Zelfbeheersing in de Opvoeding: Een Boekgeleide Reis naar Stabiliteit en Geduld

Zelfbeheersing is een essentieel bouwsteen in het opvoedingsproces, niet alleen voor kinderen, maar ook voor de volwassenen die hen leiden. In de wereld van opvoeding wordt vaak gesproken over de noodzaak om kinderen te leren omgaan met emoties, te leren luisteren en te leren geduld uitoefenen. Maar waar ligt de oorsprong van deze vaardigheden? En hoe kunnen ouders en opvoeders deze versterken? Veel inzichten op dit gebied worden gegeven in boeken over opvoeding, en op basis van de beschikbare informatie uit boeken en handreikingen kunnen we een overzicht geven van hoe zelfbeheersing in de opvoeding centraal kan staan.

Zelfbeheersing en Wilskracht: Een Onderlinge Versterking

In het boek Wilskracht van Roy F. Baumeister, besproken in een column van Bert Reinds, wordt benadrukt dat zelfbeheersing een sleutelrol speelt in het succesvolle leven. Zelfbeheersing wordt gedefinieerd als de vermogen om je gedrag te reguleren, impulsen te onderdrukken en doelen op lange termijn te nastreven. Deze eigenschap is niet alleen belangrijk voor individuele prestaties, maar ook voor het sociaal functioneren en het opbouwen van relaties.

Volgens Baumeister zijn twee eigenschappen van essentieel belang voor een succesvol leven: intelligentie en zelfbeheersing. Terwijl intelligentie relatief vaste grenzen heeft, is zelfbeheersing een vaardigheid die kan worden ontwikkeld en versterkt. Dit gebeurt door het opbouwen van goede gewoontes, het stellen van realistische doelen en het leren omgaan met tegenslagen.

Een voorbeeld uit Bert Reinds' ervaring illustreert hoe zelfbeheersing niet altijd automatisch werkt. Tijdens een wandeling merkte hij dat een kind zich ongemakkelijk voelde. Hoewel een peptalk niet hielp, bleek later dat de oorzaak louter praktisch was: een sok was verkeerd gepropt. Deze ervaring toont aan dat zelfs de beste opvoedingstips niet altijd direct werken. Geduld en het vermogen om diep te kijken naar het probleem zijn essentieel voor opvoeding.

Opvoedingsboeken en Praktijkgerichte Uitvoering

Bij het opvoeden van jonge kinderen is het belangrijk om op een systematische manier aan te pakken. Het boek Opvoedingsreis deel 3 richt zich op de opvoeding van kinderen van 0 tot 10 jaar. Het benadrukt de noodzaak van rust en regelmaat in het gezin, het leren van zelfbeheersing en gehoorzaamheid, het vormen van het geweten en karakter, en het omgaan met emoties en seksualiteit.

Deze opvoedingsreis benadrukt dat het opvoeden niet alleen gaat om gedrag, maar ook om het vormen van een kind tot een mens. Een Bijbels perspectief wordt hierbij centraal gehouden. Elk hoofdstuk in het boek start met een Bijbelgedeelte dat als uitgangspunt dient voor de praktijk. Vragen en casussen helpen ouders om de theorie te verbinden met de praktijk. Dit maakt het boek geschikt voor zowel individueel gebruik als voor groepsbijeenkomsten, bijvoorbeeld in een kerkelijke opvoedingsgroep.

Het Belang van Geduld en Integriteit in de Opvoeding

In een column van Bert Reinds over integriteit wordt benadrukt dat opvoeden niet alleen een kwestie is van regels en gedrag, maar ook van eerlijkheid en verantwoordelijkheid. Integriteit is gedefinieerd als het vermogen om eerlijk te zijn, betrouwbaar en consistent. Een kind dat groeit in een omgeving waar integriteit centraal staat, leert automatisch omgaan met verantwoordelijkheid, eerlijkheid en het vermogen om te volgen.

Het boek De Moed van Imperfectie van Brene Brown biedt een interessante aanvulling op deze gedachte. In dit boek benadrukt Brown dat kwetsbaarheid en het accepteren van fouten essentieel zijn voor de opvoeding. Kinderen moeten leren dat het oké is om fouten te maken, en dat het niet altijd om het ideale gedrag gaat, maar om het leren en groeien uit ervaringen.

Beloningsgerichte Opvoeding en Creativiteit

Beloningsgerichte opvoeding is een methode waarbij positieve feedback en beloningen centraal staan. In het boek Luisteren is leuk! wordt deze methode uitgebreid besproken. Het boek richt zich niet alleen op het opvoeden van kinderen, maar ook op de relatie tussen hond en baas, wat een interessante vergelijking biedt voor het opvoeden van kinderen. In dit boek wordt benadrukt dat beloningen en positieve bevestigingen een essentieel onderdeel zijn van het opbouwen van vertrouwen en het leren van gedrag.

In het vervolgdeel van dit boek, Professioneel variëren, wordt uitgebreid ingegaan op het aanpassen van trainingstechnieken en het leren omgaan met verschillende situaties. Voor opvoeders betekent dit dat het niet alleen gaat om het stellen van regels, maar ook om het aanpassen van deze regels aan de situatie en het individuele karakter van het kind.

Zelfbeheersing in het Dagelijks Leven van Kinderen

Zelfbeheersing is niet alleen een abstracte concept, maar een praktische vaardigheid die dagelijks moet worden geoefend. In het boek Opvoeden – Boeiend en Vermoeiend van Sarina Brons-van de Wekken wordt benadrukt dat het opvoeden van tieners bijzonder uitdagend kan zijn. Het boek is opgedeeld in vijftien onderdelen, elk met een Bijbelgedeelte als uitgangspunt. Deze structuur maakt het geschikt voor gebruik in opvoedingsgroepen en helpt ouders om de praktische kant van opvoeden te verbinden met ethiek en moreel.

Een voorbeeld van een thema in dit boek is het leren van zelfbeheersing in het gezin. Ouders worden uitgedaagd om rust en regelmaat in het gezin te creëren. Hierbij is het niet alleen om regels te leggen, maar ook om een sfeer te creëren waarin kinderen zich veilig en gesteund voelen. Zelfbeheersing ontstaat hierin door het creëren van een stabiele omgeving waarin kinderen kunnen leren omgaan met hun emoties en gedrag.

Praktische Tip: Het Opvoedingsgroep Concept

Voor ouders die hulp zoeken in het opvoeden van jonge kinderen of tieners, is het opvoedingsgroep concept een waardevolle bron. In de handreiking 15 Opvoedingsgroep bijeenkomsten rond ‘Opvoeden-boeiend en vermoeiend’ is het boek opgedeeld in vijftien onderdelen, elk met een bijpassend Bijbelgedeelte en discussievragen. Deze structuur maakt het geschikt voor groepsbijeenkomsten, waar ouders kunnen delen, leren en elkaar ondersteunen.

Het boek Komt kinderen! is een andere handreiking voor ouders van jonge kinderen. Het boek behandelt onderwerpen zoals de kerkgang, de eredienst en de rol van kinderen in de gemeente. Het benadrukt dat het niet alleen gaat om het leren van gedrag, maar ook om het begrijpen van waarom dingen zo zijn. Door middel van gespreksvragen en voorbeelden worden kinderen aangemoedigd om na te denken over hun rol in de familie en de gemeenschap.

Conclusie

Zelfbeheersing is een kernvaardigheid in het opvoedingsproces, zowel voor kinderen als voor de opvoeders. Boeken zoals Wilskracht, Opvoedingsreis deel 3, Luisteren is leuk! en Opvoeden – Boeiend en Vermoeiend bieden waardevolle inzichten in hoe zelfbeheersing kan worden versterkt. Door middel van structuur, geduld, integriteit en een praktische aanpak kan het opvoeden worden gesteund en gemaakt tot een leerproces voor zowel kinderen als ouders.

De beschikbaarheid van opvoedingsgroepen en handreikingen maakt het mogelijk voor ouders om samen te leren en te groeien. In een tijd waarin opvoeden steeds complexer wordt, is het belangrijk om terug te keren naar fundamentele waarden zoals rust, regelmaat en het leren van zelfbeheersing.

Bronnen

1. Scholtenuitgeverij.nl – Column van Bert Reinds
2. Bijbelsopvoeden.nl – Handreiking 15 Opvoedingsgroep bijeenkomsten
3. Hondenschooldelaar.nl – Mijn boek