Agrarische kinderopvang: gezondheid, veiligheid en hygiëne in de praktijk

Agrarische kinderopvang, ook wel bekend als kinderopvang op het landbouwbedrijf, biedt kinderen een unieke omgeving waarin ze veel tijd doorbrengen in de natuur. De combinatie van leren, spelen en contact met dieren heeft tal van voordelen, zoals meer beweging, grotere aandacht voor dieren en een sterke band met de natuur. Toch zijn er ook gezondheidsrisico’s verbonden aan deze vorm van kinderopvang, waardoor het van groot belang is om voorzorgsmaatregelen te nemen. In dit artikel worden de gezondheidsaspecten van agrarische kinderopvang besproken, inclusief de rol van de GGD, hygiënevoorschriften, veiligheid en mogelijke risico’s bij uitbraken van dierziekten.

Agrarische kinderopvang: een overzicht

Agrarische kinderopvang verwijst naar kinderopvang die op een boerderij of landbouwbedrijf plaatsvindt. Deze vorm van opvang is regelmatig populair bij ouders die waardeerden dat hun kinden zich in de natuur kunnen ontwikkelen en leren omgaan met dieren. De kinderen hebben hierdoor vaak meer beweging en worden blootgesteld aan een andere leefomgeving dan in conventionele kinderopvangcentra. Tegelijkertijd zijn er ook specifieke risico’s verbonden aan het opgroeien op zo’n agrarische locatie, zoals infectieziekten, hygiëneproblemen en veiligheidsrisico’s.

De GGD speelt een centrale rol bij de inspectie en regulering van agrarische kinderopvang. Deze opvang voldoet aan de eisen van de Wet kinderopvang en wordt regelmatig geïnspecteerd op aspecten zoals hygiëne, veiligheid en milieu. De GGD Hart voor Brabant heeft samen met partijen zoals de VAK (Verenigde Agrarische Kinderopvang) en ZLTO een project opgezet om te informeren over gezondheidsaspecten van agrarische kinderopvang. Dit project heeft geleid tot het ontwikkelen van een toolkit voor kinderopvangbeheerders en ouders, evenals beleidsadviezen voor gemeenten.

Gezondheid en veiligheid op agrarische kinderopvang

De voordelen van agrarische kinderopvang zijn duidelijk, maar het is even belangrijk om de gezondheidsrisico’s in kaart te brengen. Kinderen op agrarische kinderopvang kunnen bijvoorbeeld ziek worden door direct contact met dieren of door ongunstige omstandigheden op of rondom het boerenbedrijf. De GGD en andere betrokken instanties hebben een literatuurstudie uitgevoerd en gesprekken gevoerd met deskundigen, waaronder vertegenwoordigers van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Economische Zaken (EZ). Deze studies hebben geleid tot een duidelijk beeld van de risico’s en de benodigde maatregelen.

Hygiënevoorschriften en voorzorgsmaatregelen

Een van de kernpunten van de toolkit agrarische kinderopvang is het hanteren van hygiënevoorschriften. Voor beheerders van agrarische kinderopvang zijn concrete richtlijnen opgenomen in de brochure die is ontwikkeld door de GGD. Deze richtlijnen omvatten bijvoorbeeld het dragen van overalls en laarzen in de stallen, het wassen van handen na contact met dieren, en het opstellen van een bijtprotocol. Deze voorzorgsmaatregelen zijn gebaseerd op aanbevelingen die zijn voortgekomen uit voorgaande uitbraken van infectieziekten en op de hygiënecode van de NVWA.

Het wassen van handen is een essentieel onderdeel van hygiëne op agrarische kinderopvang. Na contact met dieren of na het bezoeken van de stallen is het belangrijk dat kinderen en beheerders hun handen grondig wassen, zodat er geen overdracht van ziekteverwekkers plaatsvindt. Ook is het belangrijk om te zorgen voor een goede hygiëne in de keuken en bij het bereiden van maaltijden, aangezien voedselverontreiniging een mogelijke oorzaak kan zijn van infectieziekten.

Veiligheid op het erf

Naast hygiëne is veiligheid een ander belangrijk aspect van agrarische kinderopvang. Kinderen moeten veilig zijn op het erf van het boerenbedrijf. Een aantal risico’s die hierbij zijn geïdentificeerd, zijn:

• Chemische stoffen en diergeneesmiddelen: Deze kunnen gezondheidsrisico’s opleveren bij contact via huid, inademing, opeten of opdrinken. Veehouders zijn verantwoordelijk voor het veilig opslaan van deze stoffen, zodat kinderen er niet bij kunnen komen.
• Dierlijke bijten: Het opstellen van een bijtprotocol is essentieel om te reageren op incidenten waarbij een kind wordt gebeten.
• Verkeer en omgeving: De locatie van de kinderopvang moet zorgvuldig gekozen worden. Gemeenten moeten een omgevingsscan uitvoeren om te bepalen of de locatie geschikt is. Dit betreft ook de afstand tot drukke verkeerswegen en industriële bedrijven met geurbelasting.

Risico’s bij uitbraken van dierziekten

Een andere belangrijke factor in agrarische kinderopvang is het risico op uitbraken van dierziekten. Zeer besmettelijke dierziekten zoals aviaire influenza, mond- en klauwzeer, klassieke varkenspest en Afrikaanse varkenspest kunnen zich snel verspreiden en kunnen ook een risico vormen voor mensen. In het geval van een uitbraak op een boerenbedrijf moet het bedrijf sluiten, ook voor de kinderopvang. Mensen die niet noodzakelijk op het bedrijf hoeven te zijn, mogen er niet komen. De NVWA adviseert over de maatregelen die genomen moeten worden en de duur van deze maatregelen.

Bij een uitbraak wordt de kinderopvang op het betrokken boerenbedrijf stopgezet voor de duur van de ruimings- en ontsmettingsperiode, die meerdere weken kan duren. Ook als er alleen een verdenking is van besmetting, worden maatregelen genomen. Dit is om de verspreiding van de ziekte te voorkomen en om de gezondheid van zowel de dieren als de mensen te beschermen.

Beleidsadvies voor gemeenten

Agrarische kinderopvang vereist niet alleen aandacht van de beheerders en ouders, maar ook van de gemeenten. Het starten van een kinderopvang op een boerenbedrijf vereist een vergunning en vaak een aanpassing van het bestemmingsplan. Gemeenten vragen regelmatig advies aan de GGD om te bepalen of een locatie geschikt is voor agrarische kinderopvang.

Het beleidsadvies dat is opgesteld voor gemeenten bevat richtlijnen over het uitvoeren van een omgevingsscan en het inventariseren van bedrijven in de omgeving. Daarbij is het belangrijk om niet alleen te kijken naar andere agrarische bedrijven, maar ook naar industriële bedrijven, verkeerswegen en andere bronnen van geurbelasting of uitstoot. De gemeente kan samen met de GGD een inschatting maken van de mogelijke gezondheidseffecten van het boerenbedrijf en de omliggende bedrijven.

Ondersteunende materialen en workshops

Om beheerders en ouders te ondersteunen, heeft de GGD Hart voor Brabant een toolkit ontwikkeld. Deze toolkit bevat onder andere brochures voor beheerders en ouders, evenals een beleidsadvies voor gemeenten. De brochures zijn beschikbaar via de website van de GGD en kunnen ook in platte tekst worden gedownload. Daarnaast heeft de GGD ook een workshop georganiseerd voor beheerders van agrarische kinderopvang. Deze workshop is ontworpen om te informeren over gezondheidsaspecten, hygiëne en veiligheid en is beschikbaar via de GGD.

Het project is mede mogelijk gemaakt door regionale subsidiegelden van het RIVM. De materialen kunnen ook door andere organisaties worden gebruikt voor verspreiding in hun eigen regio. Dit zorgt ervoor dat het advies en de richtlijnen voor agrarische kinderopvang breed beschikbaar zijn.

Conclusie

Agrarische kinderopvang biedt kinderen een unieke kans om in de natuur te groeien en te leren omgaan met dieren. Deze vorm van opvang heeft tal van voordelen, zoals meer beweging, grotere aandacht voor dieren en een sterke band met de natuur. Tegelijkertijd zijn er ook gezondheidsrisico’s verbonden aan agrarische kinderopvang, die moeten worden beheerst door voorzorgsmaatregelen, hygiënevoorschriften en veiligheid.

De GGD speelt een centrale rol bij de inspectie en regulering van agrarische kinderopvang. Ze werken samen met andere instanties, zoals de NVWA en de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, om richtlijnen en adviezen op te stellen. Deze richtlijnen zijn gebaseerd op studies, gesprekken met deskundigen en ervaringen met voorgaande uitbraken van infectieziekten.

Agrarische kinderopvang is een waardevolle optie voor ouders die hun kinderen willen laten opgroeien in een natuurbelaste omgeving. Door het hanteren van hygiënevoorschriften, veiligheidsmaatregelen en beleidsrichtlijnen voor gemeenten, kan agrarische kinderopvang gezond en veilig zijn voor kinderen. Het is belangrijk dat alle betrokken partijen – ouders, beheerders en gemeenten – zich bewust zijn van de risico’s en de benodigde maatregelen om deze te beheersen.

Bronnen

1. Agrarische kinderopvang: gezond en veilig - RIVM
2. Lokale regelgeving - Overheid.nl
3. Kwink - Vestigingen