Het nieuwe financieringsstelsel voor kinderopvang: richting bijna gratis voor werkende ouders

Het kabinet werkt aan een fundamentele herstructurering van het Nederlandse kinderopvangstelsel, met als doel de financiële zekerheid voor ouders te verhogen en de kinderopvang aanzienlijk goedkoper te maken voor werkende ouders. Deze veranderingen zijn het gevolg van het voorgaande kinderopvangtoeslagaffaire, die heeft laten zien dat het huidige stelsel tekortkomt. In de loop van de afgelopen jaren zijn meerdere stappen gezet in de richting van een nieuw stelsel dat eenvoudiger, transparanter en betaalbaarder moet worden.

Het huidige financieringsstelsel

In het huidige stelsel ontvangen ouders een kinderopvangtoeslag, die afhankelijk is van hun inkomenssituatie. Deze toeslag wordt doorgegeven aan de kinderopvangorganisatie, wat betekent dat ouders in principe zelf het volledige tarief betalen en later een deel terug ontvangen. Dit leidt vaak tot onzekerheid, aangezien de toeslag veranderlijk is en afhankelijk is van administratieve processen. Deze onzekerheid kan het voor ouders moeilijk maken om langere termijnplannen te maken, zoals het invullen van een arbeidseis of het plannen van een vakantie zonder opvang.

Bouwstenen voor een nieuw stelsel

Het kabinet heeft in een brief aan de Tweede Kamer aangekondigd dat het bouwstenen aan het ontwikkelen is voor een nieuw financieringsstelsel. Dit stelsel wil meer zekerheid bieden aan ouders, door directe financiering van de kinderopvangorganisatie. In plaats van een toeslag die achteraf wordt uitbetaald, zou de vergoeding in het nieuwe stelsel direct naar de organisatie gaan, zodat ouders eerder zekerheid hebben over hun kosten.

Daarnaast wil het kabinet de kinderopvang aanzienlijk goedkoper maken, vooral voor ouders met een gemiddeld of lager inkomen. In het coalitieakkoord is afgesproken om te komen tot een inkomensonafhankelijke vergoeding, waarbij alle werkende ouders hetzelfde vergoedingspercentage ontvangen. Dit zou betekenen dat het werken lonender wordt, omdat ouders meer inkomsten kunnen behouden na het betalen van de kinderopvang.

Nieuwe stappen in 2026

In 2026 zet het kabinet een nieuwe stap richting een stelsel waarbij de kinderopvang bijna gratis wordt voor werkende ouders. Het kabinet investeert €199 miljoen in een hogere toeslag voor werkende ouders. In het ontwerpbesluit van 2026 is aangegeven dat ouders met een gezamenlijk inkomen tot ongeveer €55.000 volgend jaar recht hebben op het maximale vergoedingspercentage van 96%. Ook ouders met hogere inkomens zullen in 2026 een hoger vergoedingspercentage ontvangen dan in het huidige stelsel.

In 2027 gaat de vergoeding verder omhoog, waardoor de kinderopvang bijna gratis wordt voor middeninkomens, met een gezamenlijk inkomen tot bijna twee keer modaal. In 2029, wanneer het nieuwe stelsel volledig ingaat, wordt de vergoeding inkomensonafhankelijk. Dit betekent dat alle werkende ouders het maximale vergoedingspercentage van 96% zullen ontvangen, ongeacht hun inkomenssituatie.

Bezuinigingen en kloof tussen beloften en werkelijkheid

Hoewel het kabinet in 2024 en 2025 plannen maakte voor een bijna gratis kinderopvang, heeft het kabinet-Schoof in 2025 besloten om bepaalde maatregelen uit te stellen of zelfs te bezuinigen. De inflatiecorrectie voor de kinderopvangtoeslag is niet meer toegepast in 2026, wat betekent dat de vergoeding van de kinderopvang per uur lager is dan zou zijn geweest bij een indexering. Ouders met een laag inkomen zitten vaak al aan het maximale vergoedingspercentage (96%) en merken deze verlaging het sterkst in hun eigen bijdrage. Voor deze groep is het risico dat hun eigen bijdrage verdubbelt, wat de werkelijke kosten van de kinderopvang aanzienlijk kan verhogen.

Ouders met een hoger inkomen zullen deze veranderingen minder merken, omdat hun vergoedingspercentage verder omhoog gaat. De sector en oudersorganisaties zijn echter bezorgd over de kloof die hiermee ontstaat tussen beloften en werkelijke uitkomsten. De uitstel van het nieuwe stelsel naar 2029 in plaats van 2027 is ook een punt van kritiek. Deze vertraging zorgt ervoor dat ouders en kinderopvangorganisaties geen duidelijke plannen kunnen maken, wat leidt tot onzekerheid en beperkte investeringszekerheid.

De rol van ouders en kinderopvangorganisaties

Ouders en kinderopvangorganisaties zijn actief betrokken bij het ontwikkelingsproces van het nieuwe stelsel. In een brief aan de Tweede Kamer benadrukken de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en andere betrokken ministers dat het belangrijk is om kennis en inzichten uit de afgelopen periode te gebruiken. De samenwerking met vertegenwoordigers van ouders, medewerkers en kinderopvangorganisaties is essentieel voor het ontwikkelen van een stelsel dat zowel praktisch als eerlijk is.

De structuur van het nieuwe stelsel

Volgens het ontwerpbesluit dat is opgesteld, zou ouders in het nieuwe stelsel een ouderbijdrage betalen die gelijk is aan 4% van het uurtarief, tot een maximumprijs. Deze bijdrage wordt vermenigvuldigd met het overeengekomen aantal uren per maand. Voor de meeste ouders zouden de kosten van de kinderopvang in het nieuwe stelsel dalen. Bovendien zou het niet-gebruik van een vergoeding afnemen, omdat ouders duidelijker inzicht krijgen in de financiële verhoudingen.

Een belangrijk kenmerk van het nieuwe stelsel is dat verantwoordelijkheid voor wijzigingen in het aantal opvanguren bij de kinderopvangorganisatie ligt. Dit betekent dat ouders minder administratieve lasten hebben en dat wijzigingen in de opvangsituatie sneller kunnen worden aangepast. Daarnaast leidt zowel de initiële als de periodieke toets op de voorwaarden, waaronder de arbeidseis, alleen tot gevolgen voor de toekomst en niet tot terugvorderingen bij de ouders. Dit biedt extra zekerheid.

Uitstel van invoering: gevolgen en kritiek

De invoering van het nieuwe financieringsstelsel is meerdere keren uitgesteld. Oorspronkelijk was het stelsel bedoeld om in 2025 in te voeren, maar dit is nu verplaatst naar 2027 en vervolgens naar 2029. Deze vertraging heeft geleid tot kritiek vanuit de sector, met name vanuit de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang (BMK). Volgens Karen Strengers, voorzitter van de BMK, is de invoering van het nieuwe stelsel niet alleen vertraging, maar ook een schending van de belofte die het kabinet heeft gedaan aan ouders en kinderopvangorganisaties. De vertraging leidt tot onzekerheid en vermindert de mogelijkheid om plannen te maken op lange termijn.

Toekomstige doelen

De doelen die het kabinet nastreeft met het nieuwe stelsel zijn duidelijk: het creëren van een systematisch en eerlijk financieringsmodel dat zowel ouders als kinderopvangorganisaties ondersteunt. Het nieuwe stelsel moet ervoor zorgen dat kinderopvang betaalbaar wordt voor werkende ouders, dat de administratie eenvoudiger wordt en dat het werken lonender wordt. De staatssecretaris benadrukt dat deze doelen worden bereikt door fundamentele kenmerken van het nieuwe stelsel, zoals een hoge inkomensafhankelijke vergoeding die direct wordt uitbetaald aan de kinderopvangorganisatie.

Conclusie

Het nieuwe financieringsstelsel voor kinderopvang is een belangrijke stap in de richting van een eerlijker en eenvoudiger systeem voor werkende ouders. Het kabinet wil de kinderopvang aanzienlijk goedkoper maken, met uiteindelijk een vergoeding die inkomensonafhankelijk is. In 2026 en 2027 worden belangrijke stappen gezet in deze richting, maar de uitstel naar 2029 heeft geleid tot kritiek vanuit de sector en bezorgdheid bij ouders. Hoewel de beloften van het kabinet duidelijk zijn, blijft het wachten op de daad. De samenwerking tussen ouders, kinderopvangorganisaties en het kabinet is essentieel om ervoor te zorgen dat het nieuwe stelsel niet alleen op papier werkt, maar ook in de praktijk leidt tot een betere toekomst voor werkende ouders en hun kinderen.

Bronnen

1. Kabinet werkt aan bouwstenen nieuw financieringsstelsel kinderopvang
2. Kabinet zet nieuwe stap naar bijna gratis kinderopvang voor werkende ouders
3. Kabinet zet ‘nieuwe stap’ naar bijna gratis kinderopvang
4. Kabinet gaat bezuinigen op kinderopvang; ouders met laag inkomen de dupe
5. Kinderopvang financiering en beleid
6. Invoering nieuw kinderopvangstelsel uitgesteld
7. Nieuw kinderopvangstelsel in 2027