiteren van een lage opvangkost. Hoewel er ook kritiek is op het model, blijft het een waardevolle optie voor ouders die geloven in het concept en bereid zijn om een langdurige inzet te leveren.

In de huidige kinderopvangsector, met haar tekorten aan personeel en opkomende kosten, is het model van ouderparticipatiecrèches een relevante bijdrage. Het is een bewijs van hoe ouders, met z’n allen, een oplossing kunnen bieden die niet alleen praktisch, maar ook sociaal betekenisvol is. Het blijft afwachten of dit model in de toekomst nog steeds een rol zal spelen, maar op dit moment is het duidelijk dat het een waardevolle optie is voor ouders die op zoek zijn naar een alternatieve opvangmogelijkheid.

Bronnen

1. Groene
2. RTL
3. RTV Utrecht