Kinderopvang en Opvoedkundige Aanpak bij Humankind
juli 15, 2025
In 2022 werd in verschillende regio's van Nederland het initiatief genomen om kinderopvang voor ouders gratis of grotendeels verloren te maken. Dit was onder andere bedoeld om de leefbaarheid van regio's zoals Zeeuws-Vlaanderen te verbeteren en concurrentie met het Vlaamse onderwijs te voorkomen. Binnen deze context ontstonden pilotprojecten, onderzoeken en politieke plannen die richtingstekenen gaven voor de toekomst van kinderopvang in Nederland. Dit artikel biedt een overzicht van de ontwikkelingen in 2022, de effecten van deze maatregelen en mogelijke toekomstige richtingen.
Initiatieven voor gratis kinderopvang in Zeeuws-Vlaanderen
In Zeeuws-Vlaanderen begon in 2022 een initiatief voor gratis kinderopvang in drie locaties: Heikant (Heidepoort), Sas van Gent (Statie) en Eede (‘t Vangnetje). Deze locaties bieden bijna twee jaar gratis kinderopvang aan kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar. Voor schoolgaande kinderen in Heikant is er 7 uur gratis opvang per week. Deze initiatieven zijn bedoeld om ouders in de regio te ondersteunen, ongeacht of zij werken of niet. Het doel was om de leefbaarheid van de regio te verbeteren en concurrentie met Vlaamse opvangaanbieders te voorkomen.
Deze maatregel is onderdeel van bredere plannen om de toegang tot kinderopvang in Nederland te vergemakkelijken. Ouders kunnen hierdoor hun kinderen beter in de opvang zetten, waardoor de balans tussen werk en gezin verbeterd kan worden. Het initiatief is een reactie op de situatie aan de grens met België, waar kinderopvang al langer gratis of veel goedkoper is. Door de toegankelijkheid van kinderopvang te vergroten, wordt de aantrekkingskracht van Zeeuws-Vlaanderen op peil gehouden met de buurlanden.
Effecten van gratis kinderopvang
De toepassing van gratis kinderopvang heeft verschillende effecten op zowel ouders als kinderen. Uit onderzoeken door de Hogeschool Zeeland (HZ) is gebleken dat ouders die gebruik maken van gratis kinderopvang vaker gaan werken of studeren. Deze maatregel helpt bij het creëren van een betere balans tussen werk en gezin. Daarnaast blijkt dat kinderen die vroeg in de opvang zitten, zoals in de startgroepen, beter op school zijn voorbereid. De startgroepen zijn gericht op peuters en hebben in het verleden geleid tot een aanzienlijke toename in de deelname van jonge kinderen aan kinderopvang en basisonderwijs.
Een ander belangrijk effect is de sociale ontwikkeling van kinderen. In kinderopvang leren kinderen samen te zingen, te lezen, te spelen en sociale contacten te maken. Deze activiteiten zijn essentieel voor de emotionele en cognitieve groei van jonge kinderen. Daarnaast worden ouders ook ondersteund in hun rol als ouder, doordat ze meer tijd en ruimte krijgen om hun eigen doelen te realiseren.
De financiering van gratis kinderopvang
Hoewel de term "gratis kinderopvang" vaak gebruikt wordt, betekent dit niet dat er geen kosten zijn. De kosten voor deze maatregelen worden verwerkt in het bestaande opvangstelsel in Nederland. In het huidige systeem zijn er twee vormen van kinderopvang: voor werkende ouders en voor kinderen uit achterstandssituaties. Het idee is dat deze twee systemen samengevoegd zouden kunnen worden, zodat alle kinderen en ouders ondersteund worden. Het demissionaire kabinet had een plan om vanaf 2027 bijna gratis kinderopvang aan te bieden. Deze plannen zijn echter nog in ontwikkeling en afhankelijk van de volgende regering.
Een van de uitdagingen is de financiering van deze maatregelen. Gratis kinderopvang vraagt niet alleen om een groter aanbod, maar ook om een uitgebreidere arbeidsmarkt. In regio's als Zeeuws-Vlaanderen is er een tekort aan kinderopvangmedewerkers, wat de uitbreiding van het aanbod bemoeilijkt. Daarnaast zijn er ook politieke aarzelingen over de vraag of ouders die minder werken ook in aanmerking komen voor gratis kinderopvang. Dit betreft bijvoorbeeld ouders die slechts één uur per week werken, die volgens huidige plannen in theorie vijf dagen opvang zouden kunnen krijgen.
De rol van startgroepen
Startgroepen zijn een specifieke vorm van kinderopvang die gericht is op jonge peuters. Deze groepen zijn bedoeld om kinderen vanaf 2,5 jaar in een veilige en stimulerende omgeving te ondersteunen. In Zeeuws-Vlaanderen zijn startgroepen een succesvolle initiatief geweest. In een pilotperiode van 2015 tot 2019 is het deelnamepercentage van peuters met startgroepen toegenomen van 10% naar bijna 60%. Deze groep kinderen blijkt ook blijvend door te stromen naar het basisonderwijs, wat wijst op een positieve impact op de langere termijn.
De financiering van startgroepen wordt gedeeltelijk door ouders betaald en gedeeltelijk door de regio. Deze financiering loopt tot half 2025. Het voortzetten van deze initiatieven is cruciaal voor de continuïteit van de toegang tot kinderopvang in de regio. Uit onderzoeken blijkt dat ouders die gebruik maken van startgroepen blijven werken of studeren en dat de leefbaarheid van de regio verbeterd.
Toekomstplannen en politieke discussies
De toekomstige plannen voor kinderopvang zijn nog niet volledig duidelijk. Het demissionaire kabinet had al aangekondigd dat kinderopvang in 2027 bijna gratis zou worden, maar de volgende regering moet deze plannen verder uitwerken. In de troonrede van 2022 werd al aangekondigd dat het kabinet zou werken aan een nieuw balans tussen vaste en flexibele contracten en dat de kosten voor kinderopvang voor werkende ouders bijna volledig vergoed zouden worden.
Een van de uitdagingen is dat de vraag naar kinderopvang groeit, terwijl het aanbod door personeelstekorten niet toeneemt. Daarnaast is er ook discussie over de vraag of alle ouders in aanmerking moeten komen voor gratis opvang, ongeacht hoeveel uren zij werken. De huidige regel is dat het aantal uren opvang dat vergoed wordt gekoppeld is aan het aantal uren dat ouders werken. Deze regel verdwijnt per 1 januari 2023, wat kan leiden tot een toename in de vraag naar kinderopvang.
De invloed van gratis kinderopvang op de leefbaarheid
De leefbaarheid van regio's wordt sterk beïnvloed door de beschikbaarheid van kinderopvang. In regio's zoals Zeeuws-Vlaanderen is de toegang tot kinderopvang belangrijk om concurrentie met België te voorkomen. In België is kinderopvang vanaf 2,5 jaar vrijwel gratis, wat betekent dat ouders die in de grensstreek wonen vaak kiezen voor Vlaamse opvangaanbieders. De proef met gratis kinderopvang in 2022 was bedoeld om deze trend om te keren.
Uit onderzoeken blijkt dat één op de vijf ouders meteen weer voor Vlaanderen kiest als de gratis opvang stopt. Dit heeft negatieve gevolgen voor de leefbaarheid van de regio, omdat er minder jonge gezinnen wonen en minder werknemers beschikbaar zijn voor lokale bedrijven. Daarnaast leidt dit ook tot een verder verlaten karakter van de regio, wat de aantrekkingskracht op jonge gezinnen verder ondermijnt.
Samenwerking en verdere plannen
Het voortzetten van het initiatief voor gratis kinderopvang is afhankelijk van samenwerking tussen verschillende partijen. In Zeeuws-Vlaanderen zijn er initiatieven gestart om het aanbod van kinderopvang verder te verbeteren. Deze initiatieven zijn gericht op zowel ouders als kinderen en moeten ervoor zorgen dat de toegankelijkheid van kinderopvang blijft toenemen.
Een van de belangrijkste actoren in deze samenwerking is de regio zelf, die verantwoordelijk is voor de financiering van startgroepen en andere vormen van kinderopvang. Daarnaast spelen ook gemeenten, kinderopvanginstellingen en politieke partijen een rol in de ontwikkeling van plannen voor de toekomst. Het is van groot belang dat deze samenwerking doorgaat, zodat de leefbaarheid van regio's als Zeeuws-Vlaanderen behouden blijft.
Conclusie
In 2022 zijn er verschillende initiatieven gestart voor gratis kinderopvang in Nederland, met name in regio's zoals Zeeuws-Vlaanderen. Deze maatregelen zijn bedoeld om de leefbaarheid van de regio te verbeteren en concurrentie met het Vlaamse onderwijs te voorkomen. De effecten van deze initiatieven zijn positief, zowel voor ouders als voor kinderen. Uit onderzoeken blijkt dat ouders die gebruik maken van gratis kinderopvang vaker gaan werken of studeren en dat kinderen beter voorbereid zijn op school.
De financiering van gratis kinderopvang is echter nog niet volledig opgelost. Hoewel de kosten worden verwerkt in het bestaande opvangstelsel, zijn er nog steeds uitdagingen met betrekking tot de beschikbaarheid van medewerkers en de vraag of alle ouders in aanmerking komen. De toekomstige plannen voor kinderopvang zijn afhankelijk van de volgende regering, die moet beslissen hoe verder wordt gegaan met het idee van bijna gratis kinderopvang.
Het is duidelijk dat de toegankelijkheid van kinderopvang een belangrijke rol speelt in de leefbaarheid van regio's. Het voortzetten van initiatieven zoals startgroepen en gratis kinderopvang is cruciaal voor de continuïteit van deze ontwikkeling. In de komende jaren zullen we zien of deze maatregelen blijvend worden ingevoerd of dat ze tijdelijk zijn. Het doel moet zijn om alle kinderen en ouders gelijkwaardige toegang te bieden tot kinderopvang, zodat iedereen de kans krijgt om te werken, te studeren en te leven in een gezonde omgeving.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
