Spelen als basis voor ontwikkeling in de kinderopvang

Spelen is niet alleen een manier om kinderen te vermaken, maar vormt ook een essentieel onderdeel van hun groei en ontwikkeling. In de kinderopvang speelt het concept "spelen-is-leren" een steeds belangrijkere rol. De Stichting Kinderopvang Ludiek, die onder andere locaties in Borne beheert, is een voorbeeld van een organisatie die de kracht van spelen inzet om jonge kinderen te ondersteunen in hun emotionele, sociale en cognitieve ontwikkeling. In deze tekst wordt ingegaan op het belang van spelen in de kinderopvang, met aandacht voor de rol van de begeleiders, de waarde van buitspel en de wetenschappelijke onderbouwing van deze visie.

Het belang van spelen voor kinderen

Spelen is de natuurlijke manier waarop jonge kinderen de wereld verkennen. Door middel van speelactiviteiten leren ze omgaan met uitdagingen, hun emoties te begrijpen, samen te werken en grenzen te leren stellen. Deze vaardigheden zijn niet alleen essentieel voor het leren van basisvaardigheden in de opvang en in de kleuterschool, maar ook voor hun latere successen in school, werk en het maatschappelijk leven. Wetenschappelijke studies, zoals de literatuurstudie ‘Onvervangbare Jaren’ van wetenschapsjournalist Mark Mieras, tonen aan dat spelen een fundamentele rol speelt in de ontwikkeling van de hersenen. Hierbij worden cruciale hersenverbindingen gelegd die later nodig zijn voor formeel leren.

In Scandinavische landen is het inzicht dat spelen de basis is van leren al langer ingeburgerd. Daar wordt gerekend dat kinderen pas echt in staat zijn tot leerprocessen wanneer hun brein, via speelactiviteiten, al de nodige verbindingen heeft gelegd. Dit inzicht benadrukt hoe belangrijk het is om jonge kinderen de ruimte te geven om zich volledig te kunnen ontplooien in speelomgevingen die gestimuleerd en begeleid worden.

Spelen in de kinderopvang: een actieve benadering

De kinderopvanglocaties van de Stichting Ludiek, waaronder vijf locaties in Borne, zetten dit inzicht in de praktijk. Zo maakte het sportpark van BVV Borne de afgelopen tijd deel uit van een sportdag waarbij kinderen uit meerdere locaties werden uitgenodigd. Bij deze activiteit kregen de kinderen de mogelijkheid om buitensport te ondernemen, in een vrolijke en ludieke sfeer. De begeleiders hadden verschillende onderdelen opgezet die zowel fysieke beweging als creatieve uitdrukking bevorderden.

Deze sportdag benadrukt hoe belangrijk het is om kinderen de ruimte te geven om bewegend te leren. Buitenactiviteiten zoals deze zijn niet alleen fysiek goed voor de kinderen, maar ook een stimulans voor hun motorische ontwikkeling en sociaal contact. Door te spelen, leren kinderen omgaan met tegenslagen, samenwerken en zichzelf uiten. Dit alles draagt bij aan hun veerkracht en zelfvertrouwen, essentiële eigenschappen voor het later succesvol functioneren in het leven.

De rol van begeleiders in de kinderopvang

Spelen is een proces dat door kinderen wordt geleid, maar het is ook belangrijk dat begeleiders een actieve rol spelen. In de kinderopvang worden ouders, pedagogisch professionals en kleuterleerkrachten ingeschakeld om kinderen te ondersteunen bij het profiteren van speelerlijke leerervaringen. Het gaat hierbij niet om instructies of controle, maar om het bieden van een omgeving waarin kinderen de ruimte krijgen om te ontdekken, te onderzoeken en vooral "zelluf" te doen – een term die aanduidt dat kinderen zelf bepalen wat ze willen doen.

De begeleiders in de kinderopvang van Ludiek leggen de nadruk op het bieden van een omgeving waarin kinderen kunnen experimenteren met hun omgeving, zowel fysiek als emotioneel. Ze geven ruimte voor creatieve speelactiviteiten, zoals bouwen, tekenen, voelen en bewegen. Hierbij wordt geen aandacht besteed aan woordjes stampen of rekentoetsen, maar aan het creëren van een speelruimte waarin kinderen zich vrij voelen om te groeien.

Buitenspel: een essentieel onderdeel van de kinderopvang

Een van de kernwaarden van de Stichting Ludiek is het benadrukken van buitspel. In tegenstelling tot het steeds toenemende gebruik van schermen, benadrukken ze het belang van beweging en interactie met de omgeving. Buitenspel stimuleert niet alleen de motorische ontwikkeling, maar ook het contact met de natuur en andere kinderen. Door te spelen in de buitenlucht leren kinderen zich aanpassen aan verschillende weersomstandigheden, hun fysieke grenzen te testen en creatieve oplossingen te bedenken.

De sportdag op het sportpark van BVV Borne is een goed voorbeeld van hoe buitspel in de praktijk wordt ingezet. Hier kregen 67 kinderen de gelegenheid om te genieten van verschillende sportactiviteiten, allemaal op een manier die speelend en interactief was. De kinderen konden kiezen uit verschillende onderdelen, wat aantoont dat spelen niet alleen een structuurloos proces is, maar ook kan worden ondersteund door een gestructureerde en veilige omgeving.

De uitdaging van schermtijd en het verlies van speelruimte

Hoewel spelen in de kinderopvang een centrale rol speelt, zijn er ook uitdagingen die aandacht verdienen. Eén van de grootste problemen die momenteel worden genoemd, is het verlies van speelruimte. Door de dramatisch toegenomen schermtijd van kinderen en het volbouwen van buiteruimtes, wordt het steeds lastiger om jonge kinderen de ruimte te geven om vrij te spelen. Dit heeft gevolgen voor hun ontwikkeling, omdat ze minder kans krijgen om spontaan te experimenteren, creatief te zijn en zichzelf te ontdekken.

Peter Gray, emeritus professor aan het Boston College en expert in het belang van spel voor de menselijke ontwikkeling, wijst erop dat onze maatschappij vaak worstelt met de angst om controle over kinderen te verliezen. Dit leidt tot een overregulerende aanpak in opvoedkundige en educatieve omgevingen. De oplossing, zo stelt hij, ligt in het herstel van de balans: kinderen de ruimte geven om te spelen, zonder onnodige beperkingen.

Samenwerking tussen ouders en opvang

Een succesvolle kinderopvang benadrukt niet alleen de rol van begeleiders, maar ook de betrokkenheid van ouders. In de visie van Ludiek is het belangrijk dat ouders betrokken worden bij de speelactiviteiten en leerervaringen van hun kind. Dit kan bijvoorbeeld door activiteiten te organiseren waarbij ouders samen met kinderen kunnen spelen of door hen te informeren over de speelmethoden die in de opvang worden ingezet. Zo wordt een samenhangende aanpak bereikt, waarin kinderen in hun eigen omgeving ook de ruimte krijgen om te spelen en te groeien.

Conclusie

Spelen is meer dan een passieve activiteit voor kinderen. Het is een essentieel onderdeel van hun groei, zowel op cognitief, emotioneel als sociaal vlak. In de kinderopvang van Ludiek wordt dit inzicht centraal gehouden. Door middel van buitspel, creatieve activiteiten en een actieve rol van begeleiders en ouders, wordt de ontwikkeling van jonge kinderen gestimuleerd. De benadering van spelen-is-leren is niet alleen wetenschappelijk onderbouwd, maar ook praktisch toepasbaar in dagelijkse opvangactiviteiten.

De sportdag in Borne benadrukt hoe belangrijk het is om kinderen de ruimte te geven om bewegend te leren. Deze activiteit is slechts een voorbeeld van de vele manieren waarop spelen kan worden ingezet om kinderen te ondersteunen in hun ontwikkeling. Aangezien de maatschappij op dit moment worstelt met de uitdagingen van schermtijd en het verlies van speelruimte, is het nu meer dan ooit belangrijk om spelen terug op de agenda te zetten. Dit geldt niet alleen voor opvanginstellingen, maar ook voor huishoudens, scholen en de bredere maatschappij.

Bronnen

1. Sportdag Bornse locaties Kinderopvang Ludiek
2. Belang van Spelen & Kinderopvang & -ontwikkeling